İçeriğe atla

Lamini

Lamini
Yaşadığı dönem aralığı: 23-0 myö
Neojen-Günümüz[1] 
Lama
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:Artiodactyla
Alt takım:Tylopoda
Familya:Camelidae
Alt familya:Camelinae
Oymak:Lamini
Webb, 1965
Cinsler

Lamini (üyelerine laminoid denir) Camelinae alt familyasının bir oymağıdır. Güney Amerika'dan münhasıran gelen lama, alpaka, vikunya ve guanako olmak üzere dört türlü bir mevcut cins (Lama) içerir. İlk ikisi evcilleştirilmiş türlerdir, son ikisi ise yalnızca vahşi doğadadır. Hiçbiri cinsel dimorfizm göstermez. Dört tür çiftleşebilir ve verimli yavrular üretebilir.[2] Ek olarak oymak, fosil kayıtlarından bilinen iki soyu tükenmiş cinsi de içerir.

Laminoidlerin sindirim sistemi, belirli toksinleri sindirmelerini sağlar.[3] Laminoidler ayrıca safra kesesinden yoksundur.[4]

Özellikler ve dağılım

Lama (Lama glama) mevcut laminoidlerin en büyüğüdür ve 130-150 kilogram (290-330 lb) ağılığında, omuzlarından 109-119 santimetre (43-47 in) yüksekliğindedir.[5] Lamalar doğal bir tür değildir; daha ziyade, yaylaların Peru ve Bolivyalı yerlileri tarafından evcilleştirildiler.[6] Ticari alım satım, lamanın Kolombiya, Ekvador, Peru, Bolivya, Şili, Paraguay ve kuzeydoğu Arjantin'deki mevcut bolluğuna yol açtı. Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa, Japonya ve Yeni Zelanda'da lama grupları vardır.

Lama yününün rengi ve uzunluğu, ırka bağlı olarak değişkendir. Lama yününün lifinin çapı, lamaların yünü için mi yoksa yük hayvanı olarak mı yetiştirildiğine bağlı olarak 20 ile 80 mikrometre arasında değişir.

Guanako (Lama guanicoe) ayakta iken omuzdan yüksekliği[5] 100-120 santimetre (39-47 in) ve başından yüksekliği 150-160 santimetre (59-63 in) olan vahşi bir devegildir. Ağırlığı 140 kilogram (310 lb)[7] kadar olabilir. Kürkü Vikunya'nınkinden daha uzun olabilir ama alpaka'nın kürkünden daha kısadır; iyi kalitede olduğu kabul edilir ve rengi açık kahverengi, kırmızımsı veya kahverengi-sarıdır.[8] Yapağının liflerinin çapı 16 ile 18 mikrometre arasında değişir.

Dünyadaki guanakoların %90'ı Arjantin'dedir,[8] Beagle Kanalı adalarından ve Patagonya'nın güney ucundan Arjantin'in kuzeydoğusundaki Puna otlaklarına kadar dağılmıştır. Guanacos ayrıca Bolivya, Şili, Paraguay ve Peru'da da bulunabilir.[9]

Yerli bir devegil olan alpakanın (Lama pacos) ağırlığı 50 ve 65 kilogram (110 ve 143 lb) arasındadır, yüksekliği omuzdan 94-104 santimetre (37-41 in)'dir Vikunya'dan biraz daha büyüktür. Normalde alpaka, Peru ve Bolivya'daki And Dağları'nda bulunur ancak aynı zamanda kuzey Şili ve kuzeybatı Arjantin'de de yaşar.[5] Dünyada yaklaşık 3.5 milyon alpaka vardır. 1980'lerde alpakalar çiftçilik amacıyla diğer ülkelere ihraç edilmeye başlandı: Büyük çoğunluğu hala Güney Amerika'da olmasına rağmen, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya ve Yeni Zelanda'da bulunabilirler.[10]

Alpaka esasen yünü için yetiştirilir. Yerli devegillerin dışında, alpaka, lamadan daha uzun ve daha ince lifli,[5] lif çapı 18-25 mikrometre olan yün üretir.[11]

Vikunya (Lama vicugna), omuz yüksekliği 75-100 santimetre (30-39 in) ve ağırlığı 40-60 kilogram (88-132 lb) arasında en küçük devegildir. Kürkünün rengi çoğunlukla bejdir ve ortalama lif çapı 11 ila 14 mikrometre arasında olan "dünyanın en iyi yünü" olduğu söylenir.[12] Kemiriciler gibi, vikunyanın da sürekli büyüyen kesici dişleri vardır. Sadece –3.200 metre (10.500 ft) veya daha fazla– Arjantin, Bolivya, Şili, Peru ve Ekvador'un dağlık bölgelerinde yüksek rakımlı bölgelerde yaşar.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Lamini". paleobiodb.org. 17 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2022. 
  2. ^ Wheeler (2012). "South American camelids - past, present and future" (PDF). Journal of Camelid Science. 5: 13. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2016. 
  3. ^ Medicine and surgery of South American camelids: llama, alpaca, vicuña, guanaco. 2nd. Ames, Iowa: Blackwell. 1998. ISBN 0813803977. 
  4. ^ Strömberg, N., (Ed.) (2008). "Guanaco: Lama guanicoe". GlobalTwitcher. 4 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ a b c d Isbell, William, (Ed.) (4 Nisan 2008). "Animal Domestication in South America". Handbook of South American Archaeology. Springer. ss. 121-130. ISBN 9780387752280.  r eksik |soyadı1= (yardım) Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "stahl08" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  6. ^ Furlong (October 1912 – March 1913). "Hunting the Guanaco". The Outing Magazine. 61 (1): 5. 
  7. ^ "Guanaco: Lama guanicoe". World Association of Zoos and Aquariums. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2012. 
  8. ^ a b "San Diego Zoo's Animal Bytes: Guanaco". Zoological Society of San Diego. 7 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2012.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "sandiego" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  9. ^ "Lama guanicoe". IUCN Redlist. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. 2008. 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012. 
  10. ^ "Lama pacos: alpaca". Animal Diversity Web. University of Michigan. 17 Şubat 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2012. 
  11. ^ Quiggle (Sonbahar 2000). "Alpaca: An Ancient Luxury". Interweave Knits: 74-76. 
  12. ^ "Mammal Guide: Vicuña". Animal Planet. Discovery Communications, LLC. 23 Haziran 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Arjantin</span> Güney Amerikada yer alan bir ülke

Arjantin, resmî adıyla Arjantin Cumhuriyeti, topraklarının büyük bölümü Güney Amerika kıtasının güneyini kaplayan Güney Konisi’nde yer alan ülke. Arjantin 2.791.810 kilometrekare (1.077.924 sq mi)'lik toplam yüzölçümü ile Güney Amerika'da ikinci, dünyada ise en büyük sekizinci ülkedir. Kuzeyde Bolivya ve Paraguay, kuzeydoğuda Brezilya, batıda Şili, doğuda ise Uruguay komşusudur. Güneyini Drake Boğazı, batısını And Dağları ve doğusunu Atlas Okyanusu çevreler.

<span class="mw-page-title-main">Şili</span> Güney Amerikada bulunan egemen devlet

Şili (İspanyolca:

<span class="mw-page-title-main">Guanako</span>

Guanako, devegiller (Camelidae) familyasının vahşi bir türü olup lamalar ile akrabadır. Güney Amerika'nın güney ve batı kesimlerinde yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">And kondoru</span> Güney Amerikaya özgü yırtıcı bir kuş türü

And kondoru, Yeni Dünya akbabaları (Cathartidae) ailesinden olan ve Vultur cinsindeki tek kuş türüdür. Güney Amerika'ya özgü olan bu yırtıcı kuş türü And Dağları'nda ve Büyük Okyanus kıyılarında bulunur. Batı Yarımküre'nin en büyük uçan kara kuşudur.

<span class="mw-page-title-main">İnka medeniyeti</span> Kolomb öncesi Amerikan uygarlığı

İnka medeniyeti, Güney Amerika'nın batı kıyısındaki And Dağları bölgesindeki Cuzco şehri civarında, efsanevi kralları ve ilk Sapa Inca olan Manco Capac'ın 11. yüzyılda Cuzco Krallığı'nı kurmasıyla başlamıştır. Manco Capac'ın soyunun egemenliğinde Krallık bölgedeki diğer Andlı topluluklar gibi büyümeye devam etmiş ve 1438 yılında adının birebir çevirideki anlamı yer sallayan olan Pachacutec liderliğindeki İnkalar sınırlarını genişleterek diğer Andlı toplulukları egemenlikleri altına almaya başlamışlardır. Böylece, Pachacutec Amerika kıtasında Kolomb öncesi var olan en büyük imparatorluk olan İnka İmparatorluğu'nu (Tawantinsuyu) kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Santiago, Şili</span> Şilinin başkenti

Santiago, Güney Amerika ülkesi Şili'nin başkenti ve en büyük şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Alpaka</span>

Alpaka, devegiller (Camelidae) familyasından ağırlıklı olarak yünleri için beslenen, Güney Amerika'nın And Dağları'nda yaygın evcilleştirilmiş bir deve türü. Kökeninin guanakolardan mı yoksa vikunyalardan mı geldiği ya da kendine özgü bir cins mi olduğu ya da her iki türün bir melezi olup olmadığı tartışma konusudur.

<span class="mw-page-title-main">Jaguar</span> Amerika kökenli büyük bir kedi türü

Jaguar, kedigiller (Felidae) familyasından ve Panthera cinsinin dört büyük kedisinden biri olan bir Yeni Dünya memelisidir. Diğer üç büyük kedi, Eski Dünya’nın kaplan, aslan ve parstır. Kaplan ve aslandan sonra en büyük üçüncü kedi olan jaguar Batı Yarımküresinin en büyük ve en güçlü kedisidir. Jaguar günümüzde Meksika’dan Orta Amerika’ya ve Paraguay’ın güneyi ile kuzey Arjantin’e kadar dağılan bir alanda bulunmaktadır.

<i>Yengeç yiyen tilki</i> Güney Amerikalı köpekgil

Yengeç yiyen tilki, Maikong veya Orman tilkisi olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasına dahil Cerdocyon cinsinin günümüzdeki tek türü olup, Güney Amerika'ya özgü orta boylu bir tilkidir.

<span class="mw-page-title-main">Vikunya</span>

Vikunya, devegiller (Camelidae) familyasından Vicugna cinsinden bir memeli türü. Guanakoya benzer ama daha küçük ve daha incedir.

<span class="mw-page-title-main">Devegiller</span> çift toynaklı familyası

Devegiller (Camelidae), çift toynaklılar takımı içerisinde topuktabanlılar (Tylopoda) alt takımındaki tek hayatta olan familya.

<span class="mw-page-title-main">İnka İmparatorluğu</span>

İnka İmparatorluğu, Kolomb öncesi Amerika'nın en büyük imparatorluğudur. İnka terimi, yarı efsanevi kurucu Manco Capac'tan 1532'de İspanyollara yenik düşmüş Atahualpa'ya dek toplam 13 imparatordan oluşan bir hanedanın hükmettiği Kolomb öncesi Güney Amerika halklarının tarihi ve uygarlığına ilişkin her türlü olayı kapsayan bir ifadedir.

<span class="mw-page-title-main">Kahverengi pelikan</span> pelikangiller (Pelecanidae) familyasından 8 pelikan türünün en küçüğü olan bir su kuşu

Kahverengi pelikan, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından 8 pelikan türünün en küçüğü olan bir su kuşu türüdür. Amerika'da yaşayan bu kuş türü ABD'nin güney ve batı sahillerinde en iyi bilinen kuş türlerinden biridir. Batı Yarımkürede bulunan üç pelikan türünden biri olduğu gibi balıkları denize dalarak avlayan iki pelikan türünden biridir.

Bir ölçü sistemi, ölçü birimleri ve onları birbirine bağlayan kuralların bir toplamıdır. Ölçü sistemi, tarihsel olarak öneme sahip olup bilim ve ticaret amaçları için tanımlanır ve düzenlenir. Kullanılan modern ölçü sisteminin örnekleri metre sistemi, İngiliz ölçü birimi ve Amerikalı geleneksel birimleri içerir.

<span class="mw-page-title-main">Kedi anatomisi</span>

Evcil kedilerin anatomisi, Felis cinsindeki diğer üyeler ile benzerdir.

<span class="mw-page-title-main">Ülke veya bölgeye göre hayvan hakları</span>

Hayvan hakları, ülkeye veya yargı yetkisine göre büyük ölçüde farklılık gösterir ve insanlar dışında kalan hayvanların duyumunun yasal olarak tanınmasından hayvan refahına bakılmaksızın şiddet karşıtı yasaların mutlak yokluğuna kadar her şeyi kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Aérospatiale SA 315B Lama</span> Tek motorlu Fransız helikopteri

Aérospatiale SA 315B Lama, Hint Silahlı Kuvvetlerinin sıcak ve yüksek operasyonel gereksinimlerini karşılamak için geliştirilmiş tek motorlu bir Fransız helikopteridir. Daha hafif Aérospatiale Alouette II gövdesini Alouette III bileşenleri ve motoruyla birleştirir. Lama, olağanüstü yüksek irtifa performansına sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Evcil yak</span>

Evcil yak (Bos grunniens) uzun kıllı olan evcil hayvanlar arasındadır ve Himalaya bölgesi boyunca yani Hindistan Yarımadası'nda, Tibet Platosu, Kuzey Myanmar, Yunnan, Siçuan ve bilindiği kadarıyla daha kuzey bölgeler olan Moğolistan ve Sibirya'da yaşamaktadır. Yabani yak soyundan gelir. Tibetçede yak kelimesi sadece türün erkeğini tanımlamakta kullanılır, dişiler nak veya dri olarak adlandırılır. Buna rağmen birçok dilde yak iki cinsiyet için kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Devegillerin evrimi</span>

Devegiller'in evrimi, ilk olarak Eosen Döneminde Kuzey Amerika'daki subtropikal ormanlarda ortaya çıkmalarıyla başladı. Oradan, ilk develer, iki ayrı evrim çizgisi haline gelene kadar, büyüyen bedenler ve değişen ayaklarla uzun yolculuklar yaptılar. Bazıları, 3 milyon yıl önce Panama Kıstağı üzerinden Güney Amerika'ya göç etti ve günümüzün lamalarına, vikunyalarına, alpakalarına ve guanakolarına evrimleşti. Diğerleri, geç Miyosen'de Asya'ya ve sonunda Afrika'ya geçmek için Bering Boğazı üzerindeki kara köprüsünü kullandılar ve yol boyunca, bugün bildiğimiz develere dönüştüler. Moleküler genetik çalışmalar tek ve çift hörgüçlü devenin son ortak atasının 5 ila 8 milyon yıl önce yaşadığını göstermiştir. Asya'daki en eski devegil kalıntıları 5 milyon yıllıktır. Tüm devegillerin son ortak atasının 11 ila 25 milyon yıl önce yaşadığı düşünülüyor.

<i>Macrauchenia</i> Güney Amerikaya özgü toynaklı cinsi

Macrauchenia, Litopterna takımında büyük, uzun boyunlu ve uzun uzuvlu, üç parmaklı bir Güney Amerika toynaklısıydı. Cins, adını ailesine, Macraucheniidae veya "sağlam litopternlere" verir. Diğer litopternler gibi, litopternlerin yaklaşık 66 milyon yıl önce ayrıldığı tek toynaklılarla (Perissodactyla) en yakından ilişkilidir. Cinsin en eski fosilleri yaklaşık yedi milyon yıl önce Geç Miyosen'e aittir ve M. patachonica yaklaşık 20.000-10.000 yıl önce geç Pleistosen sırasında fosil kayıtlarından kaybolur. M. patachonica, ailenin son ve en iyi bilinen üyelerinden biridir ve esas olarak Arjantin'deki Luján Formasyonu'ndan bilinir, ancak güney Güney Amerika'daki yerleşim yerlerinden bilinir. Bir başka macraucheniid Xenorhinotherium cinsi, Geç Pleistosen sırasında kuzeydoğu Brezilya ve Venezuela'da mevcuttu. Tip örneği, Beagle'ın yolculuğu sırasında Charles Darwin tarafından keşfedildi. Hayatta, Macrauchenia, iki takson yakından ilişkili olmasa da, hörgüçsüz bir deveye benzemiş olabilir. Şu anda Güney Amerika'da bulunan çeşitli ortamlardaki bitkilerle beslendi. Tanımlanan türler arasında M. patachonica ve M. ullomensis geçerli kabul edilir; M. boliviensis bir nomen dubium olarak kabul edilir; ve M. antiqua Promacrauchenia cinsine taşınmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.