İçeriğe atla

Lakotaca

Lakotaca
Lakȟótiyapi
Ana dili olanlarABD, Kanada
Konuşan sayısı6.200 (1997 yılı)  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Siyu
Dil kodları
ISO 639-3lkt

Lakotaca ya da Lakota Siyucası (kendilerince Lakȟótiyapi; İngilizce Lakota, Lakhota, Lakota Sioux, Teton, Teton Sioux), ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde, daha az olarak kuzey Nebraska, güney Minnesota ve kuzey Montana eyaletlerinde ve Kanada'da Lakota Siyuları tarafından konuşulan Siyucanın bir lehçesidir. Konuşanı 1997 yılındaki rakamlara göre 6.200 [1] kişidir.

Diyalekt ve kabileler

Lakotaca, diğer bir Siyu lehçesi olan Dakotacadan d sesine karşılık l sesinin kullanılmasıyla tipik olarak ayrımlaşır. Birbirinden ufak farklarla ayrılan 2 şivesi bulunur:

  1. Kuzey Lakotacası
  2. Güney Lakotacası

Alfabe

Metin örneği

Örnek metin:[2]

LAKOTACA : Khéya Wíta ikčé wičháša tĥaíyapi kiŋ waníl áye. Hékta waníyetu opáwiŋğe tópa hetáŋhaŋ ikčé wičháša na tĥaíyapi kiŋ hená áwičakĥehaŋ atákuni šni áyapi. Eháŋni theĥíya wóakhipĥa kiŋ čhiŋkéšniyaŋ oyákapi, éyaš iyápi kiŋ tókhel šilwákhipĥa héči hé Mílahaŋska oyáte kiŋ óta slolyápi šni. Aléčhalake s'e iyápi kiŋ hená líla tĥeĥíyela ĥči úŋ. Wašíču kiŋ hípi šni haŋni léčhiya iyápi opáwiŋğe tóna yukĥéya úŋpi na waŋná toná napógna luhá oyákihi iyéčhel čónala tĥokátakiya ní kte okíhiphiča. Lakĥótiyapi na wašíčuyapi kiŋ líla íčhitĥokeča, ičhíŋ Lakĥótiyapi kiŋ eháŋni wičhóuŋ él aíkĥoyagye. Wičhóuŋ kiŋ héhaŋ oyáte kiŋ thiyóšpaye-tĥuŋtĥuŋyaŋ úŋpi, makĥá ikčéya úŋpi, théhaŋyaŋ iglákapi na áwičakĥeya táku wakĥáŋ ohólapi na wačhékiyapi. Lakĥótiyapi kiŋ Lakĥól wičhóĥ'aŋ aíkĥoyake. Lakĥótiyapi kiŋ uŋ oyáte kiŋ tókhel oĥ'áŋpi kiŋ hé tónakiyakel eyápi na kĥápi. Tuwéke č'éyaš táku tókĥuŋ-kapiŋ naíŋš wačhíŋkĥo naíŋš wíyokhiya na ísaŋm óta. Naháŋ nakúŋ Lakĥótiyapi kiŋ makĥá oúŋčhağe na makĥóčhe kiŋ wóilagya wíyačhiŋ. Héčhel owáŋyaŋke eyá makĥá oúŋčhağe uŋ iyáčhiŋpi. Héčhuŋpi s'e tuwá "Pheháŋ s'e tĥamáheča" naíŋš "Khéya s'e upíĥči" eyápi. Nakúŋ Lakĥótiyapi kiŋ él ománi-wičhóiye líla óta. Tuwá léčhiya ú naíŋš hí na héčhiya yá naíŋš í, naháŋ nakúŋ letáŋhaŋ hečhíyotĥaŋ iyáya naíŋš hetáŋhaŋ lečhíyotĥaŋ hiyú; naháŋ kú naíš glí, na glá naíŋš khí, na letáŋhaŋ hečhíyotĥaŋ khiglá naíŋš hetáŋhaŋ lečhíyotĥaŋ gličú. Na wóškaŋ wičhóiye kiŋ hená líla-ĥči ísaŋm óta. Nakúŋ “Taŋyáŋ yahí” eyápi na “Taŋyáŋ ománi yo/ye” naíŋš “Tókša akhé” eyápi. Nakúŋ oyáŋke čhažéyatapi na wičhóoyake kiŋ uŋ iyápi kiŋ makĥóčhe na oyáte kiŋ íčhičaške. Lakĥóta wóksape wóuŋspe na Táku Wakĥáŋ ohólapi kiŋ él hená oyás'iŋ aíkĥoyake. Héčhel wóimnayaŋkel eyápi kiŋháŋ táku óta kĥápi. Tuwá glahéya Lakĥótiyiŋ na haŋwákĥaŋ tĥaŋíŋ waŋyáŋke čháŋnašna heyé. Táku waŋ wówapĥetĥokeča iyéčhel čha héčheča waŋyáŋkapi čháŋnašna iglúhukhuyakel úŋpi na hé wičhóiye kĥápi kiŋ hé é, naháŋ nakúŋ kičhí ówaŋžila úŋpi.
İNGİLİZCE ÇEVİRİSİ : Native languages in the United States are in the throes of a prolonged and deadly crisis. For the past 400 years, Native Peoples and their languages have been steadily and undeniably disappearing. Though the historical fate of Native Peoples has been reluctantly acknowledged, less is publicly known about the associated fate of their languages. In recent years, this expanding crisis has reached a deadly climax. Of the many hundreds of languages spoken in North America before the arrival of Euro-American colonizers, only a handful, perhaps a dozen, can be considered viable enough today to survive. Lakota is unique from languages like English because of the intimate way it is tied to the pre-reservation world. This world was closely associated with living in small groups, living close to nature, traveling a good deal across large areas, and having a rich spiritual life. Lakota cultural attributes are reflected in the language. For example, Lakota is rich in ways to describe the many subtle aspects of social behavior revolving around areas of feigning interest, pouting, courting, and many others. Moreover, in Lakota, nature is used as the primary source for the metaphor models. Physical appearance is often tied to nature, for example, someone could be "Skinny as a crane," or "Ragged as a turtle." Lakota is also very good at emphasizing the finer attributes of travel. A person can be considered to be coming or going to or from specific places in many levels detail. Lakota greetings themselves reflect this tendency, wherein English "welcome" is literally Lakota - "Good that you came," And "goodbye," is "Travel well." The language also closely linked the land to the people through geographical names and stories. Lakota philosophical and spiritual concepts often tie together these realms. A word like woímnayankel, expresses notions of awe, humility, and interconnectedness. A Lakota speaker might use this when describing the experience of the northern lights (aurora borealis). The word expresses the humility that a person feels when confronted by the awesomeness of nature while also feeling intimately connected with it.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2012. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2012. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sakalar</span> eski bir etnik grup

Sakalar, Kuzeydoğu Avrasya stepleri ile Tarım havzasında yaşayan ve at yetiştirme, madencilik yapma kabiliyetleri geliştirmiş olan tarihi halk. Kaynakların genelde Sakaları Türkî ya da İrani bir halk olarak sayılmasının yanı sıra kimlikleri konusunda tartışmalar sürmektedir. Ancak Avrasya stepleri'deki kurganlarda bulunan kişilerin naaşları üzerinde son yapılan genom ve mitokondriyal DNA çalışmaları sonuçlarına göre, kurganlarda bulunan Saka naaşlarına genetik yakınlık gösteren kişilerin hepsinin günümüz Türki halklara mensup olan bireyler oldukları görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kabala</span>

Kabala veya Kabbalah, Yahudi mistisizminde ezoterik bir disiplin, düşünce okulu veya kurallar bütünüdür. Yahudilik'te üyelerine מְקוּבָּל [Kabaliste Mequbbāl] denir. Kabala'nın tanımı, onu takip edenlerin geleneğine ve amaçlarına göre değişiklik gösterir. Kabala, Yahudiliğin ilk yıllarına kadar uzanır; öyle ki, Hristiyanlığı kuran ilk Yahudilerden, Hristiyanlığa da geçmiştir. Yahudilik içindeki mistik dinî yorumların temelini oluşturur. Yahudi Kabalalar, değişmeyen, sonsuz ve ebedi Tanrı'ları Yehova'nın gizemi Ein Sof'u ve ölümlü, sonu olan Evren'in arasındaki ilişkiyi felsefî bir şekilde araştıran bir dizi ezoterik Yahudi öğretileridir.

İnterlingua, Uluslararası Yapay Dil Derneği (IALA) tarafından 1951 yılında tasarlanmış bir dildir. Genel olarak biyolojik adlandırmada kullanılır. İnterlingua basit bir dilbilgisi yapısını en çok sayıdaki dilin sözcük dağarcığı ile buluşturmayı amaçlayan, yüz milyonlarca insanın ilginç bir şekilde anlayabildiği bir dildir. Aynı şekilde doğal dilleri ayırmak için bir referans olarak da kullanılabilir ve kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fars edebiyatı</span> İranın sözlü ve yazılı edebî birikimi

Fars edebiyatı, Farsça sözlü kompozisyonlardan ve yazılı metinlerden oluşan dünyanın en eski edebiyatlarından biridir. 2500 yıldan uzun bir dönemi kapsayan Fars edebiyatına ait kaynaklar bugünkü İran sınırlarının ötelerine, Orta Asya, Batı Asya, Anadolu, Hint alt kıtası, Mısır ve Balkanlar'a yayılmıştır. Gaznelilerin Orta ve Güney Asya'yı fethinden sonra Afganistan, Pakistan, Hindistan ve Orta Asya'ya yayılmıştır. Yalnız İranlılar değil, Türk, Kafkas, Hint, Pakistanlı ve Slav şair ve yazarların Fars dilinde oluşturdukları eserler de Fars edebiyatı içinde sayılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İran halkları</span> çeşitli Hint-Avrupa etno-linguistik grubu

İran halkları, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin, bir alt grubu olan İran dillerini konuşan dilsel ve etnik toplulukların bir toplamıdır. İran platosu boyunca Hindukuş Dağları'ndan Anadolu'ya kadar ve Orta Asya'dan Basra Körfezi'ne dek yayılmışlardır. İran halkları veya İrani halklar ifadeleri, bugünkü İran devletinin sınırları içinde yaşayan İran vatandaşları ile karıştırılmaması için "İranlı" yerine kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tunguz dilleri</span>

Tunguzca veya Tunguz dilleri, Sibirya, Moğolistan ve Mançurya'da konuşulan bir dil grubu. Bu dil grubuna ait dillerin günümüzde sadece 75,000 konuşanı bulunmaktadır ve ölü bir dil olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

<span class="mw-page-title-main">Deistler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste tanınmış deistler listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Çılgın At</span> Kızılderili siyasî aktivist

Çılgın At, Oglala Lakotalarının Oglála Thiyóšpaye kolunun Húŋkpathila bandından Siu lideri. Beyazlara karşı elde ettiği zaferlerle dikkat çeken Crazy Horse yine beyazlar tarafından 1877 yılında pusuya düşürülerek öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Amerikalılar</span> Amerika Birleşik Devletlerinde doğan veya sonradan vatandaşı olan Amerika yerlileri

Amerikalılar veya Amerikanlar, Birleşik Devletler'de doğan ya da sonradan vatandaşı olanları kapsayan diplomatik bir topluluktur. Birleşik Devletler, çoğunlukla son 500 yıl içinde kıtaya göçen Avrupalılar, Asyalılar, Afrikalılar ve Orta Doğululardan oluştuğu için belirli bir etnisite değil, belirli bir yasa çerçevesi içinde ilerlemiş bir demonime sahiptir. Bir diğer bakış açısıyla birçok farklı etnik gruba ev sahipliği yaptığı için kültürü, yasası ve ulusu ırksal ya da etnik şekilde değil, diplomatik değerler topluluğu şekilde yorumlanır.

Siyuca, Siuca ya da Siyu/Siu dili, ABD'de daha çok Kuzey ve Güney Dakota eyaletlerinde, daha az olarak kuzey Nebraska, güney Minnesota ve kuzeydoğu Montana eyaletlerinde ve Kanada'da Siyular tarafından konuşulan Siyu dilleri ailesinin Batı Siyu dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Konuşanı 33.000 kişidir. ABD ve Kanada'da konuşanı en fazla olan Amerika yerli dilleri içinde Navahoca, Krice, Doğu Kanada İnuitçesi ve Ojibwe dillerinden sonra beşinci sıradadır.

<span class="mw-page-title-main">Oglala Lakotaları</span> Kızılderili kabilesi

Oglala Lakotaları ya da Oglala Siyuları, Oglalalar, Lakota Siyularının ayrıldığı yedi alt kabileden (band) biri. Brulé Lakotaları (Sičháŋǧu) ile birlikte Güney Lakotaları adı altında toplanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Brulé Lakotaları</span>

Brulé Lakotaları ya da Siçhangu Lakotaları, Bruleyler, Lakota Siyularının ayrıldığı yedi alt kabileden (band) biri. Oglala Lakotaları ile birlikte Güney Lakotaları adı altında toplanırlar.

Ana Türkçe, Ön Türkçe veya Proto Türkçe, Türk dilleri ailesinin Şaz ve Oğur dallarına ayrılmadan önceki dönemlerine ait varsayımsal bir anadildir. Diğer anadiller gibi, geçmişteki konuşma dili ile birebir aynı olmayabilir. "İlk" ve "en eski" anlamlarına gelen proto sözcüğünün ifade ettiği gibi, ilk Türkçe olarak görülebilir.

Nansen Uluslararası Mülteciler Ofisi, 1930-1939 yıllarında savaş alanlarındaki mültecilerle ilgilenen, Fridtjof Nansen'in ismine atfen kurulmuş bir Milletler Cemiyeti organizasyonudur. Kuruluş, vatansız insanların ülkeler arasında seyahat etmesine izin veren Nansen pasaportu'nu geliştirdi. Organizasyon 1938 yılında Nobel Barış Ödülü almıştır.

Tim Long, Kanadalı komedi yazarı. Simpsonlar, Politically Incorrect ve Spy Magazine için yazmaktadır.

Mirfatih Zekiyeviç Zekiyev, Tatar türkolog, düşünür, dilbilimci ve öğretmen. Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi üyesidir.

Dil biliminde karşılıklı anlaşılabilirlik, farklı fakat birbiriyle ilgili dil türleri konuşanların kasıtlı bir çalışma yapmadan ya da özel çaba harcamadan birbirlerini kolayca anlayabilecekleri diller ya da lehçeler arasında bir ilişkidir. Bu, dilleri lehçelerden ayırt etmekte genellikle en önemli kriter olarak kullanılır, fakat sosyodilbilimsel faktörler de göz önüne alınır.

Elamca, Elamlılar tarafından Antik İran'da MÖ 2600 ile 330 yılları arasında konuşulmuş eklemeli bir izole dildir. Dil ve edebiyatı, Elam Kralı Şilhak-İnşuşinak'ın gayretleriyle çok gelişmiştir. Elamca, MÖ 522-486 döneminde Ahameniş İmparatorluğu'nun hakimiyeti altında önemli bir gelişme göstermiş ve Ahameniş krallarının yazıtlarında kullanılan üç dilden biri olmuştur. Elamcanın ölü bir dil haline gelmesi, İskender'in Ahamenişleri fethettiği devre tekabül eder.

<span class="mw-page-title-main">Baltık-Slav dilleri</span> dil ailesi

Baltık-Slav dilleri, Hint-Avrupa dil ailesinin bir dalıdır. Geleneksel olarak Baltık ve Slav dillerini içerir. Baltık ve Slav dilleri, başka Hint-Avrupa dil ailelerinde bulunmayan ve ortak bir gelişim dönemine işaret eden birçok dil özelliğini paylaşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Adolf Hitler'in dinî inancı</span>

Adolf Hitler'in dinî inancı tartışma konusu olmuştur. Tarihçiler Hitler'i Hristiyanlık karşıtı görüşlere sahip olarak görmüşler ve onu seküler bir teist olarak nitelendirmişlerdir. Albert Speer'e göre Hitler, Japon dinî inançlarının veya İslamın Almanlar için Hristiyanlıktan daha uygun bir din olacağına inanıyordu. Hitler, Hristiyanlığın yanı sıra ateizmi de eleştirdi.