Lactantius
| Lactantius | |
|---|---|
 | |
| Hristiyanlık savunucusu ve hatip | |
| Doğum | 240 civarı Kuzey Afrika |
| Ölüm | 320 civarı Trier |
Lucius Caelius (ya da Caecilius) Firmianus Lactantius (240 civarı - 320 civarı), erken dönem Hristiyanlık savunucusu ve hatip. Rönesans döneminde kendisi için Hristiyan Cicero denmiştir.[1]
Yaşam öyküsü
Latince konuşan bir Kuzey Afrika yerlisi olan Lactantius, Arnobius'un öğrencisiydi (Methodius'a göre, İffet 9.2) ve sonuncusu Konstantinapolis olan çeşitli Doğu Roma şehirlerinde retorik eğitimi aldı. Eğitimli paganları tatmin edebilmek ve onu pagan filozoflardan koruyabilmek için Hristiyanlığı terimlerle açıklayan savunma amaçlı çalışmalar kaleme aldı.
Lactantius'un oldukça başarılı bir kamu kariyeri vardı. Roma İmparatoru Diocletianus'un ricasıyla kentin resmi retorik hocası olmak üzere yaşadığı Afrika'dan şiirlerinde Hodoeporicum olarak tanımladığı Nikomedia'ya geldi.[2] Hristiyanlığı kabul ettiğinden, Diocletianus'un "Hristiyanlara karşı kararnamesi" (24 Şubat 303) yayınlanınca görevden uzaklaştırıldı ve Latin bir hatip olarak I. Konstantin hamisi olana kadar yazdıklarıyla güçlükle geçinen yoksul biri olarak yaşadı. Yeni imparator yaşı hayli ilerlemiş olan yazarı 311 ya da 313 yılında tayin etti. İmparator Konstantin ile olan dostluğu sayesinde yoksulluktan kurtuldu ve İmparatorun oğlu Crispus'un Latince öğretmeni oldu. Crispus, Sezar olarak 317 yılında Trier'e gönderildiğinde, öğretmeninin de kendisini takip ettiği söylenir. Crispus 326 yılında ölüme mahkûm edildi ancak Lactantius'un ne zaman ve nasıl öldüğü bilinmemektedir.
Ölümünden sonra kısmen heretik olarak kabul edildi ancak Rönesans hümanistleri Lactantius'u teoloji'sinden çok olgunlaşmış latin retorik stili ile yeniden kendisini göz önüne çıkardılar.[3]
Düşüncesi
Kozmolojisi
Lactantius için, Oğul Tanrı'dan oluşmuş ve tüm ilahi mükemmeliyetin almıştır. Tanrı ayrıca ikinci bir varlığı yaratmıştır, kendi iyiliğinde olan bu varlık Oğul'u kıskanmış ve iradesi iyiden kötüye kaymıştır. Bu kötülüğü seçen varlık O'na göre Tanrı karşıtıdır (Şeytan). Bu sebepten ötürü Lactantius iki başrolden bahseder. Aralarındaki hısımlık evrenin yaratılışında da ifade bulmuştur, iki karşıt elementten oluşmaktadır, cennet ve dünya. Dünyada yaşayan insan dolayısıyla karanlıkta yaşamaktadır ve kötülüğe maruz kalır.[1]
Üçlü-birlik Teolojisi
Lactantius'un Üçlü-Birlik teolojisi Hieronymus’a göre problemlidir çünkü Kutsal Ruh’u bazen Baba ile bazen de Oğul ile tanımlar.[1]
Ruh Hakkında
Lactantius’a göre insan ruhu bedene doğumda değil, rahime düştüğünde gelir. Ruh ölümsüzdür. Kötü bir insanın ruhu dahi yok olmayacaktır, yerine sonsuz cezaya mahkum edilecektir. Dinin içten gelen bir uygulamasıyla ruh cennete ulaşabilir ve Tanrı ile birlikte sonsuz mutluluğu tadabilir.[1]
Eskatolojisi
Lactantius’a altı bin yılın en fazla iki yüzyılı kalmıştır. Ardından Mesih dönecektir. Mesih bir bin yıl boyunca hükmedecek ve bu süreç boyunca şeytan ve kötü insanlar zincire vurulup hapsedileceklerdir ki doğru insanlara zarar veremesinler. Tanrı’nın şehri dünyanın ortasında kurulacaktır. Binyıl geçtikten sonra tüm dünya üç gün içinde yok edilecektir. Doğru insanlar korunacaktır ve Dünya ile cennet bir olacaktır. Ölmüş olan doğru insanlar ise dirileceklerdir.[1]
Eserleri
- De opificio dei. İnsanın yaratılışı ile ilgilenen öğrencisi Demetrianus’a ithaf edilmiş bir incelemedir. İnsan etkileyici bir bütünlük ve güzellik olarak resmedilmiştir çünkü Mükemmel olan tarafından özel bir ilgi için yaratılmıştır. Tanrı insana mükemmellik ve akıl vermiştir. Bu hediye, kendisi mükemmellik, zeka ve akıl olan Tanrı’nın varlığının kanıtıdır.[3]
- Divinae Institutiones ("Tanrısal kurumlar") adlı eseri, Hristiyan düşüncesinin sistematik sunumuna ait en erken örneklerden biridir. Bu kitabın yazılma amacı bir filozof (Hierokles) tarafından Hristiyanlığa yapılan saldırıları çürütmektir.[3] Bu yedi kitaplık incelemesinde Hristiyanlık, alçakgönüllülük, bekaret, nefsin reddi gibi yüksek ahlaki değerleri aracılığıyla sunulmuştur. İlk kitaplar çoktanrıcılığı reddeder. Lactantius Grek ve Romalıların ilahlaştırılmış basit bir adama taptığını gösterir. Ardından gelen kitaplarda ise gerçek bilgeliğin yunan felsefesinde değil ki yazara göre hataları ile dolulardır, Mesih'in getirdiği gerçek içgörü ve doğru fikir ile mümkün olduğunu açıklar. Beşinci inceleme kitabı gerçek Tanrı'ya nasıl ibadet edileceği ya da tapılacağı ile ilgilidir. Son kitap ise, gerçek inanları bekleyen ödülü tasvir etmektedir.[1]
- De Mortibus Persecutorum (Zulmedenlerin Ölümü) 314-315 yılları arasında yazılmış, münazaralar içeren bir kitaptır. Bu kitapta Lactantius zulmeden imparatorların kötü imparatorlar olduklarını ve ilahi adalet ile korkunç bir ölüme karşılaşacaklarını söylemektedir. Bu kitap dönem hakkında bize oldukça çok bilgi vermektedir.[3]
- Zümrüdüanka kuşu hakkında yazılmış en zengin eserlerden biri olan Carmen de ave phoenice (Anka Kuşunun Şarkısı)'nın Lactantius tarafından yazıldığı düşünülmektedir. Bu şiir hem pagan hem de hristiyan bir anlam içerecek şekilde yorumlanabilmektedir.[3]
Kaynakça
- ^ a b c d e f Quasten, Johannes (1983). Patrology. Westminster, Md.: Christian Classics, Inc. ss. 393-410. ISBN 0-87061-084-8. OCLC 10738889.
- ^ Hıristiyanlık Tarihi. Yeni Yaşam Yayınları. 2004. s. 207. ISBN 975 8318 86 1.
- ^ a b c d e Encyclopedia of early Christianity. Second edition. Everett Ferguson, Michael P. McHugh, Frederick W. Norris. New York. 1999. ss. 274;660. ISBN 978-1-136-61158-2. OCLC 890137175. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023.
Dış bağlantılar
- Katolik Ansiklopedisi 1908 18 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Lactantius, (İngilizce), 2008-02-02 tarihinde erişildi.
- Lactantius: Ana metinlere ve ikincil kaynaklara bağlantılar, (İngilizce), 2008-02-02 tarihinde erişildi.
- Lactantius 6 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Metin, konkordans ve and tekerrür listesi, (İngilizce), 2008-02-02 tarihinde erişildi.
- Opera Omnia 8 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Latince kaynak, 2008-02-02 tarihinde erişildi.
