İçeriğe atla

Lale Devri

Kontrol Edilmiş
Başlığın diğer anlamları için Lale Devri (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Osmanlı İmparatorluğu tarihi
Osmanlı İmparatorluğu kronolojisi
Kuruluş (1299–1453)
Osmanlı Beyliği  · Fetret Devri (1402–1413) · İstanbul'un Fethi
Yükselme (1453–1683)
Yayılma ve doruk noktası (1453–1566) · Krizler ve Değişim (1566–1683) · Kadınlar saltanatı · Köprülüler (1656–1703)
Duraklama (1683–1827)
Lale Devri (1718–1730) · Nizam-ı Cedid
Reform (1827–1908)
Tanzimat (1839–1876) · Birinci Meşrutiyet (1876–1878)
Dağılma (1908–1922)
İkinci Meşrutiyet (1908–1920) · I. Dünya Savaşı (1914–1918)  · Parçalanma (1918–1922)  · Saltanatın kaldırılması (1922)  · Hilafetin kaldırılması (1924)
III. Ahmet yeniçerilere altın para atarken

Lâle Devri (Osmanlı Türkçesi: لاله دورى), Osmanlı Devleti'nde, 1718 yılında Avusturya ile imzalanan Pasarofça Antlaşması ile başlayıp, 1730 yılındaki Patrona Halil İsyanı ile sona eren gerileme devri içinde yaşanmış bir ara dönemdir.[1] Bu dönemin padişahı III. Ahmet, sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'dır.

İsimlendirme

Lale Devri, "zevk ve sefâ" devri olarak bilinir. Adını, O dönemde İstanbul'da yetiştirilen ve zamanla ünü dünyaya yayılan lale çiçeklerinden alması, çok sonradan olmuştur. Bu dönem Osmanlı İmparatorluğunun hiçbir devrinde Lale Devri olarak anılmamıştır. Yahya Kemal; samimi arkadaşı Ahmet Refik Altınay ile bir sohbeti sırasında, III. Ahmed'in Vezir-i Azamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa ile beraber 1718-1730 yılları arasında yaptıkları, Osmanlı İmparatorluğundaki yaşam biçimini değiştirme etkinliklerini Lale Devri olarak tanımlar. Ahmet Refik de bu dönemi anlatan kitabına "Lale Devri" (istanbul 1331/1913 Muhtar Halit Kitabhanesi) ismini verir ve bir süre sonra bu dönem Lale Devri olarak anılmaya başlar[2]

Döneme ait eserler

Sultan III. Ahmet, sadrazam Damat İbrahim Paşa ile uyum içerisinde çalışmış ve bu sırada yaşanan Lâle Devri'nde sanat ve toplumsal hayata özgün bir anlayış getirmiştir. Sultan III. Ahmet, Topkapı Sarayı ile Yeni Câmii'de birer kütüphane, Ayasofya'da Bâb-ı Humâyun'un karşısında Türk sanat şaheserlerinden sayılan Sultan III. Ahmet Çeşmesi ve İstanbul'un su ihtiyacını karşılamak amacıyla da "Deryayi Sim" adlı bir su bendi inşa ettirmiştir. Bunlardan başka Üsküdar Yeni Vâlide Câmii, Çorlulu Ali Paşa Medresesi, Damat İbrahim Paşa Camii ve Külliyesi, İstanbul'da Yeni Postane arkasında Daarül Hadis ve Sebil, Ortaköy Camii önündeki çeşme, Üsküdar Şemsi Paşa'da Hüsrev Ağa Camii önündeki çeşme ve Çubuklu Camii yanındaki Mesire Çeşmesi gibi eserler de yine bu dönemde yapılmıştır.[]

Dönemin belki de en gözde eseri olan Sâdâbâd Kasrı günümüze kadar gelememiş, bize yıkıntıdan fazla bir şey kalmamıştır.[]

Yenilikler

  1. Paris, Londra ve Viyana gibi Avrupa başkentlerine geçici elçilik heyetleri yollanmış, böylelikle Avrupa'yı daha yakından tanıma imkânı sağlanmıştır.
  2. Said Efendi ve İbrahim Müteferrika Avrupa'dan matbaayı getirmişlerdir.
  3. İlk kez çiçek hastalığına karşı aşı uygulanmıştır.
  4. İstanbul'daki yangınları önlemek için yeniçerilerden Tulumbacılar adı verilen bir itfaiye ocağı kurulmuştur.
  5. Çini atölyeleri açılmıştır.
  6. Kağıt fabrikası açılmıştır.
  7. Lale Devri’nde sanat alanında görülen en önemli kişi Levnî’dir. Asıl adı Abdülcelil Çelebi olan Levnî döneminin en büyük nakkaşıdır.
  8. Lale Devri'nde, Türk tarihinde bir ilk olarak İbrahim Müteferrika önderliğinde Çeviri Konseyi açılmıştır. Türk tarihinde çeviri çalışmalarındaki ilk enstitüleşme olarak bu konsey görülür.

Lâle Devri'nde sanat

Nedim, Lâle Devri İstanbul'unun tasvirini aşağıdaki mısralarla yapmıştır:

“ Bu şehr-i Sitanbul ki bî-misl ü behâdır,
Bir sengine yek pâre Acem mülkü fedadır. 		„
“ Bu paha biçilmez İstanbul şehri ki, dünyada bir benzeri daha yoktur.
Oranın bir tek taşına, İran ülkesi (ya da bütün yabancı ülkeler) baştan başa feda olsunlar. 		„

Dönemin sonu

Ana madde: Patrona Halil İsyanı

Halkın büyük bir kısmı zor durumdayken İstanbul'da bazı devlet büyüklerinin rahat bir yaşam sürdürmeleri, eğlenceye düşkünlükleri huzursuzluklara sebep oluyordu.[] İran savaşı sırasında Sultân'ın, kaleleri para karşılığı sattığı söylentisi üzerine, halktan Sultân'ın sefere çıkması isteği gelmişti. III. Ahmet, göstermelik bir sefer alayı düzenledi.[] Akşam olunca kayıklarla saraya geri döndü. Bu durumun anlaşılması bardağı taşıran son damla oldu.[] İsyanın lideri Arnavut asıllı bir yeniçeri olan Patrona Halil aynı zamanda Beyazıt Hamamı'nda tellaklık yapıyordu. Asilerin isteği üzerine Nevşehirli Damat İbrahim Paşa idam edilerek cesedi isyancılara teslim edildi. Padişah III. Ahmed tahttan indirildi ve yerine I. Mahmud getirildi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Altınay, Ahmet Refik (Hrz. Haydar Ali Dirioz), (1973) Lale Devri, Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları.
  2. ^ Osmanlı Tarihi 1566-1789, Anadolu Üniv. yay. Sayf 159

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nedîm</span> Divan edebiyatı şairi

Nedîm, Divan Edebiyatı eserleri veren Türk bir şairdi. Şöhretini, Osmanlı İmparatorluğu'nun 1718-1730 yılları arasındaki Lâle Devri'nde kazandı. Hayatı ve eserleri ile Lâle Devri ruhûnun en önemli temsilcisi olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Nevşehirli Damad İbrahim Paşa</span> 118. Osmanlı sadrazamı

Nevşehirli Damad İbrahim Paşa, III. Ahmed saltanatında, 9 Nisan 1718 - 1 Ekim 1730 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Türk asıllı Osmanlı devlet adamı. Oğuzlar'ın Beydilli boyuna mensup Boynuinceli aşiretindendir. İsmi Lale Devri ve Nevşehir ile özdeşleşmiştir. Enderundan yetişen sadrazamların on üçüncüsü ve Osmanlı sadrazamlarının yüz otuzuncusudur.

<span class="mw-page-title-main">III. Ahmed</span> 23. Osmanlı padişahı (1703–1730)

III. Ahmed divan edebiyatındaki mahlasıyla Necib, 23. Osmanlı padişahı, 102. İslam halifesi ve Lale Devri padişahıdır.

<span class="mw-page-title-main">I. Mahmud</span> 24. Osmanlı padişahı (1730–1754)

I. Mahmud, divan edebiyatında kullandığı mahlasıyla Sebkati, 24. Osmanlı padişahı ve 103. İslam halifesidir. 1696'da Edirne Sarayı'nda dünyaya geldi. II. Mustafa'nın oğlu ve III. Ahmed'in yeğenidir.

<span class="mw-page-title-main">Patrona Halil İsyanı</span> Lideri Patrona Halil olan Lale Devrini bitiren isyan

Patrona Halil İsyanı, Osmanlı Devleti'ndeki Lale Devri'nin sonunu getiren ayaklanmadır. Patrona Halil idaresindeki ayaklanma 28 Eylül 1730'da başlayıp günlerce sürmüştür. Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa idam edilmiş; Sultan III. Ahmed tahttan indirilmiş, yerine yeğeni I. Mahmud tahta geçirilmiş ve böylece Lâle Devri sona erdirilmiştir.

Tevkii Nişancı Mehmed Paşa, III. Ahmed saltanatında, 26 Ağustos 1717 - 9 Mayıs 1718 tarihleri arasında sekiz ay on dört gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.

Silahdar Damat Mehmed Paşa, I. Mahmud saltanatında 1 Ekim 1730 - 22 Ocak 1731 tarihleri arasında üç ay yirmi bir gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.

Kabakulak İbrahim Paşa I. Mahmud saltanatında, 22 Ocak 1731 - 10 Eylül 1731 tarihleri arasında yedi ay on dokuz gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı. Kabakulak İbrahim Paşa Patrona Halil ve ekibini tasfiye eden paşa olarak tarihinde yerini almıştır.

Sâdâbâd, 18. yüzyılda Kağıthane Deresi kıyısında Haliç'e doğru uzanan düzlük mesire ve eğlence alanına Lale Devri'nde verilen ad.

Abdi Paşa, Osmanlı denizcisi.. III. Ahmed ve I. Mahmud saltanatlarında 28 Eylül 1730 - Mayıs 1731 ile Ağustos 1731 - 19 Aralık 1731 dönemlerinde iki kez kaptan-ı derya görevi yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kaymak Mustafa Paşa</span>

Kaymak Mustafa Paşa ya da Atlamacı Mustafa Paşa Lale Devri sırasında Kaptan-ı Derya olarak Osmanlı Donanmasına kumanda etmiş bir devlet adamıydı.

<span class="mw-page-title-main">Patrona Halil</span>

Patrona Halil, Osmanlı padişahı III. Ahmed'in tahttan inmesi ile sonuçlanan 1730 Patrona Halil İsyanı'nın önderi olan yeniçeri askeridir. Bu ayaklanmayla birlikte Lale Devri son bulmuştur.

<i>Bir Zamanlar Osmanlı</i>

Bir Zamanlar Osmanlı, TRT tarafından Her şey Film'e yaptırılan Osmanlı İmparatorluğu'nda Patrona Halil İsyanı öncesini anlatan tarihî türdeki Türk televizyon dizisidir.

Fatma Sultan III. Ahmed ile Emetullah Kadın'ın kızı. Nevşehirli Ibrahim Paşa'nın eşi.

<i>Lale Devri</i> (film)

Lale Devri, Nezihe Muhiddin eserinden uyarlanmış 1951 yapımı Vedat Ar filmi.

Ayşe Sultan Osmanlı prensesi, Sultan III. Ahmed kızı.

Yenişehirli Abdullah Efendi, Osmanlı şeyhülislamı.

<span class="mw-page-title-main">Lale Devri mimarisi</span>

Lale dönemi mimarisi, Osmanlı mimarisinin 18. yüzyılın başlarındaki bir dönemine verilen isimdir. Osmanlı mimarisinin mevcut klasik üslubuna yeni dekorasyon türleri dahil edildi ve çeşme ve kütüphane gibi yeni bina türleri önemli simge yapılar haline geldi. Tarz III. Ahmed dönemindeki barış içindeki ve mimari patronajın arttığı bir dönem olan Lale Devri (1718-1730) ile yakından ilişkilidir. Yine de yeni üslup III. Ahmed'in saltanatının başlangıcında da mevcuttu ve ondan sonra 1730'larda da belirgin olmaya devam etti. Osmanlı kültürü ve mimarisindeki Avrupa etkileri, 1740'larda Osmanlı barok stilinin yaratılmasına yol açtı.

<span class="mw-page-title-main">Melayer Muharebesi</span>

Melayer Muharebesi, 1730-1732 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda evre.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.