İçeriğe atla

Lala Mustafa Paşa

Lala Mustafa Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi
28 Nisan 1580 - 7 Ağustos 1580
Hükümdar III. Murad
Yerine geldiğiSemiz Ahmed Paşa
Yerine gelenKoca Sinan Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum y. 1500
Sokolovići, Bosna Sancağı
Ölüm 7 Ağustos 1580
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Defin yeri Eyüpsultan Mezarlığı, İstanbul

Lala Mustafa Paşa (Lala Kara Mustafa Paşa; y. 1500 – 7 Ağustos 1580), III. Murad saltanatında 28 Nisan 1580 ile 7 Ağustos 1580 tarihleri arasında üç ay dokuz gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

İlk büyük başarısını 1570 yılındaki Kıbrıs serdarlığı sırasında gösterdiğinden "Kıbrıs Fatihi" olarak anılır. 1578'de başlattığı "İran Seferi" serdarlığında gösterdiği başarılar nedeniyle de Şirvan ve Gürcistan fâtihi olarak bilinir. "Lala" unvanı, şehzadeliğinde II. Selim'e lalalık etmiş olmasından kaynaklanır.

Yaşamı

Lala Mustafa Paşa, 1500'lerde, Sokollu Mehmed Paşa gibi Boşnak bir ailenin oğlu olarak doğdu. Ağabeyi Deli Hüsrev Paşa'nın desteğiyle I. Selim devrinde saraya girdi.[1] Berber olarak çalışırken, I. Süleyman'ın dikkatini çekti ve daha sonra çeşnigir ve mirahorluk yaptı. 1555'te Damat Rüstem Paşa'nın sadrazam olmasından sonra saraydan uzaklaştırıldı; Filistin-Safed Sancakbeyi oldu.

1556'da, Manisa Valisi Şehzade Selim'in lalalığına tayin edildi. Bu görevi sırasında Şehzade Selim ile Şehzade Bayezid'in arasındaki rekabetin ortaya çıkmasına neden olduğu ve Bayezid'in isyanında önemli rol oynadığı düşünülür.[2] Daha önce Bayezid'in hizmetinde bulunmuş olan Lala Mustafa onu babasına Selim'i kötüleyen mektuplar yazmaya teşvik etmiş;[3] iki kardeşin arasının açılması üzerine ortamı yatıştırmak için Selim'i Konya'ya, Bayezid'i Amasya'ya atayan Kanuni; Lala Mustafa Paşa'yı Selim'in yanına göndermişti. Başlangıçta Kütahya'dan ayrılmak istemeyen Bayezid, Amasya'ya gitmek zorunda kalınca yolda asker topladı; kardeşi Selim'in topladığı ordu ile 1559'da Konya'da çarpıştı. Bu çarpışmada Lala Mustafa Paşa, Bayezid'a karşı savaştı. Bayezid yenilerek, Amasya'ya kaçmak zorunda kaldı.

Lala Mustafa Paşa 14 Eylül 1560'ta önce Pojega sancakbeyi, sonra da Van Beylerbeyi'ne getirildi.[4]

Yemen Seferi (1568)

Erzurum, Halep ve Şam beylerbeyliklerinde de bulunan Lala Mustafa Paşa, II. Selim devrinde 1567'de Yemen'de Zeydi imamlarından Topal Mutahhar'ın isyân çıkarması üzerine, vezir olarak oraya gönderildi. Mısır'da Yemen harekâtının hazırlıkları ile meşgulken, yerine Koca Sinan Paşa tayin edilip İstanbul'a çağrıldı ve altıncı vezir olarak Divân'a girdi.[5]

Kıbrıs'ın fethi (1570-1571)

1570 yılında Venedikliler'in elindeki Kıbrıs adasındaki Rum halktan gelen yardım talebi üzerine Kıbrıs'a sefere yapılması gündeme geldiğinde Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa’nın karşı çıkmasına rağmen Kıbrıs Seferini destekledi. Piyale Paşa komutasındaki donanma ile birlikte[6] komutasındaki yaya 60.000 kişiden oluşan Osmanlı Ordusunu, 2 Temmuz 1570'te Limasol'a çıkardı.[7] 15 Eylül 1570 tarihinde Lala Mustafa Paşa, tören ile Lefkoşa şehrine girdi.[8] 15 Eylül 1571’de adadan ayrıldı ve İstanbul'a döndü.

İran seferi (1578-1579)

Lala Mustafa Paşa İran seferine çıkarken (1578) / Nusretnâme
Lala Mustafa Paşa Safevî ordusuna karşı kazandığı Çıldır zaferi (1578) sonrasında / Nusretnâme

III. Murad devrinde, 1578 yılında Safevîlerle savaş başlayınca İran cephesi Seraskerliğine atandı. Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu 5 Nisan 1578'de sefere çıktıktan sonra, Çıldır Muharebesi'nde Tokmak Han komutasındaki Safevî ordusunu bozguna uğratarak Tiflis'e girdi. Gürcistan ve Şirvan'ı aldı. Ardından, komutayı Özdemiroğlu Osman Paşa'ya bırakarak İstanbul'a döndü. İbrahim Peçevi, onun İran Seferi hakkında;[9]

İranlılar, ondan yedikleri dayağı hiçbir serdârdan yemediler!

demiştir.

Sadrazamlığı

30 Eylül 1579’da Sokollu Mehmet Paşa'nın ölümüyle ikinci vezir, yeni Sadrazam Şemsi Ahmet Paşa'nın kısa süre sonra ölümü ile 28 Nisan 1580'de sadrazam oldu. 3 ay 9 gün sonra 7 Ağustos 1580'de İstanbul'da öldü.

Evlilikleri

İlk evliliğini Memlük Hükümdarı Kansu Gavri’nin oğlu Mehmed Beyin kızı Fatma Hatun ile yaptı. Bu evliliğinden olan oğlu Mehmed Paşa, babasının vefatından beş yıl önce Halep Beylerbeyi iken vefat etti.[4]

İkinci evliliğini Kanuni Sultan Süleyman Hanın oğlu, Şehzade Mehmed’in kızı Hümaşah Sultan ile yaptı. Bu evliliğinden de Sultanzade Abdülbaki Bey isimli bir oğlu oldu.[4]

Hayır eserleri

Kıbrıs ve Kafkasya fetihlerindeki ganimet hissesi olmak üzere, elde ettiği serveti hayır işleriyle harcadı.

  • Konya’da Şehzade Selim’in lalasıyken Ilgın’da cami, bedesten, kervansaraydan oluşan "Lala Mustafa Paşa Külliyesi"'ni;[10]
  • Erzurum’da beylerbeyi iken 1562-63'te Lala Mustafa Camii, mektep ve hamamdan oluşan "Lala Mustafa Paşa Külliyesi"'ni;[10]
  • Şam’da beylerbeyi iken 360 odalı Lala Paşa Hanı ve Hamamı, tekke;
  • Suriye'nin Kuneytra şehrinde câmi ve imaret;
  • Kıbrıs'ın fethinden sonra Lefkoşa’da açtığı Hz. Ömer Camii'ne vakıflar;
  • İran Seferi sırasında Kars’ta,
  • Tiflis’te camiler yaptırmıştır.
  • Hicaz bölgesinde Mekke ve Medîne’de bâzı hizmetleri vardır.[4]

Paşanın kabri Eyüp Sultan Camii müştemilatında bulunmaktadır. Latin harfleriyle yazılan mezar taşında "Kıbrıs Fatihi" ifadesi yer almaktadır.

Resim galerisi

Popüler Kültür

2013 yılında Muhteşem Yüzyıl dizisinde Macit Koper canlandırmıştır.

Kaynakça

  1. ^ "Lala Mustafa Paşa". www.kimkimdir.gen.tr. 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2010. 
  2. ^ "Fahri Unan, Kanuni Devri Şehzade Mücadeleleri ve Bunun Osmanlı Siyasi ve Sosyal Tarihi Bakımından Önemi, Erişim tarihi:04.01.2012". 17 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012. 
  3. ^ "Sadık Ilgaz, Osmanlı'nın Lala Mustafa Paşa ile imtihanı, Semerkand Dergisi, Sayı 132, Aralık 2009". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012. 
  4. ^ a b c d Eker, Aydın (1994). Yeni Rehber Ansiklopedisi. Türkiye Gazetesi. ss. C. 12 209. ISBN. 
  5. ^ "Lala Mustafa Paşa". www.biyografi.info. 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2010. 
  6. ^ Hacı Osman Yıldırım, Hasan Çağlar, Vahdettin Atik, a.g.e., s. 51.
  7. ^ Hürriyet ansiklopedik yıllığı. Hürriyet Yayıncılık. 1975. s. 198. ISBN. 
  8. ^ Küçükdağ, Yavuz (2005). Türk tasavvuf araştırmaları. Kultur ve. s. 209. ISBN. 
  9. ^ Ibrahim Peçevi Efendi (haz. Bekir Sıtkı Baykal) (1999), Peçevi Tarihi (2 Cilt), İstanbul:Kültür ve Turizm Bakanlığı) ISBN 975-17-1109-6
  10. ^ a b Çobanoğlu, Ahmet Vefa, "Lala Mustafa Paşa Külliyesi" (2003) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:27 Sayfa:74-75 İstanbul:TDV Yayınları. Online:[1] 26 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "TDV1" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )

Dış kaynaklar

  • Danişmend, İsmail Hâmi (1971), Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010)
  • Yalçınkaya, M. Alaaddin, "Mustafa Paşa (Lala)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlilar Ansiklopedisi, C.2 s.312-313, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. ISBN 975-08-0071-01.

Dış bağlantılar

Siyasi görevi
Önce gelen:
Şemsi Ahmed Paşa

Osmanlı Sadrazamı

28 Nisan 1580 - 7 Ağustos 1580
Sonra gelen:
Koca Sinan Paşa

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">III. Mehmed</span> 13. Osmanlı padişahı (1595–1603)

III. Mehmed, divan edebiyatındaki mahlasıyla Adlî, 13. Osmanlı padişahı ve 92. İslam halifesidir. Sancağa giden son, I. Süleyman'dan 30 yıl sonra sefere çıkan ilk padişahtır ve bu nedenle de Avusturya’ya karşı kazanılan Eğri Kuşatması’nda ordunun başında olması nedeniyle kendisine Eğri Fatihi unvanı verilmiştir. Döneminde gerçekleşmiş olan Haçova Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa topraklarında kazandığı son büyük zaferidir. Sancak düzenini kaldırmış ve kendisinden önceki hükümdarlar dönemlerinde de süren Celali İsyanları’nı 1595-1603 yılları arasında kanlı şekilde bastırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sokollu Mehmed Paşa</span> 36. Osmanlı sadrazamı

Sokollu veya Sokullu Mehmed Paşa, I. Süleyman döneminde Osmanlı donanmasının Kaptan-ı Deryalığı ve yine I. Süleyman, II. Selim ve III. Murad dönemlerinde 14 yıl Osmanlı Devleti'nin sadrazamlığını yapmış Osmanlı devlet adamıdır. I. Süleyman'ın son sadrazamı olmuştur. Hem Osmanlı İmparatorluğu'nun zirvede bulunduğu dönemi simgelemesi itibarıyla hem de icraatları, projeleri ve kişiliği sayesinde en önemli Osmanlı sadrazamlarından biri kabul edilir. II. Selim'in damadı ve Esmehan Sultan'ın eşidir.

<span class="mw-page-title-main">II. Selim</span> 11. Osmanlı padişahı (1566–1574)

II. Selim, Sarı Selim veya Sarhoş Selim, 11. Osmanlı padişahı ve 90. İslâm halîfesidir. Kânûnî Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan’ın oğludur. Kardeşi Bayezid’e karşı Konya’da yapılan ve tarihte Konya Şehzâdeler Muharebesi olarak yer edinen savaşı kazanarak, babasının desteğini aldı. Babasının ölümü üzerine, hayattaki tek oğlu olarak 24 Eylül 1566 tarihinde on birinci padişah olarak tahta geçti. Padişahlığı sırasındaki ilk sefer batı yönlü yapıldı. Ülke sınırları Orta Avrupa’ya kadar genişledi. Kıbrıs, Tunus, Yemen ve Fas kayıtsız şartsız teslim olanlar arasındaydı. Ülkesinin denizlerde de egemenliğini genişleterek, deniz egemenliğine önem verdi.

<span class="mw-page-title-main">III. Murad</span> 12. Osmanlı padişahı (1574–1595)

III. Murad, divan edebiyatındaki mahlasıyla Muradi, 12. Osmanlı padişahı ve 91. İslam halifesi. Saltanatı sırasında Osmanlı İmparatorluğu en geniş sınırlara ulaşmasına rağmen, devletteki yozlaşma yine saltanatı sırasında başlamıştır. Saltanatı boyunca sefere gitmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şehzade Bayezid (I. Süleyman'ın oğlu)</span> l.Süleymanın eşi Hürrem Sultandan olan oğlu

Şehzade Bayezid, I. Süleyman'ın Hürrem Sultan'dan olma üçüncü şehzadesidir. Kütahya, Konya ve Karaman sancak beyliklerinde bulunmuştur.

Bayezid Paşa Osmanlı Devleti'nin Fetret Devri'nde, 1413'te Sultan I. Mehmed Çelebi saltanatında sadrazam olmuş; devleti toparlama süreci içinde yanında bulunmuş ve sonra da II. Murad döneminde Düzmece Mustafa'ya Sazlıdere'de yenilip teslim olup onun emriyle öldürüldüğü Temmuz 1421'e kadar başvezirlik yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Hersekzade Ahmed Paşa II. Bayezid saltanatında 1497-1498, 1503-1506, 1511 tarihlerinde dört defa ve I. Selim saltanatında 1515-1516 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. 1506-1511 döneminde Kaptan-ı Derya görevi de yapmıştır.

Kara Ahmed Paşa,, Kanuni Sultan Süleyman döneminde 6 Ekim 1553 ile 28 Eylül 1555 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. I. Selim'in en küçük kızı ve Kanuni Sultan Süleyman'ın en küçük kız kardeşi Fatma Sultan'ın eşidir.

<span class="mw-page-title-main">Şemsi Ahmed Paşa</span> Osmanlı soylu ve beylerbey

Şemsi Ahmed Paşa ; ; Şam, Anadolu ve Rumeli beylerbeyi görevlerinde bulunmuş Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Özdemiroğlu Osman Paşa</span> 41. Osmanlı sadrazamı

Özdemiroğlu Osman Paşa, III. Murad saltanatı döneminde, 1584-1585 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı. Kızıl Deniz çevresinde beylerbeyi olmuştur. Kafkasya'da elde ettiği başarılar ile Kafkas Fatihi unvanını almıştır.

Hadim Mesih Mehmed Paşa III. Murad saltanatı döneminde 1 Kasım 1585-14 Nisan 1586 döneminde sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tekeli Lala Mehmed Paşa</span> 44. Osmanlı sadrazamı

Tekeli Lala Mehmed Paşa, III. Murad saltanatı döneminde 1595 yılında 18 - 29 Kasım tarihleri arasında on gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. "Nişancı" lakabı ile veya "Eski Lala Mehmed Paşa" şeklinde de anılır.

Kara Davud Paşa ya da Sultan II. Osman'ı öldürdükten sonraki unvanıyla Hain Davud Paşa, Sultan I. Mustafa'nın ikinci padişahlık döneminde, 20 Mayıs 1622 - 13 Haziran 1622 tarihleri arasında 24 gün Veziriazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pîrî Mehmed Paşa</span> 28. Osmanlı sadrazamı

Pîrî Mehmed Paşa, I. Selim saltanatının son yıllarında ve I. Süleyman saltanatının ilk yıllarında 25 Ocak 1518-27 Haziran 1523 tarihleri arasında beş yıl beş ay iki gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mihrimah Sultan (I. Süleyman'ın kızı)</span> prenses

Mihrimah Sultan, Osmanlı padişahı I. Süleyman ile eşi Hürrem Sultan'ın kızı.

<span class="mw-page-title-main">Gelibolulu Mustafa Âlî</span> Osmanlı şair, yazar ve tarihçi

Gelibolulu Mustafa Âlî, Osmanlı bir şair, yazar ve tarihçidir.

<span class="mw-page-title-main">Çoban Mustafa Paşa</span> I.Selimin kızı Hafsa Sultanın eşi

Çoban Mustafa Paşa,, Osmanlı İmparatorluğu'nda kapıcıbaşı, vezir ve beylerbeyi görevlerinde bulunan devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Lala Mustafa Paşa Camii (Erzurum)</span>

Erzurum Lala Mustafa Paşa Camii, Türkiye'de Erzurum İli merkez ilçesi Yakutiye'de Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırılmış Erzurum ’daki ilk Osmanlı camisidir.

Hadım Ali Paşa veya Atik Ali Paşa, Sultan II. Bayezid zamanında 1501-1503 ve 1506-1511 dönemlerinde iki kez sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.