La finta giardiniera

La Finta Giardiniera
Bahçivan Taklidçisi Genç Kız

Wolfgang Amadeus Mozart Bologna'li Padre Martini eserinin 1777 kopyasi
Özgün isim	La Finta Giardiniera
Müzik	Wolfgang Amadeus Mozart
Libretto	Günümüzde Giuseppe Petrosellini'ye atıf edilmekte; Uzun bir dönem Ranieri de' Calzabigi'ye atıflı idi[1]
Gala	13 Ocak 1775
İlk gösterim yeri	Salvator theater Redoutensaal, Münih, Bavyera
Oyuncular	Don Anchise, Lagonero'nun Podestası (Belediye Reisi) Sandrina'ya aşık - tenor Markiz Violante Onesti (Sandrina), bir bahçivan kız olarak kıyafet değiştirmiş - soprano Arminda, Don Anchise'nin yeğeni, Belfiore'nin nişanlısı, daha önce Ramiro'ya aşık idi- soprano Contino Belfiore, Arminda'nın nişanlısı" - tenor Cavalier Ramiro, Arminda'nın Kabul edilmeyen talibi - mezzo-soprano kastrato Serpetta, Podestà'nin hizmetçisi. Podesta'ya aşık - soprano Roberto (Nardo), Violante'nin uşağı, bir bahçivan kıyafetinde - bas

Finta Giardiniera İtalyanca adı ile genellikle anılan; Türkçe adı Bahçıvan Taklidçisi Genç Kız olan, (Köchel Dizini: K.191) bestesi daha 18 yaşında olan Wolfgang Amadeus Mozart tarafından, İtalyanca liberettosu tartışmalı olarak günümüzde Giuseppe Petrosellini'ye atıfedilen ama uzun bir dönem Ranieri de Cazalbigi'ye atıflı olan ^[2] bir uvertür ve 3 perde ihtiva eden bir opera buffa janrında opera eseri.

1774'te Roma'da çalışıp eser veren İtalyan besteci Pasqualle Anfossi 1774 Roma Karnavalı için "dramma gıocoso" janrında 3 perdelik "La finta giardiniera" adlı bir opera eseri hazırlayıp bu eserin prömiyeri Rome'da Teatro delle Dame'de yapımlanıp temsil edilmiştir.

Mozart 1774'te gayet muhtemelen Münih'te Fasching Karnavalı direktörü olan Joseph Anton von Seeau'dan yeni bir "La finta giardiniera" eserini bestelemek için sipariş almıştır. Bu siparişin Bavyera Elektöru III. Maksimillian tarafından 1775 Münih Faching Karnavalı olarak eğlencelerine katkı olmak üzere istendiği de belgelidir. Bu siparişi alır almaz Mozart eserinin bestelenmesine Ekim 1774 s başlamıştır. Mozart'ın 9 Aralık günü bu eserine son şeklini vermek için Münih'e geldi ve orada bu eser son şeklini aldı. Eserin prömiyer temsili 13 Ocak 1775'te Münih'te eski antik saray tiyatrosu salonu olan "Salvator Theater" tiyatrosunda yapılmıştır.

Eserin bestesinin hazırlanması için gereken librettonun kimin tarafından yazıldığı müzik otoriteleri arasında tartışmalıdır. Ya Pasqualle Anfossi'nin 1774'te besteleyip o yılki Roma Karnavalı'nda yapımlanan bestelediği "La finto giardiniera" eserinin libretto yazarı olduğu kabul edilen ya Giuseppe Petrosellini ya da Ranieri de' Calzabigi olduğu iddia edilmektedir. 18. ve 19. yüzyılda uzun dönemlerde Mozart'ın eserinin libretto yazarının İtalyan şair ve libretto yazarı "Ranieri de’ Calzabigi" (1714 - 1795) tarafından hazırlandığı kabul edilmekte idi. Fakat 20. yüzyılda müzik otoritelerinin çoğunluğu Mozart'ın eserinin librettosunun İtalyan şair ve gayet büyük sayıda opera librettosu yazarı "Giuseppe Petrosellini" (1727 – 1799) olduğu sonucuna varmışlardır. Yine de tartışma hiç şüphesiz bir sonuca varmamıştır ve tartışma son ermiş değildir.

Mozart'in "La fintagiardiniera" adlı eseri "opera buffa" janrında bir opera olup bu janrın bir popüler alt janrı olan "opera semi-seria" janrı karakterleri de taşımaktadır. Eserdeki şarkıcılar Serpetta, Nardo, Podesta'nın komik "buffa-tipi oyunlarına" karşılık olarak (Sandrina, Belfiore, Arminda) yarı ciddi olan "semi-seria-tipi oyunları" ve Ramiro'nun "saf-seria-tipi" oyunları bulunmaktadır. Böylece Ramira'nın aryalarının hepsi ve Armido ve Sandrina'nın aryalarının bir kısmı "Opera-seria" tipindeki operalardaki arya tipine yakındır. Fakat Mozart'ın bu eser için hazırladığı "komik-buffa" tipi aryalar onun "opera-buffa" janrında iyice ustalaştığına işaret etmektedir. Bu gelişme Mozart'ın daha ileride birer opera-buffa janrı şaheserleri olan Figaro'nun Düğünü (Le nozze di Figaro) ve Don Giovanni operalarına sanki bir işaret olmaktadır.

1780'de bu eserin İtalyanca librettosunun Almancaya tercümesi ve Alman "Singspeil" janrına dönüştürülmesi Mozart'ın izini ile Johann Franz Xaver Stierle tarafından yapılıp yayınlandı ve bu Almanca versiyon Almanya'di yapımlanmalarda kullanılmaya başlandı. 1780'de Mozart da bu "opera buffa" janrındaki operayı bir Alman tipi "singspiel" janrında operaya değiştirdi. Bu yeni eserine " Die Gärtnerin aus Liebe" veya "Die verstellte Gärtnerin" adını verdi. Bu eserin siparişi J. H. Bohm tiyatro trupu idarecisi Johann Franz Joseph Stierle tarafından Almanca resitatifler yapılması için sipariş edilmişti. Mozart bu yeni sipariş üzerine hazırladığı versiyonda yeniden bazı müziksel kısımlar yazıp besteledi. 1796'da ise yeni eserin Prag'da İtalyanca olarak yapımlandığı belgelidir. Fakat bu eserin İtalyanca birinci kısmı 19. yüzyıl başında kayboldu. Bu eserin günümüze kadar gelmiş olan tek kopyası eserin Almancaya tercüme edilmiş kopyası idi. 19. ve 20. yüzyılda bu eserin yapımlanması "Die Liebe aus Gärtnerin (Bahçıvanlık Aşkı)" adlı Almanca tercümesi ile yapıldı. 1978'de o zamanki Çekoslovakya'da bu eserin ilk kısmının orijinal İtalyanca kopyası da bulundu ve böylece bu "songspiel" operanın orijinal İtalyanca olarak yapımlanması fırsatı ortaya çıktı.

Günümüzde de bu eser birçok Operaevinin repertuvarından bulunup yapımlanmaktadır. "Operabase İstatistiklerine göre, 2005-2010 döneminde yapımlanan opera eserleri arasında 87. sırada ölmüştür. Yine aynı kaynağa göre 2014/15 opera sezonunda yapımlanan değişik opera eserleri arasında 106. sırayı almıştır.^[3]

Zaman: 18. yüzyıl Mekan: Lagonera, İtalya'da Podesta'nın malikanesi

Özet: Bu eserin konusu Belfiore'nin Violante'yi onu katletme niyeti ile bıçaklayıp öldürme girişiminden önce sevgili olan Kont Belfiore ile Markiz Violante Onesti'nin hikâyesini ele almaktadır. Eserin başlangıcında yarası iyileşmiş olan Markiz Violante "Sandrina" adı ile bir bahçıvan olarak ve uşağı olan Robert de "Nardo" adlı bir uşak olarak kıyafet değiştirmiş olarak sahneye girerler ve her ikisi de şehrin Podesta'sının malikanesinin bahçesinde çalışmaktadırlar.

Viölente,, Kont Belfiore'nin, Podesta'sının yeğeni olan Arminda ile ile nişanlanmış olduğu haberini alır. Belfiore yeni nişanlısına eski sevgilisi olan Violante'ye hala âşık olduğunu itiraf edince Arminda kendine rakip görüp kıskandığı nişanlısının bu eski sevgilisinin kaçırırılıp bertaraf edilmesi için bir plan hazırlar ve bu planı gizlice uygulamaya koyar. Violante'nin nerede olduğu ortaya çıkınca hem Violante hem de Belfiore'nin akılları başlarından kaybolur ve kendilerini eski Grek tanrı ve tanrıçası sanıp ona göre hareket etmeye başlarlar. Fakat bir müddet sonra akılları başlarına geldiği zaman, Viölente Kont Belfiore'yi affeder ve yine birbirleri kuacağına dönerler. Arminda ise geçmişte kabul etmediği talibi olan Şövalye Ramiro ile birlikte olmayı kabul eder. Nardo ismini almış olan uşak Roberto ise şehrin Podestasının malikanesinde hizmetçi olan Serpetta'ya aşık olur.

Podesta'nin malikane bahçesi bu bahçeden Podesta'nın malikane binasına çıkan geniş bir merdiven

Podesta, Şövalye Ramiro ve hizmetçi Serpetta merdivenden aşağı inerler. Kıyafet değiştirmiş Sandrina ve Nardo bahçede çalışmaktadırlar. Sandrina ve Nardo havanın güzel gitmesinden memnun olduklarını ifade eden bir şarkıya başlarlar ama bu mesut görüntüleri yalancı bir taklittir ("Che lieto giorno"). Sandrina Podesta olan Don Anchise'nin kendine âşık olduğunu öğrenir ve bundan hiç hoşnut olmaz. Nardo hizmetçi olan Serpatta tarafından devamlı flört edilip alaya alınmaktadır ama Nardo'nun ciddi olarak ona olan aşkını ifade etmesine devamlı negatif davranmaktadır. Ramira ise Arminda'ya evlilik için talip olmuştur ama bu taleplerini Arminda kabul etmemiştir çünkü Arminda ancak Podesta'yı kendine uygun bir sevgili olarak görmektedir. Bu Ramiro'nun devamlı olarak canını sıkmaktadır. Serpetta ise Sandrina'ya kızgındır. Podesta Ramiro'nun kabul edilmemiş bir talip olarak devamlı kızgınlığını teselli etmek için ona bir başka kadına aşık olmasını tavsiye eder. Fakat Ramiro kendine en uygun eşin Arminda olduğunu bildirerek başka bir kızı kendine eş olarak görmediğini bildirir. ("Se l'augellin sen fugge") Podesta Dön Anchise bahçesinde Sandrina ile yalnız kaldığı zaman ona olan aşkını açıklar. ("Dentro il mio petto"). Sandrino mümkün olduğu kadar nazikane olarak onu kendine aşık olarak kabul etmeyeceği cevabını verir. Bu iki kişinin görüşmesi hizmetçi Serpetta'nın hiç aldırmadan aralarına katılması ile sona erer ve Sandrina hemen oradan kaçıp ayrılır.

Kont Belfiore nişanlısı Arminda ile sahneye girer ve Kont ona güzelliği dolayısıyla büyük iltifatlarda bulunur. Arminda bu iltifatlara karşılık olarak kendinin gayet ciddi bir kişi olduğunu ve hafife hiç alınmayı kabul edemeyeceğini ona bildirir. Kont kendi aslının gayet köklü olduğunu ve ve bunların gayet büyük işler başarmakla iyi tanındıkları bildirip geçmiş cedleri ile övünmeye başlar. Asılları arasında antik Romalı Scipio, Cato ve Marcus Aurelius bulunduğunu söylenip böbürlenir. Podesta bu böbürlenmeleri pek inandırıcı bulmamıştır ve onun bu övünmelerinin gerçekdışı olduğunu anlamıştır. Ama yeğeni Arminda'nın kendisine bir yük olduğunu düşünerek Kontun yeğenine talip olup onun bakımını kendi elinden almasını istediği için sanki gayet etkilenmiş gibi hareket eder.

Bahçeye gelen Arminda orada sahte bahçıvanlık yapan Sandrina'ya Kont Belfiore'nin kendine talip olup kendisi ile nişanlandığını laf arasında açıklar. Sandrina bu haberden şoke olmuştur ve hemen bayılıp yere düşer. Kont bu arada yanlarına gelir ve Arminda onun baygın Sandrina yanında bırakıp koklamakla baygınlığı geçiren amonyum tuzu bulmak için malikhaneye gider. Kont Belfiore bu baygın kızın eski nişanlısı olan ama izini kaybettiği Markiz Violante olduğunu görüp şaşırıp kalır. (Finale: "Numi! Che incanto è questo?") Arminda amonyum tuzu ile geri dönmüştür ve oraya refüze ettiği eski talibi Ramiro'nun gelmiş olduğunu görür. Sandrina baygınlıktan ayılır ve karşısında eski nişanlısı Kont Belfiore'yi bulur. Bu sırada Podesta da bu grup yanına gelir burada ne olduğunu sorar. Bu grupta bulunan herkes gerçekleri tümüyle bilmedikleri için doğru dürüst cevap veremezler. Sonunda bahçıvan kıyafetinde olan Sandrina kendisinin gerçekte Markiz Violante olduğunu itiraf eder. Kont Belfiore'nin eski nişanlısı olduğunu açıklar; ama Arminda onun Kont tarafından aldatıldığından şüphe eder. Podesta bu karışık durumun tek kabahatlısının Serpetta olduğunu bildirir ama Serpetta tek kabahatlinin Violante olduğunu iddia eder. Ramiro bu olanlardan sonra Arminda'nın kendini hiç sevmediğine artık inanmıştır.

Podesta'nın malikanesi içinde bir salon

Ramiro Arminda'yı bulur ve onu vefasız ve kararsız olmakla itham eder. Fakat Arminda bunları dinlemeyeceğini bildirince kendine rakip olan kişiden intikam alacağını söyleyerek oradan ayrılır. Belfiore kızgınca mırıldanarak sahneye girer ve Sandrina'yı burada bulduğundan beridir hayatının zehir olduğunu söylenmektedir. Armindan bunları duyar ve Belfiore'ye çıkışır ve hemen sahneden ayrılır. ("Vorrei punirti indegno"). Sandrina sahneye girer ve Belfiore ile yüz yüze gelir. Ona niye kendine bıçakla hücum edip sonra yanından ayrılıp kaybolduğu sorarak kendinin Violante olduğunu ortaya çıkartır. Belfiore onun bu sorularına şaşırmıştır ve tekrar Sandrina'nın Markiz olduğunu ve ona âşık olduğunu itiraf eder. Fakat Sandrina tekrar bu itirafından rücu eder. Kendinin gerçek Markiz Violante olmadığını ama bu sözlerin Markiz Violante'nin ölmekte iken söyledikleri olduğu iddia eder. Belfiore buna rağmen Sandrina'nın Violante olduğuna inanmıştır ve gerçekten de "Sandrina"'nın siması Violante'nin simasına çok benzemektedir. Belfiore ona bir aşk seranadı söylemeye başlar. ("Çare pupille") Bu sırada sahneye giren Podesta yanlarına gelir. Belfiore bu şarkıyı bitirmekte iken Sandrino'nun elini eline almak ister ama hata ile Podestaa'nın elini tutar. Bu hatasından utanan Belfiore hemen sahneden ayrılır.

Podesta Sandrina ile yine yalnız kalmıştır; ona âşık olduğunu söylemeye ve aşkını kabul ettirmeye tekrar girişir. Fakat bu sefer Ramiro gelir. Milano'ya gitmiştir ve oradan gelmektedir. Orada öğrendiği habere göre o şehirde Kont Belfiore Markiz Violante Onesti'nin katlı dolayısıyla yargı otoriteleri tarafından aranmaktadır.

Podesta Kont Belfiore'yi ifade vermek için tutuklar ve yapılan soruşturma sırasında gayet şaşkın olarak ifade veren Kont kendini katil olarak ifşa eder. Fakat Sandrina kendinin Markiz Violante olduğunu hala iddia etmektedir. Podestanın soruşturması karmaşık bir sonuca varmıştır. Kont tekrar Sandrina ile yüz yüze görüşmek istediğini ve gerçeklerin bu şekilde ortaya çıkabileceğini sandığını açıklar. Ama Sandrina bunu kabul etmez. Bu sefer Sandrina Konta onu tutuklanmadan kurtarmak için Markiz olduğunu itiraf ettiğini bildirir ve sahneden ayrılır.

Biraz sonra Serpetta tekrar sahneye girer ve orada bulunan Podesta, Nardo ve Ramiro'ya Sandrina'nın kaçtığı haberini getirir. Fakat gerçekte Sandrina kendi isteği ile kaçmamıştır. Arminda ve Serpetta tarafından yakalanıp zorla kaçırılmıştır. Podesta hemen onları arama birlikleri kurar ve bunlar şehirde ve şehrin etrafında aramalara başlarlar.

Issiz bir dağlık mevki

Kaçırılan Sandrina işsiz kırsal dağlık bir mevkide yalnız başına bırakılmıştır. Sandrina'yı gayet büyük bir korku sarmıştır. (Crudeli, fermate!") gönderilen arama partilerinden olan Kont, Nardo, Arminda ], Serpetta ve Podesta'dan oluşan bir parti bu mevkiye yaklaşır. (Finale: "Fra quest'ombra") Vakit akşam olmuştur ve karanlıkta bu partinin üyeleri çiftler olarak ayrılırlar anma birbirlerini yanlış olarak tanımışlardır. Podesta Arminda'yı Sandrina sanır; Arminda Podesta'yı Kont sanır; Kont Serpetta'yı Sandrina sanır Serpetta Kont'u Podesta sanmaktadır. Nardo Sandrina'yı onun sesini takip ederek bulur. Hemen Ramiro ve malikane uşakları yanan meşalelerle oraya varırlar. Birbirini tanınamayan arama partisi üyeleri hatalarını anlarlar ve utanırlar. Belfiore ve Sandrina birbirlerini bulunca akıllarını kaybederler ve kendilerini Grek tanrıca ve tanrısı olan Medusa ave Alcides sanırlar ve etrafındakilerin diğer şaşkın arama grubu üyelerini de orman nımfleri olduklarını zannetmeye başlarlar. Bu aklını kaybetmiş çift etraftakileri tamamen unutarak birbiriyle dans etmeye başlarlar.

Malikanede bir avlu:

Sandrina ve Belfiore akıllarını kaybetmişler ve hala kendilerini Grek ölümsüz tanrıları olduklarını sanmaktadırlar. Nardo'yu kovalamaya başlarlar. Nardo onlara gökyüzünü gösterip değişik kısımlarına işaret ederek onların dikkatlerini havaya çekerek onları kendini kovalamaktan vazgeçirir ("Mirate che contrasto"). Böylece onların elinden kendini kurtarır. Sandrina ve Belfiore sahneden ayrılırlar.

Armido, Ramiro ve gayet endişeli görülen Podesta Dön Anchise sahneye girerler. Arminda amcasından Kont'la bir evlenme yapabilmek için izin vermesini ister. Ramiro ise Podesta'dan yeğeni Arminda'ya emir vererek kendisi Ramiro ile evlilik yapmasını sağlamasını ister. Podesta ne yapacağını şaşırmıştır. Her ikisine ne yapmayı arzu ederlerse onu kendileri yapmalarını ve kendini bundan sonra bu isteklere karışmamalarını tavsiye eder. ("Mio Padrone, io dir volevo") Armido tekrar bir hor görme ile Ramiro'nun evlenme talebini reddettiğini ona bildirir ve sahneden ayrılır. Tek başına kalan Ramiro gayet büyük bir kızgınlık ile başka bir hiçbir kadın ile evlenmemeye yemin eder ve Arminda'dan gayet uzakta olarak gayet mutsuzlukla yaşayıp öleceğini bildiren bir arya söyler. ("Va püre ad altri in braccio").

Malikanede bir bahçe:

Akıllarını kaybetmiş olan Kont ve Sandrina birbirlerinin yeterce uzakta olarak bir uykuya dalarlar ve uyandıkları zaman akılları başlarına gelmiştir. ("Dove mai son?") Belfiore son olarak tekrar Sandrina'yı sevdiğini ilen ederek onun kendisiyle evlenmeye davet eder Sandrina kendisinin gerçekten Markiz Violante olduğunu itiraf eder ama artık Kontu sevmediğini ve onunla evlenmeyeceğini bildirir. Kont bundan gayet üzüntü duyar ve ondan ayrılmaya hazırlanır. Fakat birkaç dakika geçmeden ikisi de bu karardan vazgeçip birbirlerini kucaklayıp öpüşerek evlenmeye karar verirler. ("Tu mi lasci?").

Arminda en nihayet Ramiro ile evlenmeye karar verir. Serpetta Nardo'nun evlenme teklifini kabul eder. Podesta yalnız kalmıştır ve tek başına kalma kaderini filozofça kabul eder. İleride belki kendine uygun olarak hayatını birleştirebileceği bir başka Sandrina bulabileceğini düşünür. ("Viva pür la giardiniera").

• Uvertür

• Se l'augellin sen fugge - Ramiro
• Dentro il mio petto - Don Anchise
• Noi donne poverine - Sandrina
• A forza di martelli » - Nardo
• Che beltà, che leggiadria » - Belfiore
• Si promette facilmente » - Arminda
• Sirocco a tramontana » - Belfiore
• Un marito, o dio » - Ikili - Serpetta, Nardo
• Appena mi vedon » - Serpetta
• Geme la tortorella » - Sandrina
• I. Perde Finale

• Vorrei punirti indegno » - Arminda
• Con un vezzo all'Italiana » - Nardo
• Care pupille » - Belfiore
• Una voce sento al core » - Sandrina
• Una damina, una nipote » - Don Anchise
• Dolce d'amor compagna speranza » - Ramiro
• Ah non partir...Già divento freddo » - Belfiore
• Chi vuol godere il mondo » - Serpetta
• Crudeli, fermate » - Sandrina
• Ah dal pianto » - Sandrina
• II. Perde Finale

• Mirate che constrasto » - Nardo
• Mio padrone, io dir volevo » - Don Anchise
• Va pure ad altri in braccio » - Ramiro
• Dove mai son ! » - Sandrina, Belfiore
• III. Perde Finale

Eserin orijinal partitür notaları hazırlandığında bu eseri çalacak orkestranın şu çalgıları ihtiva etmesi istenmiştir: yaylı çalgılar, flütler, obualar, fagotlar, trompetler, dört trombon ve timpani ve resitatiflere refakat için bir "basso continuo" grubu (klavsen ve viyolonseller.

• Mozart operaları listesi
• Wolfgang Amadeus Mozart
• Mozart operaları listesi
• Opera

• İngilizce Wikipedia "La finta_giardiniera" maddesi finta_giardiniera7 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce).
• İspanyolca Wikipedia "La finta giardiniera" maddesi finta_giardiniera (İspanyolca).

Wikimedia Commons'ta La finta giardiniera ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Mozart Projesi.org websitesi Sayfa: La finta giardiniera [2]1 Nisan 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Mozarteum.at websitesinde "La finta giardiniera " partitür notalari: [3] 8 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Julian Rushton, "finta giardinierea, La (ii)", Kaynak: Macy Laure (ed.) (1992)Grove Music Online, Oxford University Press [4] (abone olmak gerekli (İngilizce)
• IMSLP Petrucci Music Library websitesi "La finta giardiniera, K.196" maddesi [5] 1 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• YouTube Mozart / La finta giardiniera, K. 196 (Harnoncourt) maddesi "La finta giardiniera K.196" Orkestra Şefi Harnoncourt Audio kaydi [6]2 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,
• YouTube Mozart "La Finta Giardiniera" - Salzburg 2006 (Ivor Bolton) maddesi "La finta giardiniera K.196" 2006 Salzburg Festivali Orkestra Şefi Ivor Bolton video kaydi [7]2 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,
• YouTube Mozart La finta giardiniera maddesi "La finta giardiniera K.196" Drottingholm Court Theatre Tiyatrosu yapimi video kaydi [8] 1 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,