İçeriğe atla

Lambda baryonu

Lambda baryonları, birer yukarı ve aşağı kuarkın yanı sıra daha yüksek çeşnili nesillerden (garip, tılsım, üst ve alt kuarklar) biri kuarka sahip, Λ sembolüyle gösterilen hadron parçacığı ailesidir. Bu nedenlerden ötürü bu tip parçacıklar birer baryondur, toplam izospinleri 0'dır ve nötr olabildikleri gibi +1 temel yüke sahip olabilirler.

Liste

Listelerde yer alan sembollerin anlamı şu şekildedir: I (izospin), J (toplam açısal momentum), P (parite), u (yukarı kuark), d (aşağı kuark), s (garip kuark), c (tılsım kuark), b (alt kuark), Q (yük), B (baryon sayısı), S (gariplik), C (tılsım), B′ (altlık), T (üstlük).

Parçacık adı Sembol Kuark içeriği Değişmez kütlesi (MeV/c2) IJ PQ (e) SCB'TOrtalama yaşam süresi (s) Yaygın olarak
bozunduğu
Lambda[1]
Λ0

u

d

s
1115,683±0,0060 1⁄2+0 −1 0 0 0 (2,631±0,020)×10-10
p+
 +
π-
 or

n0
 +
π0
Tılsımlı Lambda[2]
Λ+
c
u

d

c
2286,46±0,140 1⁄2 ++1 0 +1 0 0 (2,00±0,06)×10-13http://pdg.lbl.gov/2008/listings/s033.pdf 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Alt Lambda[3]
Λ0
b
u

d

b
5620,2±1,601⁄2 +0 0 0 −1 0 1,409+0,055
-0,054×10-12		http://pdg.lbl.gov/2008/listings/s040.pdf 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Üst Lambda†
Λ+
t
u

d

t
- 01⁄2 ++1 0 0 0 +1 - -

† ^ Üst kuarkın hadronlaşmadan önce bozunması sebebiyle parçacık gözlemlenmemiştir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ C. Amsler et al. (2008): 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20170211045710/http://pdg.lbl.gov/2008/listings/s018.pdf arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Particle listings –
    Λ
    ] 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ C. Amsler et al. (2008): 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20170211045857/http://pdg.lbl.gov/2008/listings/s033.pdf arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Particle listings –
    Λ
    c    ] 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ C. Amsler et al. (2008): 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde [https://web.archive.org/web/20170130221406/http://pdg.lbl.gov/2008/listings/s040.pdf arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Particle listings –
    Λ
    b    ] 30 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kuark</span> Temel parçacık türü

Kuark, bir tür temel parçacık ve maddenin temel bileşenlerinden biridir. Kuarklar, bir araya gelerek hadronlar olarak bilinen bileşik parçacıkları oluşturur. Bunların en kararlıları, atom çekirdeğinin bileşenleri proton ve nötrondur. Renk hapsi olarak bilinen olgudan ötürü kuarklar asla yalnız bir şekilde bulunmaz, yalnızca baryonlar ve mezonlar gibi hadronlar dahilinde bulunabilir. Bu sebeple kuarklar hakkında bilinenlerin çoğu hadronların gözlenmesi sonucunda elde edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Güçlü etkileşim</span> atom çekirdeği içindeki kuvvet bağlayıcı parçacıklar

Güçlü etkileşim, kuarklar ve gluonlar arasındaki etkileşimdir ve kuantum renk dinamiği kuramı ile betimlenir. Güçlü etkileşim, gluonlar tarafından taşınan ve kuarklar ile antikuarklara, ayrıca gluonların kendilerine etki eden kuvvettir. Gluon, Latince kökenli bir kelime olup, İngilizcedeki Glue kelimesinin köküdür ve yapışkan madde anlamını karşılamaktadır.

Parçacık fiziğinde bir hadron, güçlü etkileşim tarafından bir arada tutulan taneciklerden oluşan bir bileşik parçacıktır.

Yukarı kuark en hafif kuarktır, temel bir parçacıktır ve maddenin önemli bir bileşenidir. Aşağı kuarkla birlikte atom çekirdeğini meydana getiren proton ve nötronu oluşturur. Birinci nesil olarak sınıflandırılırlar. Elektrik yükü +2/3 e olup çıplak kütleleri 2,2+0,5
-0,4 MeV/c2 olarak ölçülmüştür. Bütün kuarklar gibi yukarı kuark da 1/2 spine sahip temel fermiyondur ve dört temel etkileşimin hepsinden etkilenir. Yukarı kuarkın antiparçacığı olan yukarı antikuark ile elektriksel yük işareti gibi birkaç özellikte farklılaşır.

<span class="mw-page-title-main">Nükleon</span> atom çekirdeğinin temel parçaları

Nükleon, nötron ve protonların ortak ismidir. Nükleon, nötron ve protonun toplamıyla bulunur. Nükleonlar, atom çekirdeğinin temel parçalarıdır ve 1960'lara kadar bunların temel parçacıklar olduğu düşünülüyordu. Yine o günlerde etkileşimleri güçlü etkileşimler olarak adlandırılıyordu. Bugün ise kuark ve gluonlardan oluşan bileşik parçacıklar olarak bilinmektedirler. Nükleonlar, atomaltı parçacıkların baryon sınıfına aittirler.

Preonlar parçacık fiziğinde, kuarklar ve leptonların altparçacıkları olan nokta parçacıklardır. Terim 1974’te, Jogesh Pati ve Muhammed Abdüsselam tarafından oluşturulmuştur. Preon modellerine olan ilgi, 1980’lerde zirve noktasına ulaşmıştır ancak parçacık fiziği Standart Model'i, fiziğin kendisini en başarılı şekilde tanımlamaya devam ettiğinden ve lepton ile kuark kompozitleri hakkında hiçbir deneysel veri bulunmadığından dolayı bu ilgi azalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Proton bozunması</span> varsayımsal parçacık bozunması

Parçacık fiziğinde proton bozunması, protonun nötr bir pion ve bir pozitron gibi daha hafif atom altı parçacıklara bozunduğu varsayımsal bir parçacık bozunma biçimidir. Proton bozunumu hipotezi ilk olarak 1967'de Andrey Saharov tarafından formüle edildi. Önemli deneysel çabalara rağmen, proton bozunması hiçbir zaman gözlemlenmedi. Bir pozitron aracılığıyla bozunursa, protonun yarı ömrü en az 1,67 x 1034 yıl olarak sınırlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Pentakuark</span>

Pentakuark, birbirlerine bağlı durumdaki dört kuark ile bir antikuarktan oluşan atomaltı parçacıktır. Kuarkların +1/3, antikuarkların ise - 1/3 baryon sayısına sahip olmalarından ötürü pentakuarkların toplam baryon sayısı 1'dir ve bu da pentakuarkların baryon olarak tanımlanmasını sağlar. Normal baryonların aksine üç değil de beş kuark bulundurmasından ötürü egzotik baryon olarak sınıflandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Mezonlar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Mezonlar, birer kuark ve antikuarktan meydana gelen kararlı olmayan atomaltı parçacıklardır. Kuarklardan oluşan parçacıklar olan hadron parçacık ailesinin üyelerindendir. Ailenin diğer üyesi olan ve üç kuarktan oluşan baryonlar ile arasındaki temel fark; mezonların tam sayı spine, baryonların ise yarım tam sayı spine sahip olmalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Baryonlar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Baryonlar, üç kuarktan meydana gelen bileşik parçacıklardır. Birer kuark ile antikuarktan oluşan bozonlar gibi baryonlar da, yalnızca kuark veya antikuarkların oluşturduğu parçacıkların yer aldığı hadronlar grubuna dahildir. Kuarklardan meydana geldiği için baryonlarda güçlü etkileşim görülür. Her bir baryonun, kendisine karşılık gelen ve antibaryon olarak adlandırılan birer antiparçacık vardır. Antibaryonlarda, her bir kuark yerine bu kuarklara karşılık gelen antikuarklar bulunur.

Kaon veya diğer adıyla K mezonu, gariplik olarak adlandırılan kuantum sayısı farklarıyla ayrılan dört farklı mezonun her biridir. Kuark modeline göre bir garip kuark ile bir üst ya da alt kuark arasında gerçekleşen bağ durumu ile meydana gelmektedirler. 1947'de, George Rochester ve Clifford Charles Butler tarafından keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sekiz katlı yol</span> atomaltı hadronların organize oluşlarının teorisi

Sekiz katlı yol, atomaltı hadronların organize oluşlarının teorisidir. Bu isim Amerikalı fizikçi Murray Gell-Mann tarafından Budizmin sekiz aşamalı asil yol' una ima ederek verilmiştir. Bu teori kuark modelinin gelişmesine imkân sağladı. Buna eşdeğer bir teori, bundan bağımsız şekilde, İsrailli fizikçi Yuval Ne'eman tarafından ortaya atıldı.

<span class="mw-page-title-main">J/psi mezonu</span>

J/psi mezonu veya psion bir atomaltı parçacık. Bir tane tılsım kuark ve bir de tılsım antikuarktan oluşan bir çeşni değiştiren yüksüz mezonudur. Bir tılsım kuark ve bir tılsım antikuarkın bağlı hali ile oluşan mezonlar "karmoniyum" olarak anılır. En yaygın karmoniyum, düşük değişim kütlesi, 3.0969 GeV/c23,0969 GeV/c2 yani ηc̅ ' nin (2.9836 GeV/c22,9836 GeV/c2) biraz üzerinde, sebebi ile J/psi mezondur. Bu mezon ortalama 7.2×10−21 s7,2×10-21 s ömre sahiptir.Fakat bu süre tahmin edilen 1000 kat daha uzundur.

Tılsım (sembol: C) bir parçacığın içindeki tılsım kuarkları (c) ve tılsım antikuarkları (c) arasındaki farkı temsil eden çeşni kuantum sayısı:

Sigma baryonları, birinci çeşni nesillerinden iki kuarka, daha yüksek çeşnili nesillerinden ise üçüncü bir kuarka sahip; herhangi iki kuark çeşnisinin işaret değiştirmesine rağmen dalga fonksiyonunun değiştirmediği, Σ sembolüyle gösterilen hadron parçacığı ailesidir. Bu nedenlerden ötürü bu tip parçacıklar birer baryondur, toplam izospinleri 1'dir ve nötr olabildikleri gibi +2, +1 ya da -1 temel yüke sahip olabilirler. Yalnızca çeşni değişimi sırasında dalga fonksiyonunun farklılık göstermesi açısından Lambda baryonlarından ayrılırlar.

Ksi baryonları, birinci çeşni nesillerinden bir kuarka, daha yüksek çeşnili nesillerinden ise iki kuarka sahip, Ξ sembolüyle gösterilen hadron parçacığı ailesidir. Bu nedenlerden ötürü bu tip parçacıklar birer baryondur, toplam izospinleri 1/2'dir ve nötr olabildikleri gibi +2, +1 ya da -1 temel yüke sahip olabilirler. Yüklü Ksi baryonları ilk kez 1952'de, Manchester grubu tarafından gerçekleştirilen kozmik ışın deneyleri sırasında gözlemlenmiştir. Nötr Ksi baryonlarının ilk kez gözlemlenmesi ise 1959'da, Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvarı'nda gerçekleştirildi. Kararsız durumları, bozunma zinciri sonucunda daha hafif parçacıklara bozunmaları sebebiyle geçmişte çağlayan parçacıklar olarak da anılmaktaydılar.

Delta baryonları, üç adet yukarı ya da aşağı kuarka sahip, Δ sembolüyle gösterilen hadron parçacığı ailesidir. Bu nedenlerden ötürü bu tip parçacıklar birer baryondur.
Δ++
,
Δ+
 (uud),
Δ0
 (udd) ve
Δ-
 (ddd) olmak üzere dört adet delta baryonu mevcuttur ve bunlar sırasıyla +2, +1, 0 ve -1 temel yüklerine sahiplerdir.

Omega baryonları, birinci çeşni nesillerinden (yukarı ve aşağı kuarklar) herhangi birini içermeyen, daha yüksek çeşnili nesillerinden (garip, tılsım ve alt kuarklar) üç kuarka sahip, Ω sembolüyle gösterilen hadron parçacığı ailesidir. Hadronlaşma için gereken güçlü etkileşim süresinin altında (5×10-25 s) ortalama yaşam süresine sahip olmaları nedeniyle üst kuark içeren bir omega baryonu gözlemlenmemiş ve gözlemlenmesi de beklenmemektedir. Bu nedenlerden ötürü bu tip parçacıklar birer baryondur, toplam izospinleri 0'dır ve nötr olabildikleri gibi +1 temel yüke sahip olabilirler. Üç garip kuarktan oluşan
Ω-
, 1964 yılında gözlemlenmiştir ve keşfedilen ilk omega baryonudur.

Hiperon bir grup atomaltı parçacığın ortak adıdır. Hiperonların spin sayıları tam sayı olmadığından fermion, güçlü etkileşimden etkilendikleri için hadron ve üç kuarktan oluştukları için de baryon sayılırlar. Bu yönüyle nötron ve proton gibi parçacıklarla aynı sınıfta yer alırlar. Ancak nötron ve protonun aksine yapılarındaki kuarklardan en az biri garip kuarktır. Ayrıca daha büyük kütleye sahiplerdir ve 10 −10 saniyeden daha kısa ömürleri ile çok kararsız parçacıklardır. Hiperonlar 1950 li yıllarda keşfedildi. Daha sonra kuarkların keşfi sonucunda temel parçacık olmadıkları anlaşıldı.

<span class="mw-page-title-main">Antinötron</span> Nötronun karşıt parçacığı

Antinötron, nötrondan sadece bazı özelliklerinin eşit büyüklükte fakat zıt işarete sahip olması nedeniyle farklılık gösteren, nötronun antiparçacığıdır. Nötron ile aynı kütleye sahiptir ve net elektrik yükü yoktur, ancak karşıt baryon sayısına sahiptir. Bunun nedeni antinötronun antikuarklardan oluşması ve nötronların da kuarklardan oluşmasıdır. Antinötron, bir yukarı antiquark ve iki aşağı antikuarktan oluşur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.