Lakota mitolojisi - Turkipedia

Lakota mitolojisi, Lakota halkına ait mitlerin ve efsaneleri kapsar.

Genel bakış

Lakotalar her şeyin bir ruhu olduğuna inanır; ağaçlar, kayalar, nehirler ve neredeyse her doğal varlık bu kavrama dahildir. Bu nedenle ölümden sonraki yaşamın varlığına da inanırlar.

Yaratılış

Lakota inancına göre, Kaya (İnyan), her yerde mevcut olan ruh Wakan Tanka, Büyük Gizem ve Karanlık Han başlangıçta mevcuttur. İnyan bir gün güçlerini veya şefkatini kullanmak istedi, bu yüzden güçlerinin kontrolünü elinde tutmak için Maka'yı (Dünya) yarattı. Ancak bunu yaparak kanının çoğunu feda etti, kan su oldu, büzüştü, sertleşti ve İnyan güçlerini kaybetmeye başladı. Sudaki gücü koruyamayan İnyan, Skan'ı yarattı. Maka, İnyan'a her şeyin soğuk ve karanlık olduğundan şikayet etti, bunun üzerine İnyan Şafak Anpo'yu yaratı.

Maka daha sonra İnyan'dan ayrı olmak istedi, bu yüzden evrenin en yüksek yargıcı olan Skan'a başvurdu. Skan daha sonra Maka'nın İnyan'a bağlı kalması gerektiğine karar verdi, bu yüzden Dünya'da kayalar toprağa bağlandı. Başka bir versiyonda, Inyan Maka'yı yarattığında, Maka iktidarsızlığı nedeniyle onunla alay etti. İnyan, Skan'a başvurdu. Maka çok üşüdüğünden şikayet ettiğinde, Skan ışık ve ısı sağlamak için Anpo ve Wi'yi yarattı ve Maka çok sıcak olduğundan şikayet ettiğinde Skan, Han ve Anpo'ya dünyanın dört bir yanında birbirlerini takip etmelerini ve böylece gece gündüzü yaratmalarını emretti.^[1]

Önemli hikayeler

Lakota mitolojisindeki en ünlü hikâyelerden biri, hileci örümcek tanrısı İktomi'nin maceralarıydı.

Bir diğeri, toprağa zarar veren ve ona rastlayan herkesi yiyip bitiren yılan canavar Unhcegila'nın öldürülmesiyle ilgiliydi. Pek çok savaşçı, başındaki yedinci noktada bulunan ve taşıyıcısına büyük bir güç veren kırmızı bir kristali elde etmek için onu öldürmeye çalışırdı.^[2]

Öbür dünya

Lakota halkı, ölümden sonra, ölen kişinin ruhunun mutlu avlanma alanına, yaşayanların dünyasına benzeyen, ancak daha iyi havayla ve avlanması dünyada olduğundan daha kolay olan bir yere gideceğine inanıyordu.

Bununla birlikte, bazı hesaplar Sky-Road'un (Samanyolu ) merhumun varış yeri olduğundan bahseder, ancak ölen her ruhun uygun dövmeleri Hihankara adlı yaşlı bir kadına dövmesini sunması gerekir. Uygun dövmesi olanlar kabul edilirdi, ancak dövmesi olmayanları hayaletler gibi dolaşmak için Dünya'ya itilirdi.

Not

Kalın yazılan yazılar tek isimdir.

Ayrıca bakınız

Lakota mitolojik figürlerinin listesi

Kaynakça

^ "Native American myths in brief". 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2020.
^ [1], pg. 118, Native American Mythology A to Z

İlgili Araştırma Makaleleri

Mitoloji, mit veya söylen bilimi belirli bir din veya kültürdeki insanlık ile evrenin yaratılış ve doğasını, geleneklere özgü inanç ve uygulamaların sebebini açıklamaya yönelik söylencelerin tümü. Mit (söylen) sözcüğü gerçekte doğru olmayan bir hikâye veya anlatı için tercih edilir ve çoğunlukla bir yanlışlık, doğru olmayan unsur vurgusu barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Tengri</span> Eski Türk ve Moğol inançlarında yaratıcı, yaratan

Tengri, Eski Türkçede Tanrı, Gökyüzü; Eski Türklerin ve Moğolların inancı Tengricilik'te Gök Tanrı ya da Gök'ün yüce tinidir. Aynı zamanda Orhun Yazıtları'nda ilk çözümlenen sözcük olup yazılışı "𐱅𐰭𐰼𐰃" şeklindedir. Yer Tengri; Gök Tengri'nin torunu, Kayra Han'ın oğlu, Ülgen'in kardeşi ve Erlik'in amcası. Gök Tengri; ise Kayra Han'ın babası, Yer Tengri'nin dedesi, Ülgen'in dedesi ve Erlik'in büyük dedesi.

Melkor veya elflerin ona taktığı isimle Morgoth, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde kuvvetçe en güçlü Vala olmakla birlikte Sauron'un efendisi ve en kötü varlıktır. Orklar, troller ve ejderhalar başta olmak üzere Orta Dünya'da çoğu kötücül varlığın yaratıcısıdır. "Melkor" ismi, Quenya dilinde türetilmiş bir kelimedir ve "Güç içinde yükselen" anlamına gelir. Sindarin dilinde, düşmanları tarafından Morgoth Bauglir olarak anılırdı. Melkor'un Valar arasında bilinen orijinal adı ise hiçbir zaman Orta Dünya halkları tarafından öğrenilemedi.

Maia, J. R. R. Tolkien'in kurgusal evreninde bir ırktır.

<span class="mw-page-title-main">Tengricilik</span> Türk ve Moğol halkları tarafından inanılan çok tanrılı ve daha sonra tek tanrılı din

Tengricilik veya Tengrizm, Avrasya stepleri'nde ortaya çıkan, şamanizm ve animizme dayanan dinî bir inançtır. Türk ve Moğol toplumlarının inandığı dinlerden biridir. Tengri'ye tapınmanın yanında Animizm ve Totemlik bu inancın ana kısımlarını oluşturmaktadır.

Erlik Han, Türk ve Altay mitolojisinde kötülük, yeraltı ve yıkım tanrısıdır. Erlik Han, Gök Tanrı'nın oğlu ve eski Türklerin inancı Tengricilik'te yer altı âleminin efendisidir.. Moğollar ise Erleg veya Yerleg derler. Macar mitolojisindeki Ördög ile eşdeğerdir. Ülgen'in kardeşidir. Yer Tengri'nin yeğeni ve Kayra Han'ın oğludur.

Animizm ya da Canlandırmacılık, doğanın bir bütün olarak ve her varlığın teker teker maddi varlığının ötesinde bir de ruha sahip olduğunu kabul eden görüş. Animizm, hayvanları, bitkileri, kayaları, nehirleri, hava sistemlerini, insan eserlerini ve bazı durumlarda sözcükleri canlı, fail ve özgür iradeye sahip olarak kabul eder. Animizm bir din olmaktan öte bir din sistemidir. Animizm, mantıksal temellerin ve prosedürlerin ötesinde doğaüstü evrene odaklanan metafizik bir inançtır ve özellikle maddi olmayan ruh kavramına odaklanır.

<span class="mw-page-title-main">Türk mitolojisi</span> altay türklerin oluşturduğu mitlerden oluşan mitoloji

Türk mitolojisi, tarihi Türk halklarının inanmış oldukları mitolojik bütüne verilen isimdir. Eski efsaneler, Türk halklarının eski ortak inancı Tengricilikten ögeler taşımaktan çok sosyal ve kültürel temalarla doludur. Bunların bazıları sonradan İslâmî ögeler ile değiştirilmiştir. Dünyanın en eski edebi belgelerinden biri olarak geçen Dede Korkut destanlarının orijinal yapıtları, Vatikan ve Dresden kütüphanelerinde bulunmaktadır. Ege ve Anadolu Uygarlığı mitolojisi ile benzerlikler bulundurmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yer-Su</span>

Yer-Su, Türk ve Altay mitolojisinde bir doğa katmanı. Aynı zamanda eski Türk İnancı Tengricilik'te bir ruh kategorisidir. Yar-Sub veya Yar-Suv olarak da söylenir. Karşıtı Gök-Kal'dır.

Zerdüştçülük, Zerdüştîlik ya da Mecûsîlik, günümüzden 3.500 yıl önce Zerdüşt tarafından İran'da kurulan, yaklaşık M.Ö. 6. yüzyıldan M.S. 7. yüzyıla kadar Pers, Med ve Sasani İmparatorluğu’nun dini olan, içerisinde düalist ve eskatolojik inanışın ilk örneklerini barındıran, dünyanın en eski tek tanrıcı vahiy dini. Bu dine inananlar Zerdüştçü, Mazdaist ve Zerdüştî olarak adlandırılıyor olup bedenen öldükten sonra dirilip Ahura Mazda'nın huzuruna çıkacaklarına ve orada sorgulanacaklarına inanırlar. Zamanla Zerdüştlüğün Zurvanizm gibi alt dalları ortaya çıkmıştır. Zurvanizm inancı, Zurvan olarak bilinen zaman ve kader tanrısını baş tanrı konumuna yükseltmiştir.

J. R. R. Tolkien, İngiliz Edebiyatı'na bir mitoloji kazandırmak gayesiyle "Orta Dünya evreni"ni kurguladı. Tolkien kurgusal Orta Dünya evreninde hiçbir dine açıkça göndermede bulunmadı. Silmarillion’da kendi yaratılış öyküsünü kurdu. Yazar, kitaplarında ögeleri birbiriyle tutarlı bir kurgusal evren yapmaya büyük bir çaba harcadı. Öyle ki, 81 yıllık yaşamının büyük bir kısmını bu efsaneyi üretmeye adamıştır. Orta Dünya evreninin gerçek dünyayla alternatif ırkları, milletleri, dilleri, vs. vardır. Bunlara örnek olarak Ainur, elfler, insanlar, cüceler, orklar, balrog, ejderha, troll, kartal, ent, hobbit verilebilir.

Üzüt – Türk ve Altay halk inanışında can. Özüt veya Öz (Ös) de denir.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya Yupikleri</span> Eskimo halkı

Sibirya Yupikleri ya da Yuitler, Rusya'ya bağlı Çukçi Yarımadası ile ABD'deki Alaska eyaletine bağlı St. Lawrence Adası'nda yaşayan Yupik kolundan bir Eskimo halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.400 kişilik nüfustan 1.000 kadarı, Rusya'daki 900 kişilik nüfustan ise ancak 300 tanesi anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">İye</span>

İye - Türk, Altay ve Tatar mitolojilerinde koruyucu ruh. Değişik Türk dillerinde Yiye, Eğe, İçi, Is, Ez şeklinde de söylenir. Moğolcada Ezen, Ejen, Eçen, Edin olarak bilinir. Genel ve özel olmak üzere iki anlamı vardır.

Genel Anlam: Sahip. Koruyucu. Bir şeyin maliki.
Özel Anlam: Bir şeyin koruyucu ruhu. Bir varlığın içindeki gizli güç.

Antik Mısır dini, Antik Mısır toplumunun ayrılmaz bir parçası olan ve çok tanrılı ve ritüelleri karmaşık bir inanç sistemi vardı. Mevcut olduğuna inanılan ve kuvvetler ve doğa unsurları, kontrolünde olan birçok tanrılar ile Mısırlıların etkileşimi üzerinde yoğunlaşmıştır. Mısırlı din uygulamalarını tanrılar sağlamakta ve halk ise onların beğenisi kazanmak için bir çabaları vardı. Mısır'ı tarihteki kral ile aynı statüsü ile aynı olan ve aynı zamanda tanrı olan Firavunlar yönetirdi. Firavunlar bir insan olmasına rağmen, Firavunların tanrıların soyundan olduğuna inanılıyordu. Firavunlar insanlar ve tanrılar arasında arabulucu olarak görev aldılar, evrendeki düzeni korumak ve tanrıların tekliflerini yerine getirmek zorundaydılar. Mısırlılar tanrılar için muazzam tapınaklar yapmışlardır.

Timeeus, genelde ismi var olup cismi olmayan bir karakter tarafından uzun monologlar formatında verilen Plato'nun diyaloglarından biridir ve tahminen Milattan önce 360 yıllarında yazılmıştır. Çalışma fiziksel dünyanın ve insanların doğasının spekülasyonunu ortaya koyar ve Critias'ın diyaloğunu takip eder. Konuşmadaki katılımcılar Sokrates, Locri'nin Timeos'unu, Hermocrates ve Critias'ı içerir. Bazı bilim adamları diyalogda görünenin Thirty Tyrants'ın Critias'ı değil de onun büyük babası Critias olduğuna inanırlar.

Antik Mısırlılar, bir ruhun birçok parçadan oluştuğuna inanıyorlardı. Ruhun bu bileşenlerine ek olarak, insan vücudu da bu kavramla ilişkili olmuştur. (ḥꜥw: "bedensel parçaların toplamını" anlamına gelir).

Altay mitolojisi, Altayların inanç ve kültürlerinin mitolojik bütününü tanımlamak için kullanılan bir terim. Altay kamlığını (şamanizm) içine alan daha geniş bir tanımlamadır.

Maya mitolojisi, Mezoamerikan mitolojisinin bir parçasıdır ve doğanın kişileştirilmiş güçlerinin, tanrıların ve bunlarla etkileşime giren kahramanların ana rolleri oynadığı tüm Maya masallarını kapsar. Maya sözlü geleneğinin diğer kısımları burada dikkate alınmaz.

<span class="mw-page-title-main">Deq (Dövme)</span> Geleneksel dövme

Deq veya Xal, Kürtlere ait geleneksel dövme kültürüdür. Deq, daha çok kürt kadınlarında görülse de erkeklerde de görülmektedir. İslam dinine geçişle birlikte deq, yerini kınaya bırakmasına rağmen müslüman ve yezidi kürtlerde azalmakla birlikte hala kültür yerini korumakta. Jacque de Morgan, Kürt kadınlarının kalıcı olması için iğne, pudra veya isle yapılan dövmeler yaptırdığını gözlemledi. Yaşlı kadınların çoğu dövmesi vardı ve çoğu zaman ilginç tasarımları vardı ve bazen de tüm vücutlarına dövme yapılıyordu. Erkeklerin nadiren dövmesi vardı ve eğer varsa da sadece kollarında ve nadiren de yüzlerindeydi İran'da Kirmanşah ve Kürdistan eyaletlerinde dövme 1950'lerde hâlâ yapılıyordu.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.