İçeriğe atla

Lübeck Antlaşması (1629)

Lübeck Antlaşması
TürBarış antlaşması
BağlamOtuz Yıl Savaşı
İmzalanma22 Mayıs ve 7 Temmuz 1629
YerLübeck
İmzacılar Albrecht von Wallenstein
II. Ferdinand
IV. Christian
Taraflar Danimarka-Norveç
Kutsal Roma İmparatorluğu
DilAlmanca


Lübeck Antlaşması ya da Lübeck Barışı, Danimarka'nın Otuz Yıl Savaşları'na müdahalesini sona erdirmiştir. Lübeck'te 26 Mayıs 1629'da Albrecht von Wallenstein, Danimarka Kralı IV. Christian ve Haziran'da Kutsal Roma İmparatoru II. Ferdinand tarafından imzalandı. Katolik Birliği resmen bir birlik olarak katıldı. Danimarka-Norveç'e savaş öncesi toprakları İmparatorluk iç işlerine karışmaması karşılığında geri verildi.

Arka plan

Lübeck Antlaşması, Otuz Yıl Savaşları'nın Aşağı Sakson ya da İmparator'un Savaşı olarak adlandırılan 1625'te başlayan bir aşamasını sona erdirdi.[1] Danimarka kralı IV. Christian ve Ernst von Mansfeld'in komutasındaki Danimarka orduları başlarda başarılı oldu. Daha sonra 1626'da rakipleri, Tilly Kontu Johann Tserclaes komutasındaki bir Katolik Birliği ordusu ve Albrecht von Wallenstein komutasındaki Kutsal Roma İmparatorluğu ordusu gidişatı Dessau Köprüsü Muharebesi ve Lutter Muharebesi'nde değiştirdi.[2] Mansfeld ordusuyla Silezya ve Macaristan'a doğru hareket etti, bu sefer 1626'da başarısız oldu ve Mansfeld firar etti fakat daha sonra vebadan öldü.[2]

Wallenstein ve Tserclaes daha sonra Orta ve Kuzey Almanya'yı ele geçirdiler, 1627 yılında güçlerini birleştirdiler, Eylül'de Danimarka'ya bağlı Holstein Dükalığı'nı işgal ettiler ve Yutland yarımadasından[2] Limfjord'a kadar ilerlediler.[1] IV. Christian'ın Batı Baltık Denizi ve Danimarka adaları üzerindeki gücü ile mücadele etmek imkansızdı.[2][3][4] Wallenstein, 1627'nin sonlarında itibaren işgal altındaki Ålborg, Wismar, Rostock ve Greifswald limanlarında kendi donanmasını kurmaya hazırlanıyordu. Wallenstein'e Ocak 1628'de ise Danimarka'nın karşı kıyısındaki Mecklenburg Dükalığı verildi ve donanma kurma işini hızlandırdı.[2]

Christian, 1628'te amfibi seferiyle karşılık verdi, filosunu işgal altındaki kıyı şeridinde karaya çıkartmak için kullandı ve Ålborg, Wismar ve Greifswald'daki deniz tesislerini yok etti.[2] Yine de Wismar'da Philipp von Mansfeld yönetiminde 13 gemi inşa etmeyi başaran Wallenstein, İsveç gemileri limanı ablukaya aldığı için gemileri kullanamadı.[5] IV. Christian, Nisan'da İsveç Kralı Gustaf Adolf ile bir ittifak yaptı ve her ikisi de Stralsund'un Wallenstein'e karşı direnişini destekledi.[5][6] Ağustos'ta, Güney Baltık kıyısında başka bir köprü başını koruma girişimi IV. Christian'ın Wolgast Muharebesi'ndeki yenilgisiyle başarısızlığa uğradı. Bu savaştan sonra, Kejserkrigen'deki son kez savaşan IV. Christian, artık müzakere etmeye hazırdı ve İskandinav ittifakı tarafından ciddi şekilde tehdit edilen Wallenstein de müzakereye olumlu bakıyordu.[7]

Müzakereler

Eylül 1627'de Tserclaes ve Wallenstein, Katolik Birliği ve Kutsal Roma İmparatoru için bir barış önerisi taslağı hazırladılar.[7] Teklif IV. Christian'a şu şekilde sunuldu:

Danimarka Rigsraadet (Meclisi) teklifi müzakerelerin temeli olarak kabul ederken teklif IV. Christian tarafından kabul edilmedi.[7] Katolik Birliği, İmparator'a savaşa devam etmesi için baskı yaparken IV. Christian da İngiltere ve Hollanda tarafından aynı şekilde teşvik ediliyordu. Her iki taraf da Ocak 1629'da müzakereler için elçilerini Lübeck'e gönderdi.[7] İmparator, Wallenstein'in kendisi için pazarlık yapmasını sağladı ve IV. Christian Rigsraadet'i atlayarak kendi seçtiği delegeleri gönderdi.[7] Başlangıçta, her iki taraf da kapsamlı barış koşulları önerdi;

Ocak 1629'da barış için iki tarafın koşulları
Wallenstein'in koşulları Danimarkalı delegasyonun koşulları
Christian IV şunları yapacak:
  • İmparator'a Kejserkrigen'deki masrafları için tazminat ödeyecek
  • Yutland'ı ve İmparatorluğun parçası olan düklükleri bırak
  • İmparatorluğun iç işlerine bir daha asla karışma
II. Ferdinand şunları yapacak
  • İşgal altındaki Danimarka toprakları geri verilecek
  • Aşağı Sakson bölgesindeki topraklar işgal altındayken yaşanan kayıplar tazmin edilecek
  • Aşağı Sakson bölgesindeki ülkelere dini ve siyasi özgürlükleri konusunda garantiler verilecek

IV. Christian'ın konumu, 1628'deki askeri başarılarıyla güçlendi fakat Wallenstein'in Danimarka-İsveç ittifakına karşı duyduğu korku daha da fazlalaştı.[7] Bu korkuyu besleyen IV. Christian, İsveçli Gustaf Adolf ile Şubat 1629'da Ulvsbäck'te şahsen bir araya geldi.[7][8] Gustaf Adolf, imparatorluğun ya Stralsund ya da Glückstadt'tan ortak bir istilasını önerdi ancak genel komutanın kendisinin emri altında olmasını ve işgal kuvvetlerinin daha fazla İsveçli kuvvetlerden oluşmasını şart koştu.[9] IV. Christian bu teklifi reddetti.[9]

Hem IV. Christian hem de Wallenstein, her ikisinin de taleplerini yerine getiremeyeceklerini bildiklerinden Mecklenburg'un Güstrow şehrinde gizli müzakerelere başladılar.

Antlaşma

Antlaşma, 22 Mayıs 1629'da Albrecht von Wallenstein ve IV. Christian tarafından imzalandı ve Kutsal Roma İmparatoru II. Ferdinand tarafından 7 Haziran'da onaylandı. Katolik Birliği resmen bir birlik olarak eklendi. Antlaşma, IV. Christian'a savaş öncesi topraklarını geri verdi ve onu Aşağı Saksonya piskoposluklarına olan iddialarından vazgeçmeye, Kuzey Alman devletleriyle ittifaklarını sona erdirmeye ve gelecekte İmparatorluğun iç işlerine karışmamaya mecbur bıraktı.

Tserclaes, IV. Christian'ın İmparatorluğun savaş masraflarının tazminini uygulamayı başaramamıştı. Ayrıca antlaşma metninde, IV. Christian'ın Bavyera Elektörü I. Maximilian'ın talep ettiği gibi Pfalz Elektörü V. Frederick'i desteklemeyi bırakması da yer almıyordu.

Sonuçları

Anlaşma, Danimarka-Norveç'in itibarı ve statüsünde bir dönüm noktası oldu ve büyük bir Avrupa gücünden siyasi olarak önemsiz bir devlete dönüştü. Yeni İskandinav gücü, kuvvetleri 1630'da Pomeranya'ya çıktıktan sonra Torstenson Savaşı'ndan başlayarak Danimarka'yı trans-Kattegat eyaletlerinden mahkûm bıraktıktan sonra Otuz Yıl Savaşları'nın gidişatını değiştirecek olan İsveç olacaktı.

Antlaşma, IV. Christian ve Rigsraadet'in arasını daha da açtı çünkü IV. Christian sorumlu olsaydı İmparatorluğun toprak ve mali taleplerini kabul edeceğine inanıyordu.

II. Ferdinand daha elverişli şartlar ummuştu ve Wallenstein'in müzakere ettiği şeye şaşırmış ve hayal kırıklığına uğramıştı. Savaş masraflarını IV. Christian'a ödetmeyi planlamış olsa da antlaşma ile bu planı suya düşmüştü.[10]

Danimarka-Norveç korumasından mahrum kalan Kuzey Alman devletleri, müzakereler esnasında II. Ferdinand tarafından çıkartılan İade Fermanı ile karşı karşıya kaldı. Ferman, Kuzey Almanya'nın yeniden Katolikleşmesini ve Reform hareketleri sırasında sekülerleşmiş olan eski kilise mülklerinin iadesini amaçlıyordu.[10]

Kaynakça

  1. ^ a b Oakley, Stewart P. (28 Haziran 2005). War and Peace in the Baltic, 1560-1790. Routledge. s. 62. ISBN 978-1-134-97451-1. 
  2. ^ a b c d e f 1963-, Lockhart, Paul Douglas (2011). Denmark, 1513-1660 : the rise and decline of a Renaissance monarchy. Oxford University Press. ss. 167-168. ISBN 978-0-19-927121-4. OCLC 844083309. 
  3. ^ 1812-1901., Biedermann, Karl, (1872). Deutschlands trübste zeit, oder Der dreissigjahrige krieg in seinen folgen für das deutsche culturleben. F. Henschel. OCLC 903479122. 
  4. ^ 1966-, Rathjen, Jörg (2003). [Rezension von:] Fuhrmann, Kai: Die Ritterschaft als politische Korporation in den Herzogtümern Schleswig und Holstein von 1460 bis 1721. - Kiel : Ludwig, 2002. OCLC 888843493. 
  5. ^ a b Oakley, Stewart P. (28 Haziran 2005). War and Peace in the Baltic, 1560-1790. Routledge. s. 64. ISBN 978-1-134-97451-1. 
  6. ^ Volker., Press, (1991). Kriege und Krisen : Deutschland 1600-1715. C.H. Beck. s. 213. ISBN 3-406-30817-1. OCLC 25165700. 
  7. ^ a b c d e f g h i j k Lockhart, Paul Douglas (1 Temmuz 2007). Denmark, 1513–1660. Oxford University Press. s. 170. ISBN 978-0-19-927121-4. 
  8. ^ Oakley, Stewart P. (28 Haziran 2005). War and Peace in the Baltic, 1560-1790. Routledge. ss. 64-65. ISBN 978-1-134-97451-1. 
  9. ^ a b Oakley, Stewart P. (28 Haziran 2005). War and Peace in the Baltic, 1560-1790. Routledge. s. 65. ISBN 978-1-134-97451-1. 
  10. ^ a b Kohler, Alfred (1 Ocak 2010). Das Reich im Kampf um die Hegemonie in Europa 1521-1648. Oldenbourg Wissenschaftsverlag. ISBN 978-3-486-70424-2. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Schleswig-Holstein</span> Almanyada eyalet

Schleswig-Holstein, Almanya'nın en kuzeydeki eyaletidir. Güneyde Hamburg eyaletinden, kuzeyde Danimarka'ya kadar uzanır ve Jutland Yarımadasının güney yarısını kaplar. Yüzölçümü 15.729 km'dir. Doğuda Baltık Denizi, batıda Kuzey Denizi, güneydoğuda da Mecklenburg-Vorpommern eyaleti ile çevrilidir. Yönetim merkezi Kiel'dir.

<span class="mw-page-title-main">Otuz Yıl Savaşı</span> Avrupada 1618-1648 arası sürmüş savaş

Otuz Yıl Savaşı ya da Otuz Yıl Savaşları, çoğunlukla Kutsal Roma İmparatorluğu'nun sınırları içerisinde 1618'den 1648'e kadar sürmüştür. Avrupa tarihinin en yıkıcı savaşlarından birisi olan savaş sonucunda tahminen 4,5 ila 8 milyon arasında insan ölmüştür ve Almanya'nın bazı bölgelerinde %50'nin üzerinde nüfus düşüşü olmuştur. Seksen Yıl Savaşı, Mantova Veraset Savaşı, Fransız-İspanyol Savaşı ve Portekiz Restorasyon Savaşı da Otuz Yıl Savaşı ile bağlantılı savaşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Schleswig-Holstein sorunu</span> XIX.yyde yaşanmış yasal ve diplomatik sorun

Schleswig-Holstein sorunu, 19. yüzyılda Schleswig ve Holstein'ın statüsü konusunda çıkan anlaşmazlık.

<span class="mw-page-title-main">III. Ferdinand (Kutsal Roma imparatoru)</span>

III. Ferdinand, Kutsal Roma imparatoru (1637–1657).

<span class="mw-page-title-main">Livonya</span> Baltık Denizinin doğu kıyısında yer alan tarihsel bölge

Livonya, Baltık Denizi'nin doğu kıyısında yer alan tarihsel bölge. Adını günümüz Letonya kıyılarında yaşayan Livonyalılardan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Breitenfeld Muharebesi (1631)</span> Leipzigde muharebe

Breitenfeld Savaşı veya Birinci Breitenfeld Muharebesi, Breitenfeld yakınlarındaki surlarla çevrili Leipzig şehrinin yaklaşık 8 km kuzey batısında 17 Eylül 1631'de gerçekleşti, bu savaş Protestanların Otuz Yıl Savaşı'nda elde ettiği ilk büyük zaferiydi.

<span class="mw-page-title-main">Albrecht von Wallenstein</span> Bohemyalı askeri ve siyasi lider

Albrecht Wenzel Eusebius von Wallenstein Otuz Yıl Savaşları sırasında Katolik tarafında savaşan Bohemyalı askeri lider ve devlet adamı. Başarılı askeri kariyeri, öldüğü zamanlarda onu Kutsal Roma İmparatorluğu içerisindeki en zengin ve en etkili adamlardan birisi yaptı. Wallenstein, Habsburg İmparatoru II. Ferdinand'ın ordularının başkomutanı oldu ve Otuz Yıl Savaşları'nın önemli figürlerinden birisiydi.

<span class="mw-page-title-main">1550-1562 Osmanlı-Alman Savaşı</span>

1550-1562 Osmanlı-Alman Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu arasında Macaristan ve Erdel'in hakimiyeti konusundaki çekişme nedeniyle başlayan ve gerek Macaristan gerek Akdeniz'de büyük bir mücadeleye dönüştükten sonra karada ve denizdeki Osmanlı zaferleri üzerine 1555 ve 1559'daki iki ateşkesin ardından 1562 yılında İstanbul Antlaşması'yla sonuçlanan savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Fürth Muharebesi</span>

Fürth Muharebesi, 3 Eylül 1632'de İsveç'in Otuz Yıl Savaşları'na girmesiyle, Kutsal Roma İmparatoru II. Ferdinand'ın Katolik güçleriyle İsveç Kralı Gustaf Adolf'un Protestan güçleri arasında gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Magdeburg'un Yağmalanması</span>

Magdeburg'un Yağmalanması, Magdeburg Düğünü veya Magdeburg'un Kurban Edilmesi Protestan şehri olan Magdeburg'un 20 Mayıs 1631'de İmparatorluk Ordusu ve Katolik Birliği askerleri tarafından yağmalanması ve hem garnizon hem de yerel halk da dahil olmak üzere yaklaşık 20.000 kişinin ölümüyle sonuçlanan olaydır. Olay, Otuz Yıl Savaşlarının en vahşi katliamı olarak kabul edilir. 1630'da 25.000'den fazla nüfusuyla Almanya'nın en büyük şehirlerinden biri olan Magdeburg, 18. yüzyıla kadar önemini geri kazanmadı.

<span class="mw-page-title-main">Karl von Harrach</span>

Karl von Harrach Kutsal Roma İmparatorluğu'nda bir asilzade, devlet adamı ve diplomattı. Kariyeri boyunca Kutsal Roma tacı üzerindeki iç güç mücadelesine katıldı. 1627'de Altın Post Nişanı'nın İspanyol versiyonunu aldı.

<span class="mw-page-title-main">İade Fermanı (1629)</span>

6 Mart 1629'da Otuz Yıl Savaşları'nın ilk on bir yılını, Katoliklerin askeri alandaki zaferleri izleyince Kutsal Roma İmparatoru II. Ferdinand tarafından Viyana şehrinde ilan edilen İade Fermanı; Augsburg Barışı'ndan sonra oluşan dinsel ve bölgesel durumları tersine çevirmeyi amaçlıyordu. Augsburg Antlaşması'nda yer alan "Reservatum ecclesiasticum" ilkesi 1555'ten sonra Katolik kilisesine ait toprakların laikleşmesini engellemişti çünkü Katolik toprakları yasal olarak Protestan kontrolüne devredilemezdi. Buna rağmen uzun yıllardır süregelen zayıf imparator yönetimi, "Reservatum ecclesiasticum" ilkesini uygulamaktan acizdi.

<span class="mw-page-title-main">Ernst von Mansfeld</span>

Kont II. Peter Ernst von Mansfeld genelde Ernst von Mansfeld, Otuz Yıl Savaşları'nın ilk yıllarında Katolik olmasına rağmen Protestanlar için savaşan Alman kökenli önemli bir paralı asker ve askeri liderdi.

<span class="mw-page-title-main">Mantova Veraset Savaşı</span>

Mantova Veraset Savaşı (1628-1631), Gonzaga hanedanının doğrudan son erkek vâris ve Mantova ve Montferrat’ın hükümdarı olan II. Vincenzo’nun 1627 Aralık ayında ölümüyle başlayan ve Otuz Yıl Savaşları ile bağlantılı bir savaştı. Topraklar, Habsburg İspanyası’nın İtalyan topraklarından askerleri ve yardım malzemelerini Flandre’deki ordularına taşımasına izin veren bir kara yolu olan İspanyol Yolu’nun kontrolü için son derece önemliydi. Savaş, Fransa doğumlu Nevers Dükü’nü destekleyen Fransa ile onun uzak kuzeni Guastalla Dükü’nü destekleyen İspanya arasındaki bir vekalet savaşıydı.

<span class="mw-page-title-main">Prag Barışı (1635)</span>

Prag Barışı, 30 Mart 1635’te Saksonya’nın Otuz Yıl Savaşları’ndan barış ile çıkması için imzalandı. Daha sonra diğer Alman prensleri de bu antlaşmaya katıldı ve Otuz Yıl Savaşları devam etmesine rağmen Prag Barışı ile Kutsal Roma İmparatorluğu içindeki din savaşının sona erdirdiği kabul edilir. Bu antlaşmadan sonra çatışma büyük ölçüde İspanya, İsveç ve Fransa dahil olmak üzere yabancı güçler üzerinde döndü.

<span class="mw-page-title-main">Yergöğü Kuşatması (1790)</span>

Yergöğü Kuşatması, 1787-1791 Osmanlı-Avusturya Savaşı'nda evre.

<span class="mw-page-title-main">Johann Tserclaes</span>

Tilly Kontu Johann Tserclaes, Otuz Yıl Savaşı’nda Katolik Ligi güçlerini yöneten mareşaldi. 1620-31 yılları arasında Beyaz Dağ, Wimpfen, Höchst, Stadtlohn Muharebeleri ve Pfalz’ın Fethi de dahil olmak üzere Protestanlara karşı eşsiz ve büyük zaferler kazandı. Lutter’de bir Danimarka ordusunu yok etti ve Protestan şehri Magdeburg’u yağmaladı, bu yağma esnasında siviller dahil 25.000 kişilik şehir sakinlerinin yaklaşık 20.000'inin ölmesine sebep oldu.

<span class="mw-page-title-main">Alman Katolik Birliği</span>

Alman Katolik Birliği(Latince; Liga Catholica, Almanca:Katholische Liga), 10 Temmuz 1609'da Kutsal Roma İmparatorluğu'nun Katolik devletlerinin oluşturduğu bir koalisyon. Daha sonra "Katolik dininin savunulması ve İmparatorluk içinde barış için" askeri bir ittifak olarak sonuçlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">I. Maximilian (Bavyera elektörü)</span>

I. Maximilian, bazen Büyük Maximilian olarak anılır, Wittelsbach Hanedanı’nin bir üyesi olup 1597'den itibaren Bavyera Dükü olarak hüküm sürmüştür. Hükümdarlık döneminde, aynı hanedan üyesi olan kuzeni Palatina Elektörü V. Frederick, Otuz Yıl Savaşları’na sebep olacak olan protestan harekâtın içinde yer aldı. 1623 yılında Regensburg’ta toplanan Emperyal Dieti’nin aldığı karar ile Elektörlük Maximilian’a verildi ve bu görevi 1648 yılına kadar sürdürdü. Vestfalya Barışı ile Palatina Elektörlüğü Frederick'in varisine iade edilirken, Maximilian Bavyera Elektörü oldu.

<span class="mw-page-title-main">V. Frederick (Pfalz)</span>

V. Frederick 1610'dan 1623'e kadar Kutsal Roma İmparatorluğu'nda Ren'in Palatine elektörüydü. 1619'dan 1620'ye kadar Bohemya Kralı olarak hüküm sürdü. Her iki unvandan da feragat etmek zorunda kaldı. Bohemya'daki saltanatı ona " Kış Kralı " lakabını kazandırdı.