Periyodik tablo, kimyasal elementlerin sınıflandırılması için geliştirilmiş tablodur. Dilimizde periyodik tablo, periyodik cetvel, periyodik çizelge, elementler tablosu gibi birçok şekilde isimlendirilmiştir. Bu tablo bilinen bütün elementlerin artan atom numaralarına göre sıralanışıdır. Periyodik cetvelden önce de bu yönde çalışmalar yapılmış olmakla birlikte, mucidi genelde Rus kimyager Dmitri Mendeleyev kabul edilir. 1869'da Mendeleyev atomları artan atom ağırlığına göre sıraladığında belli özelliklerin tekrarlandığını fark etti. Özellikleri tekrarlanan elementleri alt alta yerleştirdi ve buna grup adını verdi.
Elektron dizilimi, atom fiziği ve kuantum kimyasında, bir atom ya da molekülün elektronlarının atomik ya da moleküler orbitallerdeki dağılımıdır. Örneğin Neon atomunun elektron dizilimi 1s2 2s2 2p6 olarak gösterilir.
Alkalinler ya da Toprak Alkali Metaller:
Periyodik tablonun baştan ikinci (2A) grubunda yer alan elementlerdir.
Periyodik tabloda dikey sütunlara grup denir. Aynı grupta olan elementlerin kimyasal özellikleri benzerdir. Yukarı doğru dikeyce çıktıkça özellik yoğunlaşır ve belirginleşir. Bir A grubuna ait elementin son katmanında kaç elektron varsa grup sıralaması da odur. Örneğin, berilyum (Be) atomunun son katmanında 2 elektron vardır ve bu atom 2A grubunun elementi olur.
Rutenyum, element sembolü Ru ve atom numarası 44 olan kimyasal elementtir. Perdiyodik sistemin geçiş metalleri bölgesinde bulunmaktadır ve 5. periyodun 8. grubunda yer almaktadır. Gümüş renginde, sert ve pürüzlü bir metaldir. Rutenyum 1844 yılında Alman kimyacı Karl Ernst Claus tarafından Sibirya Platin madenlerinde keşfedilmiştir. Rutenyum çok nadirdir ve az miktarlarda kullanılır. Elektro sanayisinde ve katalizör olarak kullanılmaktadır.
Lantan, La sembolü ile bilinen, atom no: 57 ve atom ağırlığı: 138.92 olan kimyasal element.
Neodimyum, sembolü Nd ve atom numarası 60 olan kimyasal bir elementtir. Lantanit serisinin dördüncü üyesidir ve nadir toprak metallerinden biri olarak kabul edilir. Havada ve nemde hızla kararan sert, hafif dövülebilir, gümüşi bir metaldir. Hızla oksitlenir ve +2, +3 ve +4 pembe, mor/mavi ve sarı bileşikler üretir. Elementlerin en karmaşık spektrumlarından birine sahip olduğu kabul edilir. Neodimyum, 1885 yılında praseodimyumu da keşfeden Avusturyalı kimyager Carl Auer von Welsbach tarafından keşfedildi. Monazit ve bastnäsite minerallerinde önemli miktarlarda bulunur. Neodimyum, doğal olarak metalik formda veya diğer lantanitlerle karışmamış olarak bulunmaz ve genel kullanım için rafine edilir. Neodimyum kobalt, nikel veya bakır kadar yaygındır ve Dünya'nın kabuğunda yaygın olarak dağılmıştır. Diğer birçok nadir toprak metalinde olduğu gibi, dünyadaki ticari neodimyumun çoğu Çin'de çıkarılmaktadır.
Prometyum, atom numarası 61, atom ağırlığı 145 olan, nadir topraklar grubundan bir elementtir. Prometyum 61 Sembolü: Pm Atom numarası: 61 Atom ağırlığı: 145 Periyodik cetveldeki grubu: Grup Adı: Lantanit Periyodik cetveldeki periyodu: 6 Periyodik cetveldeki bloğu: f-bloğu Genel durumu: 298 K’ de katı Rengi: Metalik Katı halinin yoğunluğu: [/kg m-3]:7264 Elektriksel iletkenliği: [/10-8m; veya cm] Erime noktası: [/K]:1373 [veya 1100 oC ] Kaynama noktası: [/K]:3273 [veya 3000 oC ] İsminin anlamı: Yunan mitolojisinde tanrıdan ateşi çalan “Prometheus”’tan gelmektedir.
Terbiyum, atom numarası 65, atom ağırlığı 159 olan, çok ender bulunan bir element.
Tulyum, atom numarası 69, atom ağırlığı 168,9, yoğunluğu 9,3 olan, yaklaşık 1500 °C'de eriyen nadir element.
Aktinyum, simgesi Ac ve atom numarası 89 olan kimyasal bir elementtir. İlk olarak 1899'da Fransız kimyager André-Louis Debierne tarafından izole edilmiştir.
Praseodim, atom numarası 59, atom ağırlığı 140,92 olan, soluk sarı renkli bir element.
- Atomik yığın: 140.90765 amu
- Erime noktası: 935.0 °C
- Kaynama noktası: 3127.0 °C
- Proton ve elektron sayısı: 59
- Nötron sayısı: 82
- Sınıfı: Lantanitler
- Kristal yapısı: Hekzagonal
- Yoğunluk: 6.77 g/cm³
- Bulunuş tarihi: 1885
- Buluşu yapan: C.F. Aver von Welsbach
İterbiyum (Yb), sembolü ile bilinen, elektron dizilişlerinde f orbitalinde elektron barındıran kimyasal bir element. Bu element grup 3 elementlerine ve 6. periyot elementlerine ait olan bir lantanittir.
Avrupyum ve Avrupyum (Eu), atom numarası 63 olan kimyasal elementtir.
Ağır metal, metalik özellikler gösteren elementlerden oluşan, açık ve tam bir tanımlaması yapılmamış olan grupta bulunan elementlere verilen addır. Bu grubun içinde geçiş metalleri, bazı yarı metaller, lantanitler ve aktinitler bulunur. Bazıları yoğunluk, bazıları atomik sayı ya da atomik ağırlık, bazıları da kimyasal özellikler ya da toksisite üzerine dayanan birçok tanımlama önerilmiştir. Tutarsız tanımlamalar ve tutarlı bir bilimsel temeli olmaması nedeniyle IUPAC’ın bir teknik raporunda ağır metal teriminin "anlamsız ve yanlış yönlendirici" olduğu belirtilmiştir. Duruma göre ağır metaller karbondan hafif elementleri içerdiği gibi en ağır metallerin bazılarını dışarıda tutabilir.
4A Grubu- Lantanidlerin Özellikleri:
- Geçiş metallerinin bir alt serini oluştururlar ve toprakta eser miktarda bulunmaları nedeniyle, “nadir toprak elementleri” olarak da isimlendirilirler. En önemli ortak özellikleri, elektron değişiminin yalnızca 4f orbitaline elektron katılımıyla gerçekleşmesidir Özellikle +3 değerlikli hallerinde, birbirlerine çok benzeyen özellikler gösterirler Kuvvetli elektropozitif olmaları nedeniyle, üretilmeleri zordur çoğunun iyon hallerinin karakteristik renkleri vardır.
Karbon grubundaki elementler ns2,np2 elektron konfigurasyonuna sahipdirler.
Jeolojide, monazit mineralleri lantanitleri içeren kırmızı-kahverengi bir fosfattır ve önemli bir toryum, lantan ve seryum kaynağıdır. Genellikle küçük ayrılmış kristallerde oluşur. İçeriğindeki görece element bütünlüğüne göre dört tipi bulunur:
- monazit-Ce (Ce, La, Pr, Nd, Th, Y)PO4
- monazit-La (La, Ce, Nd, Pr)PO4
- monazit-Nd (Nd, La, Ce, Pr)PO4
- monazit-Pr (Pr, Nd, Ce, La)PO4
Nadir toprak elementleri ya da kısaca NTE, lantanitlerle birlikte itriyum ve skandiyum elementlerinin oluşturduğu bir grubu kapsamaktadır. Lantanitler atom numaraları 57'den 71'e kadar olan ve kimyasal olarak benzer elementlerin oluşturduğu bir gruptur. Atom numarası 39 olan itriyum ve atom numarası 21 olan skandiyum da lantanitlerle benzer kimyasal özellikleri nadir toprak elementlerinin içine dâhil edilmiştir. Yerkabuğunda diğer minerallere oranla daha fazla bulunmadıkları sanıldığından dolayı bu ismi almışlardır.
Periyot, periyodik tablodaki yatay sıraların her biri için kullanılan terimdir. Aynı periyotta bulunan elementlerin tamamı aynı sayıda elektron kabuğuna sahiptir. Aynı periyottaki her bir element, kendisinden bir önceki elementten bir proton fazla bulundururken daha az metallik özellik göstermektedir.
Lantanit mineraller bir grup izostrüktürel nadir toprak elementi (REE) karbonat mineralleridir. Bu grup, lantanit- (La), lantanit- (Ce), ve lantanit- (Nd) minerallerinden oluşur. Bu mineral grubu, (REE)2(CO3)3·8(H2O) genel kimyasal formülüne sahiptir. Lantanitler, ana elementler olarak La, Ce ve Nd'yi içerir ve genellikle praseodim (Pr), samaryum (Sm), öropiyum (Eu) ve disprosiyum (Dy) dahil olmak üzere diğer REE'lerin az miktarlarını içerir.
Lantan (La)
Seryum (Ce)
Praseodim (Pr)
Neodimyum (Nd)
Prometyum (Pe)
Samaryum (Sm)
Evropiyum (Eu)
Gadolinyum (Gd)
Terbiyum (Tb)
Disprozyum (Dy)
Holmiyum (Ho)
Erbiyum (Er)
Tulyum (Tm)
İterbiyum (Yb)
Lutesyum (Lu)