İçeriğe atla

LIBOR

Ekonomi

Ana hatlar
Genel sınıflandırma

Mikroekonomi · Makroekonomi
Ekonomik düşünce tarihi
Metodoloji · Heterodoks

Teknikler

Matematiksel ·Ekonometri
Deneysel · Milli muhasebe

Dalları ve alt dalları

Davranışsal · Kültürel · Çevresel
Büyüme · Gelişme · Tarih
Uluslararası · Ekonomiler
Monetarizm ve Finansal ekonomi
Kamu ve Refah ekonomisi
Sağlık · Çalışma · Yönetimsel
İşletme · Bilgi · Eğitim · Oyun kuramı
Endüstriyel organizasyon · Hukuk
Tarım · Yeşil · Ekolojik
Kent · Kırsal · Bölgesel
Ekonomik coğrafya

Listeler

Kategoriler · Başlıklar · Ekonomistler

Ekonomi:Kavram ve Tarihi

LIBOR ya da açılımıyla London Interbank Offered Rate,[1] Londra bankalararası para piyasasında likiditesi yüksek bankaların birbirlerine Amerikan doları üzerinden borç verme işlemlerinde uyguladıkları faiz oranıdır. Londra saati ile 11.00'de sabitlenir. Piyasalar tarafından gösterge faizi olarak kullanılır. Buradaki uzlaşılan faiz oranı sadece Londra'daki bankalar tarafından kullanılmamakta, birçok finansal işlemde gösterge faiz oranı olarak kullanılmaktadır. Resmi adı BBA LIBOR'dur (British Bankers' Association Libor) ve BBA tarafından organize edilir.[2] BBA idaresinin, Intercontinental Exchange'e (ICE) geçmesiyle beraber, günümüzde ICE Libor olarak da bilinmektedir.

Libor oranları 10 farklı para birimi ve 15 farklı zaman periyodu için her gün Londra saati ile 11.30'da hesaplanır ve Thomson Reuters aracılığı ile ilan edilir.

Tarihçe

Sistemin gelişimi oldukça spontanedir. Belli referans noktalarından bahsetmek yerine finansal globalizasyonun zorlayıcı faktörlerini açıklamak gerekir. Genellikle büyük likidite sağlayıcılar ve bireysel piyasa oyuncuları arasında bitmek bilmeyen bir merkez-çevre mücadelesi vardır. Bretton Woods antlaşmasından sonra Altın-Dolar kotasyonu ile uluslararası para sisteminde bir anlaşmaya varıldığını söylebiliriz. Bu anlaşmanın ardından Dolar üzerinden yerel paralarını kote etmek isteyen[3] bankalar en fazla telefon gibi bir teknoloji ile kotasyon verebiliyorlardı. Telefonla ilk kote edilen para birimleri Dolar ve Pound'dur bu yüzden hâlâ finansal piyasalarda Pound/Dolar kotasyonu için Cable (kablo) terimi kullanılır. Para piyasaları, doğası gereği over the counter'dır (tezgâh üstü). Katılımcıların fazlalığı ortak bir kotasyon oluşturma çabasına rağmen paranın fiyatını farklılaştırabilir. Böyle bir piyasada arbitratörler fiyat hatalarını kollar ve iyi kotasyonlardan arbitraj yapmaya çalışır. Telefonla iki kurum arasında kotasyon verebilirsiniz ancak binlerce kurumun alım satım yaptığı bir sistemde süratli bir şekilde ortak bir kotasyon üretemezsiniz. Bu da arbitratörün bankalarla bankalar aleyhinde işlem yaparak para kazanmasına olanak verir.

Reuters gibi yeni jenerasyon iletişim ağları arbitraj yapanların olanaklarını ortadan kaldırmaya yarar. Libor gibi bir sistemde Reuters aracılığı ile entegre olan bankalar daha hızlı ve düzenli kotasyon üretebilir ve ana likidite sağlayıcılarla fiyat farklılaşmasının önüne geçebilir. Anamalın merkezîleşmesine paralel olarak merkez likidite sağlayıcılar bu ve bunun gibi yeni teknolojilerle kendilerini koruma eğilimindedirler.[4]

Şüphesiz yeni teknoloji, yeni arbitraj olanaklarını da beraberinde getirir. Piyasanın bu derece entegre ve süratli olabilmesi bu sefer de bankalar arası piyasalarda yapay zekâ ile yeni jenerasyon faiz arbitrajlarına olanak vermiştir.[5] Tan Haskol'a göre dünyada anında swap arbitrajı yapılabilecek 50'nin üzerinde perakende fx broker'ı vardır.[6]

LIBOR sistemine dahil para birimleri

1986'da uygulanan ilk sabitlemede Libor sistemine yalnızca Amerikan doları, İngiliz sterlini ve Japon yeni kote edilmişti. İlerleyen yıllarda 20'ye yakın para biriminin faiz oranları Libor'da ortak olarak belirlendi. 2000 yılında Avrupa'daki para birimlerinin Euro'ya entegre olmasıyla geriye aşağıdaki listede bulunan 10 para birimi kaldı.[7]

Hesaplanan borçlanma periyotları

1988'e kadar en kısa borçlanma periyodu aylıktı. Buna ek olarak önce haftalık 2001 yılından sonra da günlük ve 2 haftalık borçlanma periyodları eklendi.[7] Daha uzun vadeli borçlanma araçları da yine bu değerler üzerinden hesaplanmaktadır.

  • Gecelik
  • 1 Haftalık
  • 2 Haftalık
  • 1 Aylık
  • 2 Aylık
  • 3 Aylık
  • 4 Aylık
  • 5 Aylık
  • 6 Aylık
  • 7 Aylık
  • 8 Aylık
  • 9 Aylık
  • 10 Aylık
  • 11 Aylık
  • Yıllık

Katılımcılar ve hesaplama

Dünyanın en büyük likidite sağlayıcı 18 bankası Libor sisteminin katılımcısı durumundadır.Bu bankalar her sabah Thomson Reuters'in Libor hesaplama algoritmasına faiz kotasyonlarını verirler. Hesaplamada kesilmiş aritmetik ortalama metodu kullanılır. Kesim için güven aralığı %25'tir. Süreç somut olarak şu şekilde işler. Reuters önce katılımcıların tekliflerini sıralar. ardından en düşük ve en yüksek %25'i sıralamadan çıkartır ve kalan tekliflerin aritmetik ortalamasını alır.

Örneğin 8 katılımcının olduğu bir sistemde teklifler şu şekilde olsun;

  • A Bankası %5.0
  • B Bankası %4.0
  • C Bankası %3.5
  • D Bankası %3.4
  • E Bankası %3.0
  • F Bankası %2.8
  • G Bankası %2.5
  • H Bankası %2.0

8 katılımcıdan en yüksek %25 8*0.25=2 Banka ve en düşük %25 8*0.25=2 Banka çıkartılır. A,B en yüksek G,H en düşük katılımcılar olarak sisteme dahil edilmezler.

Ayıklamadan sonra hesaplamaya dahil edilecek bankalar;

  • C Bankası %3.5
  • D Bankası %3.4
  • E Bankası %3.0
  • F Bankası %2.8

Bu bankaların aritmetik ortalaması alınır. (3.5+3.4+3.0+2.8)/4=3.175 açıklanan Libor oranı.[2]

Katılımcı bankalar perakende brokerlarda dahil olmak üzere 200'den fazla piyasa katılımcısını temsil eder. Ancak temsil ettiği kurumlar sisteme kotasyon veremezler. Sadece 18 adet likidite sağlayıcı banka sisteme kotasyonlarını iletebilir.

  • Bank of America
  • Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ
  • Barclays Bank
  • BNP Paribas
  • Citibank NA
  • Credit Agricole CIB
  • Credit Suisse
  • Deutsche Bank
  • HSBC
  • JP Morgan Chase
  • Lloyds Banking Group
  • Rabobank
  • Royal Bank of Canada
  • Société Générale
  • Sumitomo Mitsui Bank
  • Norinchukin Bank
  • Royal Bank of Scotland
  • UBS AG

Büyük skandal

Sistemin şeffaflığı ve güvenilirliği yüzünden BBA sistemin manipüle edilemeyeceğini düşünüyordu. Dahası manipülasyon çok organize bir iç kartel tarafından gerçekleştirilmek zorundaydı çünkü Reuters'in sistemine göre en düşük ve en yüksek %25'lik dilim tekliflerden çıkarılıyordu. Bunun yanı sıra kalan tekliflerin sıra dışı olması gerekirdi ki faiz oranı yapay bir şekilde belirlenebilsin. Netice de bu Likidite sağlayıcıların organizasyonu ile gerçekleşti ancak art arda gelen rekabet ihlali soruşturmaları manipülasyonun ortaya çıkmasına sebep oldu(9 Şubat 2009).

Manipülasyonun temel mantığı anlaşmaların zaman ve bilgi asimetrisine dayanmaktadır. Likidite sağlayıcılar yerel yönetimlere, bankalara mortgage servislerine yüksek faizle kredi sattıktan sonra LIBOR oranlarını yapay olarak düşürürler ancak anlaşmalar değişken faizli olmayabilir ve uzun vadeli olumlu beklentilere dayanabilir. Ardından likidite sağlayıcı piyasadan ucuz faizle verdiği borçların karşılığını toplar. Böylece orijinal kreditörün değişken faizle yaptığı anlaşmaların faiz farkı sıfır riskle kreditörün cebine girer.[8]

Manipülasyona katılan 21 bankaya 22 milyar Dolar civarında ceza yağdı.[9] Yine de bunun bir kökten çözüm olmadığını belirtmek gerek. Otc(over the counter) piyasaların tek bir merkeze kote edilme çabası her zaman için iki fiyatı doğurur. bu fiyatlardan biri indikatiftir (merkez fiyat). Diğeri ise piyasa fiyatıdır (gerçek fiyat). Piyasada serbestçe belirlenmesi gereken gerçek fiyat eğer indikatif data tarafından belirlenmeye zorlanırsa gerçek fiyatla-indikatif fiyat arasında bir fark oluşur. Bu fark yapay dalgalanmalar ya da kazançlar için manipüle edilebilir.

Kaynakça

  1. ^ "Libor". Ekonomi Sözlüğü. 18 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015. 
  2. ^ a b [1] 23 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.bbalibor.com/explained/the-basics 23 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ Bretton Woods Antlaşması 1944
  4. ^ Orhan Hançerlioğlu Ekonomi sözlüğü 72 Basım
  5. ^ [2] 1 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://tfcinvestment.com/dusuk-riskli-sabit-getirili-yatirimlar/swap/ 1 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ TV5 Ana Haber 23 Eylül 2012 stüdyo konuğu
  7. ^ a b [3] 3 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.global-rates.com/interest-rates/libor/libor.aspx 3 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ [4] 2 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://uemek.blogspot.com.tr/2012/05/liborda-rekabet-ihlali-ve-manipulasyon.html 2 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. ^ [5] 1 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.finansgundem.com/haber/libor-manipulasyonu-pahaliya-patladi/308345 1 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Para</span> devletçe bastırılan, üzerinde değeri yazılı kâğıt veya metalden ödeme aracı, nakit

Para, mal ve hizmetlerin değiş-tokuşu için kullanılan araçlardan en yaygın olanı. Para sözcüğü ile genellikle madenî para ve banknotlar kastedilmekle birlikte; ekonomide, vadesiz mevduatlar ve kredi kartları da parayı meydana getiren unsurlardan sayılır. Vadeli mevduat, devlet tahvili gibi değişim araçları ise para benzeri olarak değerlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Banka</span> finansal etkinlikte bulunan kurum

Banka, faizle para alınıp verilebilen, kredi, iskonto, kambiyo işlemleri yapan, kasalarında para, değerli belge, eşya saklayan ve bunun dışındaki diğer ticari, finansal ve ekonomik etkinliklerde bulunan kuruluşlara denir. En yaygın üçüncül sektörlerden biridir. Banka sözcüğü İtalyanca banca sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Para bozma gişesi, para bozma yeri anlamına gelir. Kredilendirme faaliyetleri doğrudan banka tarafından veya sermaye piyasaları aracılığıyla dolaylı olarak da yapılabilir. Bankalar genellikle uluslararası bir dizi sermaye standardı olan Basel Anlaşmalarına dayanan asgari sermaye gereksinimine tabidir. Bankalar bir ülkenin finansal sistem ve ekonomisinde önemli bir rol oynadıklarından, yargı alanlarının çoğu bankalar üzerinde yüksek derecede düzenleme uygulamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Döviz kuru</span> bir birim ülke parasının diğer bir ülke parası cinsinden fiyatına, değerine denir

Döviz yabancı ülkeler tarafından kullanılan para birimidir. Döviz kuru ise bir birim ülke parasının diğer bir ülke parası cinsinden fiyatına, değerine denir. Bu kavram iki taraflı bir ilişkiyi içerir, bu yüzden iki taraflı (nominal) döviz kuru olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Döviz</span> mal veya hizmetler için genel olarak kabul edilen takas aracı

Döviz, dar anlamda yabancı parayı temsil eden belgeler. Türkçede yabancı ülkelerin paralarına da döviz denmektedir. Herhangi bir ülkenin parasının, başka bir ülkenin parasına dönüştürülmesiyle ilgili işlemlere de döviz işlemi veya kambiyo işlemi denir. Döviz kelimesi Türkçeye Fransızcadaki deviseden geçmiştir. Genel olarak döviz dendiğinde milletlerarası ödemelerde kullanılan ödeme araçlarının tamamı ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Borsa</span> organize ticaret pazarı

Borsa veya sermaye piyasasının değişimi, alınıp satılabilir menkul kıymetler, stok, hisse senedi, emtialar, döviz, istikraz, vadeli kontratlar ve opsiyon sözleşmelerinin halka açık satıldığı veya satın alındığı organize bir piyasadır. Sermaye piyasası, üretken faaliyetleri destekleyen bir yatırım mekanizması oluşturur ve borsa ise bu amaca ulaşmak için kullanılan bir pazardır. Borsa, yatırımcıların faaliyetleri için güvenli bir ortam yaratmasının yanı sıra düzenli işlem mekanızmasına, güncel fiyatlara ve gerçek zamanlı alışveriş yapmaya sahip olmasından dolayı popülerdir.

Arbitraj fiyat farklılıklarından yararlanarak para, kıymetli maden, tahvil ve hisse senedi alıp satma işlemidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası</span> Türkiyenin merkez bankası

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), banknot ihraç eden, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti'nin para ve kredi politikasını yürüten, veznedarlık görevini üstlenmiş ve devletin iktisadi ve mali danışmanlığını yapan yasal olarak bağımsız bir ekonomik kurumdur. Kâğıt para (banknot) basma tekelini elinde bulundurur ve bu yetkiye istinaden bağımsız olarak para politikasını belirler. Ayrıca Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı olan Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünce basılan madeni paraların tedavülü de Merkez Bankasınca sağlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Credit Suisse</span> Merkezi İsviçrede bulunan banka ve finans şirketi

Credit Suisse, Merkezi Zürih, İsviçre'de bulunan banka ve finans şirketidir. 5 Temmuz 1856 yılında Alfred Escher'in Schweizerische Kreditanstalt'ı kurmasıyla meydana gelmiştir. Özelleştirilmiş hizmetlerin yanı sıra Credit Suisse, dünya genelinde tüm büyük finansal merkezlerde ofisleri bulunan dokuz küresel "bulge bracket" bankasından biridir. Yatırım bankacılığı, özel bankacılık, varlık yönetimi ve paylaşılan hizmetler gibi hizmetler sunmaktadır. Banka, sıkı banka-müşteri gizliliği ve bankacılık gizliliği ile bilinir. Finansal İstikrar Kurulu, Credit Suisse'i küresel sistemik öneme sahip bir banka olarak değerlendirmektedir. Credit Suisse, ABD Merkez Bankası'nın (Fed) önde gelen bayilerinden biri ve döviz (Forex) piyasalarında da faaliyet göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Para piyasası</span> kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasa

Para piyasası, 1 yıldan kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılandığı finansal piyasa türü. Para piyasalarındaki fonlar genellikle şirketlerin nakit, nakit benzeri veya nakde çevrilebilen dönen varlıklarını finanse etmek için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">HSBC</span> İngiltere merkezli çok uluslu banka

HSBC Holdings plc İngiltere merkezli çok uluslu yatırım bankası ve finansal hizmetler şirketidir. 1865 yılında Hong Kong'da kurulan bankadır.

<span class="mw-page-title-main">Barclays</span> Londra Merkezli Banka

Barclays, merkezi Londra, İngiltere'de bulunan çok uluslu bir İngiliz evrensel bankasıdır. Barclays, Barclays Execution Services adlı bir hizmet şirketi tarafından desteklenen Barclays UK ve Barclays International olmak üzere iki bölüm olarak faaliyet göstermektedir.

Açık Piyasa İşlemleri Merkez Bankası'nın dolaşımdaki para miktarını kontrol edebilmek amacıyla hazine bonosu, tahvil ve hisse senedi alım satımına gitmesidir. Merkez Bankası'nın amacı, banka rezervleri ile oynayarak para arzını etkilemektir. Bu durum, piyasada miktar ve fiyat olmak üzere iki etki meydana getirir. Merkez Bankası piyasadaki likidite fazlasını emmek için senet satar. Para darlığı çekildiğinde ise bu senetleri piyasadan satın alarak piyasadaki parayı bollaştırır.

Merkez bankası, bir ülkenin ya da ülkeler grubunun para politikasından sorumlu kurumdur. Merkez bankasının temel amacı para biriminin ve para arzının istikrarının sürdürülmesidir. Fakat merkez bankalarının bunun dışında bankacılık sektörünün son kredi mercii olmak, faiz haddinin kontrolü gibi görevleri de vardır. Bunun yanında merkez bankasının, bankalar ve diğer finansal kurumları, tedbirsizlik ve dolandırıcılığa karşı denetlemek gibi yetkileri de olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Merkez Bankası</span> euro bölgesi içindeki 19 ülkenin para politikasını yöneten merkez bankası

Avrupa Merkez Bankası, Euro bölgesi içinde bulunan 20 ülkenin para politikasını yönetmekle yükümlü olan dünyanın en önemli merkez bankalarından biridir. 1 Haziran 1998 tarihinde Almanya, Frankfurt genel merkez olmak üzere kurulmuştur. Banka'nın temel görevi, avronun alım gücünü korumak ve avro bölgesinde fiyat istikrarını sağlamaktır. 1 Kasım 2019 tarihinden itibaren başkanlığını Fransız politikacı Christine Lagarde yapmaktadır.

Özel çekme hakları (SDR), Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından 1969 yılında meydana getirilmiş uluslararası bir rezerv para birimidir ve aynı adı taşıyan ayrı bir departman tarafından çıkartılır. Uluslararası likiditeyi artırmak için IMF tarafından yaratılan özel bir uluslararası rezerv aracıdır. Bu kanaldan üye ülkelere IMF'deki Normal Çekme Hakları'ndan ayrı bir dış rezerv sağlamaktadır. IMF'ye bağlı olmakla birlikte, normal çekme haklarından farklı bir statüye sahiptir.

Bankalararası Döviz Piyasası, 1990'dan beri çalışan piyasada bankalar, kurumlar ve özel finans kurumları işlem yapar. Bankalar, birbirleriyle ve sadece line'ı olan bankalarla sadece line limitleriyle iş yapar. Bu iş için teminat talep etmezler. Reuters'de, bir Amerikan doları için alış satış kotasyonları ilan edilir. Bu kotasyonlar ancak 1.000.000 Amerikan doları için geçerlidir. Fiyat, pazarlıklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Deutsche Bank</span>

Deutsche Bank AG, Almanya'nın ciro ve işçi sayısı açısından en büyük bankasıdır. Merkezi Almanya'nın Frankfurt kentinde bulunur. Londra, New York, Singapur, Hong Kong ve Sidney şehirlerindeki ana yönetim merkezleriyle dünyanın en büyük bankaları arasında yer alır. Banka 20. yüzyılda 1914-1929-1957 yılları arasında aralarında İngiltere bankalarının da bulunduğu çeşitli küçük bankaların birleşmesi sonucu oluşmuştur. Bankalar grubuna en son 1989 yılında Amerikalı bankaları da katılınca banka büyümüştür.

2001 Türkiye ekonomik krizi, 21 Şubat 2001 tarihinde patlak veren, Türkiye'nin yıllardır karşılaştığı siyasi ve ekonomik sorunların bir sonucu olarak hem finansal piyasalar hem de Türk Lirası'nin değeri üzerinde yıkıcı etkilerle sonuçlanmış bir ekonomik krizdir.

<span class="mw-page-title-main">Bank of America</span>

Bank of America Corporation, merkezi Charlotte, Kuzey Karolina'da yer alan, bankacılık ve finansal hizmetler alanında işlem yürüten çok uluslu şirket. Toplam varlıklar açısından ABD'nin en büyük ikinci bankası ve toplam gelir açısından ABD'nin en büyük beşinci şirketidir. 2010 yılında Forbes dergisinde yer alan listeye göre dünyanın en büyük üçüncü şirketidir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Ulusal Bankası</span> Macaristanın merkez bankası

Macaristan Ulusal Bankası, Macaristan'ın merkez bankasıdır. 24 Haziran 1924 tarihinde kurulmuş olup temel amacı fiyat istikrarıdır. Ancak aynı zamanda ulusal para birimi olan forinti çıkarmak, dolaşımdaki parayı kontrol etmek, politika faizi baz oranını belirlemek, resmi döviz kurlarını yayınlamak ve döviz rezervleri ile altını etkilemek gibi konularda sorumludur. Merkezi Budapeşte'de yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.