İçeriğe atla

Lahmacun

Lahmacun
Ülke(ler)Orta Doğu
Türüİçli pide
İçli pide
Ana maddeler
Yapılışına Göre İçli Pide çeşitleri
İçli Pide çeşitleri
Yöresel Pideler

Lahmacun, açılmış hamurun üzerine kıyma, maydanoz, soğan, sarımsak, karabiber ve isot (kırmızı biber) gibi baharatlarla hazırlanan malzeme sürüldükten sonra taş fırında pişirilmesiyle yapılan Orta Doğu mutfağında bir çeşit içli pidedir.[1][2] İngilizcede zaman zaman Türk pizzası,[3] veya Ermeni pizzası,[2] olarak adlandırılsa da Orta Doğu kökenli bir yemektir. Pizzadan farklı olarak peynir kullanılmaz[4] ve hamur daha incedir.[5] Lahmacun; Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Lübnan, Suriye, İsrail ve dünyadaki Türk topluluklarında popüler bir yemektir.

Süryani geleneğinde cenaze evinde lahmacun, pide-ayran ikram edilir.[6]

Etimoloji

İsmi; Arapça "etli hamur" anlamına gelen lahm bi ajin'den (لحم عجين) türemiştir.[7][8]

Yapılışı

İçinde tercihen zırhta kıyılmış et, isot (pul biber), domates, maydanoz, salça, sarımsak ile soğan, karabiber ve tuz bulunur. Bu malzemeler yeterli miktarda su alınarak iyice yoğrulur. Bu malzeme yaklaşık 2-3 milimetre kalınlığında ve yaklaşık 20-25 santimetre çapında açılmış olan hamurun üzerine konularak el ile yayılır. Taş fırında pişirilir. Limon sıkıp maydanoz konarak da yenilir.

Tarihçe

Binlerce yıl boyunca, Orta Doğu'nun yassı ekmekleri geleneksel olarak ya tandırlarda ya da Tava gibi metal tavada pişirilirdi. Genellikle et ve diğer malzemeleri sarmak için kullanılır, böylece pratiklik ve taşıma kolaylığı sağlardı. Orta Çağ'da büyük taş fırınların yaygın olarak benimsenmesinden önce, et ve diğer malzemelerle doldurulmuş veya süslenmiş yassı ekmekler genellikle ayrı ayrı pişirilirdi. Bu tür çeşitli yemekler, Osmanlı İmparatorluğu'nun etkisi altında olan bölgelerde, Türkiye, Ermenistan, Lübnan ve bölgedeki diğer ülkelerde popüler hale geldi. Lahmacun gibi belirli bir tip, baharatlı kıyma ile doldurulmuş ince yassı ekmek örneği, bu tür yemeklerin bir örneğidir.[9][10]

Türkiye'de lahmacun

Türkiye'nin doğu illerinde yaygın olan lahmacun, 1960'lardan sonra tüm ülkeye yayılmıştır.[4][11] Malzemeler yöreye göre ya da mevsime göre değişiklikler gösterebilmektedir. Mesela: biber salçası, fıstık, yeşil biber gibi malzemeler eklenebilir. Lahmacun Şanlıurfa'da soğanlı, Gaziantep'te sarımsaklı, Adıyaman ve Kahramanmaraş'ta ise hem sarımsak hem de soğanlı olarak yapılmaktadır. Kahramanmaraş, Gaziantep ve Şanlıurfa'da lahmacun ile beraber közlenmiş patlıcan da sıkça tüketilmektedir.

Tarsus Fındık Lahmacunu

Tarsus Fındık Lahmacunu Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[12] Mersin'in Tarsus ilçesinde mahalli firinlarda ve resturantlarda yapilir. Ayrica findik lahmacundan küçük "Kuş gözü" versiyonu vardir.

Urfa (Şanlıurfa) Lahmacunu (Kıymalı Ekmeği)

Lahmacunun içerisine koyulan malzemelerden Şanlıurfa Biberi (İsot), frenksuyu yani domates salçası damlarda kurutulur, her evin eşrafınca üretilirdir. Günümüzde Urfa Lahmacunu ev dışında da yapılan, lokantalarda tüketilen geleneksel bir yemektir. 1960'lardan sonra Urfa Lahmacunu'nun ünü Güneydoğu Anadolu Bölgesinden tüm Türkiye'ye yayılmıştır. Sarımsak kullanılan Antep Lahmacunu'ndan en temel farkı içeriğinde soğan kullanılmasıdır. Urfa Lahmacunu'nu diğer lahmacunlardan ayıran en önemli özelliği üretiminde kullanılan etin Şanlıurfa'da meralarda doğal ortamda yetiştirilen İvesi ırkı koyunun kuzusundan temin edilen et olmasıdır. Urfa (Şanlıurfa) Lahmacunu (Kıymalı Ekmeği)Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[13][14]

Sakarya Kabaklı Lahmacun (Kabakmacun)

Sakarya ilinde kabak ile yapılan lahmacun çeşididir.[15]

Ayrıca bakınız

Galeri

Wikimedia Commons'ta Lahmacun ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  • Servise hazır lahmacun
    Servise hazır lahmacun
  • Lahmacun hazırlanırken
    Lahmacun hazırlanırken
  • Diyarbakır'da yapılmış lahmacun
    Diyarbakır'da yapılmış lahmacun
  • Lahmacun ve limon
    Lahmacun ve limon
  • Ev yapımı lahmacun
    Ev yapımı lahmacun

Kaynakça

  1. ^ "A delicious, fresh experience: try lahmacun". Daily Sabah. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020. 
  2. ^ a b "'Armenian Pizza' Is the Comfort Food You Didn't Know You Were Missing (Recipe)". Smithsonian Magazine. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020. 
  3. ^ ""Turkish flatbread lahmacun - just don't call it pizza"". South China Morning Post. 4 Nisan 2015. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2020. 
  4. ^ a b Carol Helstosky (2008). Pizza: A Global History. Londra: Reaktion Books. ss. 59-. ISBN 978-1-86189-630-8. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2020. 
  5. ^ The Routledge Handbook of Mobilities. Routledge. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 
  7. ^ "Entry: lahmacun". American Heritage Dictionary. Houghton Mifflin Harcourt. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020. 
  8. ^ Marks, Gil (1999). The World of Jewish Cooking. New York: Simon and Schuster. s. 37. ISBN 978-0-684-83559-4. 
  9. ^ "Inside the Clay Oven: The Charismatic World of Turkish Lahmacun". Slurrp (İngilizce). 5 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2024. 
  10. ^ Marks, Gil (2 Eylül 1999). The: World of Jewish Cooking (İngilizce). Simon and Schuster. ISBN 978-0-684-83559-4. 5 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2024. 
  11. ^ "5000 yıllık geçmiş 'Lahmacun' - Timeturk: Haber, Timeturk Haber, HABER, Günün haberleri, yorum, spor, ekonomi, politika, sanat, sinema". www.timeturk.com. 10 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2018. 
  12. ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/829[]
  13. ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38097[]
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2021. 
  15. ^ "Sakarya İli Gastronomik Unsurlarının Coğrafi İşaret Kapsamında Değerlendirilmesi". Alanya Akademik Bakış Dergisi Yıl:2020, C:4, S:3, ss. 939-961. 18 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pizza</span> İtalyan mutfağında bir mayalı hamur işi, üstüne birçok malzeme konulabilir

Pizza, domates, peynir ve genellikle çeşitli diğer malzemelerle yenen bir yemektir. Üstü genellikle yuvarlak, düz bir mayalı buğday bazlı hamur tabanından oluşan İtalyan kökenli bir yemektir. Geleneksel olarak taş fırında yüksek sıcaklıkta pişirilir. Küçük bir pizzaya bazen pizzetta denir. Pizza yapan bir kişi pizzaiolo olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">İsot</span> Urfaya özgü biber çeşidi

İsot veya Urfa biberi, Şanlıurfa'da yetiştirilen bir biber türü ve bu yörede üretilen kurutulmuş biber. Capsicum annuum biberinin kurutulmasıyla üretilr. Bu biber türünün kökeni Kuzey Amerika'dır. Urfa biberi teknik olarak kırmızı (acı) biberdir ve bitki üzerinde koyu bordoya olgunlaşır.

<span class="mw-page-title-main">Boranı</span>

Boranı, İran ve Mizrahi mutfağında yoğurtla hazırlanan bir aperitiftir. Ispanak ve diğer malzemelerle hazırlanan boranı, Van ve Isparta başta olmak üzere Türkiye'nin çeşitli yörelerinde farklı şekillerde hazırlanmaktadır. Yalvaç ve Mecitözü civarlarında ise, ıspanaklı ve fasulyeli olmak üzere iki çeşidi bulunmaktadır. İçerisine bulgur katılarak haşlanmak suretiyle pişirilir. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve tereyağı dökülerek servis edilir. Genellikle kuru soğan ile birlikte tüketilir. Azerbaycan gibi Kafkasya ülkelerinde de popülerdir.

<span class="mw-page-title-main">Güveç (yemek)</span>

Güveç, Türk mutfağında güveç içinde pişirilen yemeklerin genel adı.

Sembusek Mardin bölgesine özgü bir samsa türü. "Mardin pizzası" olarak da tanınır. İç olarak soğan, ince kıyılmış et ve çeşitli baharatlar konularak yufka yarım ay şeklinde kapatılır ve saçta pişirilir. İsteğe bağlı olarak içine nane, fesleğen ve maydanoz da katılır.

<span class="mw-page-title-main">İçli köfte</span> dışı bulgur içi kıyma dolgulu olan, kızartılmış veya haşlanmış topak

İçli köfte ya da oruk, bulgurun hamur hâline getirilerek içinin doldurulması suretiyle yapılan, Orta Doğu mutfağında bir yemektir.

<span class="mw-page-title-main">Çiğ köfte</span> Türk mutfağından, ana malzemesi çiğ kıyma ve bulgur olan geleneksel yemek

Çiğ köfte, bulgur, isot, kıyılmış et, salça, soğan, maydanoz ve çeşitli baharatların yoğurulup karıştırılması ile hazırlanan, ısıl işlem görmeden (pişirilmeden) tüketilen, Şanlıurfa ve Adıyaman yöresine ait bir yiyecektir. Şanlıurfa ve Adıyaman'ın dışında; Adana, Gaziantep, Osmaniye, Kahramanmaraş, Diyarbakır, Mardin, Elazığ, Malatya ve Hatay gibi illerde de yöresel farklılıklar gösterebilen çiğ köfteler yapılır. Genellikle ince ve uzun (sıkma) köfte parçaları şeklinde ve marul yaprağı ile servis edilir. Şanlıurfa'da açık ekmek, bazı yörelerde de lavaş ekmeği ile tüketilir.

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz pidesi</span> pide hamuru ile fırında yapılan ve genellikle Karadeniz Bölgesine atfedilen yemek

Karadeniz pidesi veya Karadeniz içli pidesi Karadeniz illerinde çok tüketilen pide türü.

<span class="mw-page-title-main">Kol böreği</span> Börek çeşidi

Kol böreği, Türk mutfağına özgü bir tepsi böreği çeşididir. Peynirli, kıymalı, ıspanaklı, patatesli çeşitleri vardır. Hazır yufka kullanıldığı gibi, elle açılan yufka da kullanılır. Bosna-Hersek'in milli yemeklerindendir. Kırım'da kıymalı yapılan çeşidine sarburma denir. "Sarmak" ve "burmak" kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Menâkiş</span> Yöresel yemek

Menâkiş, üstü kekik, peynir ya da kıyma ile kaplı hamur içeren popüler bir Levant yemeğidir. Pizzaya benzeyen menâkiş ya dilimlenebilir ya da katlanabilir ve hem kahvaltı hem de öğle yemeğinde yenilir. Arapça menâkiş kelimesi, menkûşah kelimesi nin çoğul hâlidir; hamur düz bir şekilde açıldıktan sonra üstüne eklenen malzemelerin kalabildiği küçük çukurlar yaratmak için parmak uçları ile bastırılır.

<span class="mw-page-title-main">Tirit</span> Türk mutfağına ait olan Tirit, farklı et çeşitleri kullanılarak ve et suyunun içerisine yöresel ekmek eklenerek yapılan yemektir

Tirit(Arapça:ثريد veya trid, taghrib, tashreeb, thareed) et suyuna kızartılmış veya bayat ekmek konularak yapılan yemektir. Tirit kelimesi Farsça bir kelimedir. Yörelere göre çok farklı et çeşitleri konulabilir. Kaz, ördek, tavuk, inek, koyun eti ile yapılan çeşitleri vardır. Papara ve Orta Asya'da yapılan Beşbarmak yemeği ile benzerlik gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Irak mutfağı</span> Vikimedya liste maddesi

Irak mutfağı, Irak'ın ulusal mutfağıdır. Arap kültürünün mirasçısı olan Irak mutfağı Orta Doğu mutfaklarından etkilenmiştir. Ayrıca Irak mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Güney Irak mutfağı, Kuzey Irak mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler. Irak mutfağı ya da Mezopotamya mutfağı uzun bir geçmişe sahiptir yaklaşık 10.000 yıl öncesine dayanmaktadır. Günümüzde, ırak mutfağı İran, Kürt ve Arap mutfaklarından etkilenmiştir. Kürt ve Arap mutfağı oldukça tutulmakta olup Irak'ın her yerinde şavurma lokantalarından ırak otellerinin lüks lokantalarına kadar her yerde bulunabilinmektedir. Hızlı yiyecekler, Arap, Kürt ve Batı mutfakları da oldukça popüler olup geniş miktarda bulunabilmektedir. ırak mutfağı Kürtler ve Araplarla binlerce yıllık etkileşimle günümüze gelmiş gayet zengin ve farklı bir mutfaktır. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlardır, pirinç ve bulgurdur. Bu nedenle ırak mutfağı ağır yemeklerden oluşur. Mutfağın temel bileşenleri Kebaplar, Lahmacunlar, Etli yemekler ve hamurlu tatlılar olup dünyanın her yerinde tanınmakta ve tercih edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye mutfağı</span>

Suriye mutfağı, Suriye'nin ulusal mutfağıdır. Arap ve Kürt kültürünün mirasçısı olan Suriye mutfağı Orta Doğu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Suriye mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Güney Suriye mutfağı, Kuzey Suriye mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler. Suriye mutfağı ya da Mezopotamya mutfağı uzun bir geçmişe sahiptir yaklaşık 10.000 yıl öncesine dayanmaktadır. Günümüzde, Suriye mutfağı Kürt ve Arap mutfaklarından etkilenmiştir. Kürt ve Arap mutfağı oldukça tutulmakta olup Suriye'nin her yerinde döner lokantalarından Suriye otellerinin lüks lokantalarına kadar her yerde bulunabilinmektedir. Fast Foodlar, Arap, Kürt ve Batı mutfakları da oldukça popüler olup geniş miktarda bulunabilmektedir. Suriye mutfağı Kürtler ve Araplarla binlerce yıllık etkileşimle günümüze gelmiş gayet zengin ve farklı bir mutfaktır. Mutfağın temel malzemeleri kuzu eti, yöresel baharatlardır, pirinç ve bulgurdur. Bu nedenle ırak mutfağı ağır yemeklerden oluşur. Mutfağın temel bileşenleri Kebaplar, lahmacunlar, Etli yemekler ve hamurlu tatlılar olup dünyanın her yerinde tanınmakta ve tercih edilmektedir. Fast food tarzı Batı kültürünün de arttığı bu devirlerde, fast-food'la yarışabilir hızlı hazırlanabilen bir mutfaktır.

<span class="mw-page-title-main">Tas kebabı</span> Türk mutfağından sulu et yemeği

Tas kebap veya tas kebabı, Türk mutfağında yer alan etli bir sulu yemektir. Macar yemeği gulaş ile karşılaştırılabilir. Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de tas kebabı tarifi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Darüzziyafe köftesi</span>

Darüzziyafe köftesi ,tavuk, soğan, dana eti, kuzu eti, mantar, yufka, yumurta, tuz, kimyon, biber salçası, pul biber, fıstık, beyaz ekmek, maydanoz ile yapılan bir tür köftedir. Osmanlı mutfağında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Sura yemeği</span>

Sura bir et yemeğidir. Sura, Ege Bölgesi’nin büyük bir kesiminde Aydın, Manisa ve İzmir çevresinde yapılan geleneksel et yemeklerinden biridir. Balıkesir'de de yapılır. Kuzu ya da oğlak kaburgasından yapılır,Baharatlı iç pilav, kuzu kaburganın içine doldurularak bakır tencerede pişirilir. Sos dökülerek fırına verilir. Kendi pilavıyla birlikte servis edilir. Kurban Bayramı gibi özel günlerde pişirilir.

<span class="mw-page-title-main">Barbados mutfağı</span>

Barbados mutfağı, Barbados ile alakalı yemek kültürünü ve çeşitlerini belirtir ve açıklar. Barbados mutfağı, çevre ülkelerden birtakım farklılıklara sahiptir ve dünya mutfağı ile ilgilenenler tarafından rağbet görmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kuru dolma</span>

Kuru dolma, kurutulmuş sebzelerin içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı kuru dolma ya da kıymalı kuru dolma şeklinde farklı çeşitleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Patlıcan dolması</span>

Patlıcan dolması, patlıcan içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı patlıcan dolması ya da kıymalı patlıcan dolma sı şeklinde farklı çeşitleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Sac kavurma</span>

Sac kavurma, bir çeşit kavurmadır. Sac üzerinde yapılır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.