İçeriğe atla

Kızılderili dondurması

Alaska'nın yabani üzümsü böğürtlensi yemişleri:
* Vaccinium uliginosum (mavi üzümsü)
* Vaccinium vitis-idaea (kırmızı üzümsü)
* Rubus arcticus (kırmızı böğürtlensi)
C. clupeaformis türü Coregonus balığı
P. cylindraceum türü Prosopium balığı
Stenodus leucichthys balığı

Kızılderili dondurması ya da Atabask dondurması (Denağinaca nivagi,[1] Değinakça vanhgiq,[2][3] Holikaçukça nathdlod,[3] Koyukonca nonaaldlode,[4] Yukarı Kuskokvimce nemaje,[5][6] Aşağı Tananaca nonathdlodi,[7] Tanakrosça nanehdlaad’,[8] Guçince it’suh[9]), Alaska'da Alaska Atabaskları ile Kanada'da Kanada Atabaskları tarafından kurutulmuş ya da taze tatlısu balıkları ve sığın, rengeyiği gibi memelilerin etlerinin yağ ve yabani meyvelerle çırpacak yardımıyla karıştırılmasıyla yapılan tatlı. Et, balık, yağ, meyve ve bazen karla yapılan bu tatlı klasik dondurma tarifleriyle uyuşmaz. Merkezi Alaska–Yukon Atabaskları bunu Nuchalawoya adlı potlaç törenlerinde de sunarlar. Yapılırken söylenen şarkılara «dondurma şarkıları» denir.

Alaska Eskimoları tarafından et, yağ ve meyve karışımıyla yapılan akutaq (Eskimo dondurması) tatlısıyla benzerlik arzeder.

Kanada'nın Britanya Kolumbiyası'ndaki Kanada Kızılderilileri tarafından Shepherdia canadensis meyvesi ile diğer meyveleri çırpılıp köpürtülerek yapılan ve yine Kızılderili dondurması adıyla da anılan Sxusem adlı tatlı türüyle karıştırmamak gerekir.

İngilizcede kulfi (Hintçe क़ुल्फ़ी Urdu قلفی) için kullanılan Indian ice-cream («Hint dondurması») adıyla da karıştırmamak gerekir.

Malzeme

Etnografya

  • Guçinler it’suh dedikleri yemeği kurutulmuş balık ile Vaccinium vitis-idaea (natł'at), Vaccinium uliginosum (jàk zheii, jak zheii, jak nalyuu), Arctostaphylos uva-ursi (dàn daih, dandaih) ve Empetrum nigrum (dineech'ùh, dineech’uh) meyvelerinin birlikte dövülmesiyle hazırlar ve içine balık yağı ile şeker katarlar.[9]
  • Hanlar Kızılderili dondurmasını kurutulmuş rengeyiği etini yağ ve üzümsü böğürtlensi meyvelerle karıştırıp döverek de yaparlar.[10]
  • Koyukonlar nonaaldlode («that which has been whipped up») adını verdikleri Kızılderili dondurmasını kurutulmuş turna balığı (Esox lucius), Stenodus leucichthys, Coregonus, Pasifik sombalığı gibi kuru balıkları önce haşlar sonra sıkıp suyunu süzerler ve içine sığın eti ve yağı, ayı yağı ile balık yağını (ya da Crisco marka bitki yağını) katar, köpürürcesine çırpıp sonra da içine Rubus spectabilis, Vaccinium oxycoccos gibi meyve, kuru üzüm, şeker ve bazen de süt katıp karıştırarak yaparlar.[4][11] Koyukonlar ayrıca deneyh bete haalggaadee (moose meat with bearberries) denen yemeği sığın (Yukarı deneeje, Aşağı ve Merkezî Koyukonca deneege) eti ile Arctostaphyllos rubra (Yukarı denesh, Merkezî ve Aşağı deneyh) meyvesini karıştırarak yaparlar.[12]
  • Ahtnalar sonbaharda yağ, et ve meyveleri karıştırarak huş kabuğundan yapılan saklama kaplarında kışın tüketmek üzere saklarlar.[13]
  • Denağinalar nivagi dedikleri Kızılderili dondurmasınını favori yiyecekleri arasında sayarlar ve Pasifik som balığı, Coregonus ve turna balığı ya da memeli hayvanların eti haşlanıp püre haline getirilerek sığın, rengeyiği ve Amerika kara ayısının yağıyla karıştırılır ve içine meyve (Rosa acicularis ve diğerleri) katılır.[1] Balık yumurtası eklendiği de olur.[14]
  • Değinaklar vanhgiq dedikleri Kızılderili dondurmasını balık ve sığın yağını (q’ux) karıştırarak yaparlar.[2] Değinaklarda birkaç çeşit kızılderili dondurması görülür. Balık Kızılderili dondurması (fish Indian ice-cream) için kısaca vanhgiq denir ve bunu kuru balık ya da bu iş için özel olarak hazırlanan haşlanmış balık (ginolay) ile yaparlar. Kar Kızılderili dondurması (snow Indian ice-cream) için dhiyh vanhgiq adını kullanırlar ve bunu kar ve Coregonus balığının bağırsak yağıyla meyveleri karıştırarak yaparlar.[3]
  • Holikaçuklar nathdlod dedikleri Kızılderili dondurmasını tıpkı Değinaklar gibi yaparlar ve onlarda da değişik dondurma tarifleri bulunur. Balık Kızılderili dondurması (fish Indian ice-cream, fish ice-cream) için k’inot nathdlod denir ve bunu kuru balık ya da bu iş için özel olarak hazırlanan haşlanmış balık (k’inadlagh) ile yaparlar. Kar Kızılderili dondurması (snow Indian ice-cream, snow ice-cream) için tsetł nathdlod adını kullanırlar ve bunu kar ve Coregonus balığının bağırsak yağıyla meyveleri karıştırarak yaparlar. Yağ Kızılderili dondurması (fat Indian ice-cream, fat ice-cream) için k’iq’ux nathdlod adını kullanırlar ve bunu donyağı ve Coregonus balığının yağıyla, özellikle de balığın kafasının yağıyla (gittheg-gha) meyveleri karıştırarak yaparlar.[3]
  • Yukarı Kuskokvimler nemaje dedikleri Kızılderili dondurmasını balık (Coregonus[6]) ya da sığın (dineje) ve rengeyiği (midzish) gibi memeli hayvanların etleri ile yağını (varsa Amerika kara ayısının yağını da[15]) meyvelerle (jija, dalnodinuts`a`, tsoltso, netl`, kwntsan`, dzilnolt`ars, niltinejija`, nin`nikotl`, dwhnikotl`, nikotl`) karıştırarak yaparlar. Önce etler haşlanır ve sonra suyu sıkılarak ince ince kıyılır. Macun kıvamına gelene kadar yağ ile karıştırılır ve sonra da içine meyve atılır. Ayrıca şeker, Hedysarum alpinum bitkisinin tatlı kökü (Indian potatoes), rengeyiği yosunu eklenir. Bu yapılan tatlı taze olarak tüketilebildiği gibi sonradan yenmek üzere dondurulur da.[5]
  • Aşağı Tananalar nonathdlodi dedikleri Kızılderili dondurmasını yaparken dondurma şarkıları (ice‐cream songs) denen türde şarkıları söylerler.[7]
  • Tanakroslar nanehdlaad’ dedikleri Kızılderili dondurmasını kuru et ve sığın yağını karıştırarak yaparlar.[8]
  • Yukarı Tananalar Kızılderili dondurmasını eldeki malzemeye göre şekillendirir. Sığın (diniign) eti kurutularak toz haline getirilir ve huş kabuğundan kapalı kaplarda saklanır ve daha sonra bu et tozu sığın yağı ile karıştırılarak içine meyveler ya da haşlanmış Stenodus leucichthys balığının eti ve balık yumurtaları konur.[16]

Diaxsh

  • Çimşiyanca (Shm'algyack) daayksh[17]

Metlakatla, Alaska Çimşiyanları Diaxsh adını verdikleri Kızılderili dondurmasını ya da Çimşiyan dondurmasını (Tsimpshean ice cream) Thaleichthys pacificus balığının yağını eriterek içine kar koyup elleriyle çırparlar ve yaban mersinleri katarlar. İçine şeker de eklenebilir. Dondurulduktan sonra yazın tüketilir.[18]

Kaynakça

  1. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2012. 
  2. ^ a b "ankn.uaf.edu: Deg Xinag Ałixi Ni'elyoy / Deg Xinag Learners' Dictionary (2007)". 1 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2012. 
  3. ^ a b c d "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2012. 
  4. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2012. 
  5. ^ a b "The Upper Kuskokwim People and Gathering Plants in the Upper Kuskokwim" (PDF). 24 Aralık 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2012. 
  6. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2012. 
  7. ^ a b Siri G. Tuttle, Language and music in the songs of Minto, Alaska 4 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ a b Tanacross Learnersʼ Dictionary 2 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by I. S. Arnold, G. Holton, and R. Thoman (2009)
  9. ^ a b "Gwich'in Social & Cultural Institute". 4 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2012. 
  10. ^ "Nothing wasted: traditional uses of caribou" (PDF). 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2012. 
  11. ^ Liz McKenzie, Moose - Traditional Knowledge 9 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  12. ^ Janell Smith (2007), Food customs of rural and urban Inupiaq elders and their relationships to select nutrition parameters food insecurity, health and physical and mental functioning 24 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Florida International University, Miami
  13. ^ De Laguna, Frederica & McClellan, Catherine. Ahtna, Handbook of North American Indians, Vol. 6, Subartic. 1981. Smithsonian Institute. Helm, June (Vol. Ed.) Sturtevant, William C (Gen. Ed.)
  14. ^ James Kari (1987), Tanaina Plantlore, Dena'ina K'et'una
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 28 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2012. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2012. 
  17. ^ Donna May Roberts (2010), Dictionary of Shm'Algyack, Sealaska Heritage Institute
  18. ^ Tsimpshean Indian Island Cookbook, Metlakatla (footnoted) and Cooking Alaskan by Alaskans. Published by Alaska Northwest Books, 1983.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dondurma</span> dondurulmuş tatlı

Dondurma, içine şeker katılmış çeşitli meyve suları ya da sütten soğutmak suretiyle elde edilen soğuk bir tatlıdır. Eş anlamlısı buzkaymak sözcüğüdür. Ayrıca meyveli buz ve freezie türleri de vardır. El ile ya da elektrikli makinelerde yapılabildiği gibi dondurma buzdolapları ile de hazırlanabilir. 100 g dondurma 100-200 kalori verir. A, B, D vitaminleriyle, kalsiyum, yağ, protein ve fosfor yönünden zengin bir gıdadır. Artık piyasada hemen her çeşidi olan dondurmaları servise hazır paket şeklinde her mevsimde bulmak oldukça kolaydır. Yaz kış yenilmesi tavsiye edilir. Her çeşit kuru ve yaş meyve ile hazırlandığı gibi cevizli, fıstıklı, çikolatalı, karamelli vb. olan çeşitleri piyasada sıklıkla tüketilmektedir. Dondurmalar elle, makine yardımıyla ya da döverek yapılabilir. Bazı yörelere has dondurmalar vardır örneğin Kahramanmaraş Dondurması. Kendine has dondurması olan ülkeler vardır. Birleşik Krallık, Japonya, Finlandiya, Yunanistan, Yeni Zelanda, Avustralya, Almanya ve İtalya'nın yanı sıra Türkiye'de de Kahramanmaraş, dondurması ile ünlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Holikaçukça</span>

Holikaçukça ya da Holikaçuk dili, ABD'nin Alaska eyaletinde yaşayan Holikaçuklar tarafından konuşulan Atabask dillerinden yok olmak üzere olan Kızılderili dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Değinakça</span>

Değinakça ya da Değinak dili, ABD'nin Alaska eyaletinde Yukon ırmağının aşağılarında Shageluk ile Anvik (Gitr’ingithchagg) yörelerinde konuşulan Atabask dillerinden yok olmak üzere olan Kızılderili dilidir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 250 kişilik nüfustan 14 kadarı anadillerini konuşabiliyor. En yakın akrabaları Holikaçukça ile Koyukoncadır.

<span class="mw-page-title-main">İnyupikler</span> Alaskanın kuzey ve kuzeybatısında yaşayan, İnuit kolundan olan bir Eskimo halkı

İnyupikler, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin kuzey ve kuzeybatısında yaşayan İnuit kolundan bir Eskimo halkıdır. Alaska'daki tek İnuit halkı olduğu için Alaska İnuitleri adı da verilmektedir. Kendilerini iñuk («insan») kelimesi ile -piaq («gerçek») ekinden türettikleri Iñupiaq adıyla ifade ederler. Dillerini ise Iñupiatun olarak adlandırırlar. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska yerlileri içinde 25.000 nüfuslu Yupiklerden sonra 15.700 kişilik nüfuslarıyla ikinci en büyük halktır ve ancak 2.144 kadarı dilini konuşabilmektedir. İngilizce bilmeyen Alaska yerlileri içinde 1993 yılında ilk sırayı %42'lik oranla Yupikler, ikinci sırayı da %20'lik oranla İnyupikler çeker. Şamanist inançlı avcı ve toplayıcıdırlar. Kültürel açıdan deniz sahiline yakın yaşayıp balina, fok, mors gibi deniz memelilerini avlayan Taġiuġmiut ile denizden uzak içbölgede rengeyiği avlayan Nunamiut olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar. Bazen, iki ayrı dil ve halk olarak ele alındığı da olur ve Seward Yarımadasındakiler Qawiaraq adıyla, North Slope ile Northwest Arctic ilçelerindekiler ise Inupiaq adı altında toplanır. İnyupiklerin Kanada'da yaşayan ırkdaşları (Uummarmiut) siyasi ve idari kaygılarla Batı Kanada İnuitleri ile birlikte Inuvialuit adı altında toplanırlar. Eskimolar içinde en uzun boylular Kuzey Alaska'daki İnyupiklerdir ve Kanada İnuitlerinden 10 cm daha uzundurlar. Kobuk İnyupikleri doğu komşuları ve ticari ortakları olan Atabasklardan Koyukon Kızılderilileriyle sınır bölgelerinde evlilik de yapmışlardır. Beyaz Avrupalıların kültürleriyle en geç tanışan Eskimolar 1890 yılından sonra Hristiyanlıkla tanışan Kuzey Alaska İnyupikleridir.

<span class="mw-page-title-main">Selawik, Alaska</span>

Selawik, Amerika Birleşik Devletlerinde Alaska eyaletinin Northwest Arctic Borough ilçesine bağlı İnyupik şehri.

Eskimo mutfağı, Eskimoların yeme ve içme şekilleri. Halklara bağlı olarak farklılıklar gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Nunamiutlar</span>

Nunamiutlar ya da Nunataağmiut İnyupikleri, Amerika Birleşik Devletlerinin Alaska eyaletinde North Slope Borough ilçesinin güneyinde içbölgedeki Brooks Sıradağlarında özellikle de Anaktuvuk Pass denilen geçit bölgesinde yaşayan İnyupiklerin kabilesi. İnyupik Eskimolarının ayrıldığı iki ana kültür grubundan birisidir. Alaska sahillerindeki diğer grup olan Taġiuġmiut kabileleri gibi balina avlamazlar, denizden uzak içbölgede yaşadıkları için Nunamiut adını alırlar ve temel besin kaynağı rengeyiği avcılığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Alaska Atabaskları</span>

Alaska Atabaskları ya da Alaska Deneleri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin daha çok içbölgesinde Alaska Interior adı verilen İç Alaska'da birazı da güneyde Pasifik kıyılarında yaşayan ve Na-Dene dillerinin Atabask dilleri grubunun Kuzey Atabask dilleri alt grubundan dilleri konuşan Kuzey Atabasklarından, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ya da şamanist Subarktik yerlisi Kızılderili halkları. Alaska yerlilerinin beş ana kültür grubundan birini oluştururlar. Dil temelinde 11 ayrı halk olarak, Ahtnalar, Denağinalar, Guçinler, Hanlar, Değinaklar, Holikaçuklar, Koyukonlar, Yukarı Kuskokvimler, Aşağı Tananalar, Tanakroslar ve Yukarı Tananalar biçiminde sınıflandırılır. Toplam nüfusları yaklaşık 6.400 kişidir ve ancak çok ufak bir kısmı anadillerini konuşabilmektedir. En çok nüfusa sahip olanlar Koyukonlar ile Guçinlerdir. Siyasi, idari ve kültürel açıdan ABD'deki diğer Atabasklardan ayrılırlar. Kanada'daki aynı alt grupta yer alan Kanada Atabasklarına dilce ve kültürce daha yakındırlar ve Guçinler ile Hanların büyük bir kısmı ile Yukarı Tananaların ufacık bir kısmı Kanada'nın Alaska'ya yakın yörelerinde de yaşarlar. Kuzey, batı ve güneyden Eskimo halklarına, doğudan ise ırkdaşı olan Kanada Atabasklarıyla komşudurlar. Eskimolara komşu olanlar Eskimo kültüründen kısmen etkilenmişlerdir. Rus Alaskası döneminde Ruslarla karşılaşan Alaska Atabaskları içinde en çok Ruslaşanlar Pasifik kıyısındaki Denağinalardır. Ekonomik rahatlamaya 1971 yılında kabul edilen Alaska Yerli Talepleri Çözümleme Yasası (ANCSA) ile kavuşmuşlar ve aynı dönemde dil ve kültürlerini serbest kullanma ve eyaletçe korunma haklarını da elde etmişlerdir. Günümüzde Ahtna ve Denağina haricindeki Alaska Atabasklarının siyasi, ekonomik, yasal ve sosyal savunucusu 1962 yılından beri Tanana Chiefs Conference adlı kâr amacı gütmeyen kabile birliğidir. ABD'deki bütün Amerika yerlileri gibi Alaska Atabasklarının da eğitim, sağlık ve idaresinden ABD İçişleri Bakanlığı bünyesinde Amerika Birleşik Devletleri'nin yönetimine ait Bureau of Indian Affairs dairesi sorumludur.

<span class="mw-page-title-main">Guçinler</span>

Guçinler ya da Kuçinler, Kuzey Kutup Dairesinde kabaca 65° ve 69° Kuzey enlemde, 130° ve 150° Batı boylamında, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin kuzeydoğusunda İç Alaska coğrafi bölgesindeki Yukon Nehri civarında ve Kanada'nın Yukon ile Kuzeybatı Toprakları bölgelerinde yaşayan, rengeyiği avlayan avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, önceleri animist ya da şamanist, şimdi ise Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska Guçinleri ya da Batı Guçinleri ile Kanada Guçinleri ya da Doğu Guçinleri olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar. Alaska'da nüfusça Koyukonlardan sonra en büyük ikinci Atabask halkıdır. En yakın akrabaları dilce birlikte grup oluşturan Alaska ve Kanada Hanlarıdır. 2010 yılındaki nüfusları 9.000 kişidir ve anadillerini akıcı biçimde konuşabilenlerin sayısı UNESCO'ya göre 400 kişidir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.000 kişilik nüfustan 150 kadarı, Kanada'daki 1.900 kişilik nüfustan ise 400 tanesi anadillerini konuşabiliyor. Huş kabuğundan kano ve kar ayakkabısı yapımıyla, iki yönlü kızaklarıyla, oklu kirpinin dikenleriyle yapılan kirpi işi ile karmaşık ve süslü boncuk işi (naagąįį) bezemeleriyle tanınırlar. Günümüzde avcılık, balıkçılık ve mevsimlik istihdamdan oluşan karma ekonomi görülür.

<span class="mw-page-title-main">Koyukonlar</span> Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin ortasında İç Alaska coğrafi bölgesindeki Yukon–Koyukuk Census Area sayım bölgesinin Yukon ile Koyukuk nehirleri civarında taygada yaşıyor

Koyukonlar ya da Koyukon Atabaskları, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin ortasında İç Alaska coğrafi bölgesindeki Yukon–Koyukuk Census Area sayım bölgesinin Yukon ile Koyukuk nehirleri civarında taygada yaşayan, sığın avlayan avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, önceleri animist ya da şamanist iken sonradan Hristiyan olsa da animist inanç ve gelenkleri güçlü Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska'daki en büyük Atabask halkı olup, Yukarı, Merkezî ve Aşağı Koyukonlar olmak üzere üç ana lehçe grubuna ayrılırlar. En yakın akrabaları dilce birlikte üstgrup oluşturan Holikaçukça ile Değinakça konuşan Atabasklardır. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 2.300 kişilik etnik (Denaakkʼe) nüfustan 150 kadarı anadillerini (Denaakkenaageʼ) konuşabiliyor. Alaska'daki diğer Atabaskların aksine Eskimo komşuları olan Yupik ve İnyupiklerin kültüründen oldukça etkilenmişlerdir. Koyukonlarla Avrupalıların ilk karşılaşması Rus İmparatorluğuna bağlı Rus Alaskası döneminde 1838 yılında Yukon Nehri yolundan Nulato'ya gelen Ruslarla olmuştur. Geçmişte Rus-Amerikan Kumpanyası ile Hudson's Bay Company şirketlerindeki Avrupalı kürk tüccarlarıyla yoğun olarak ticaret yaparken, günümüzde daha çok avcılık, balıkçılık ve mevsimlik istihdamdan oluşan karma ekonomi görülür.

<span class="mw-page-title-main">Hanlar (Alaska)</span> Kızılderili halkı

Hanlar, Han Atabaskları, Han Kızılderilileri ya da Hankuçinler, Kanada'nın Yukon bölgesiyle Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin doğusunda İç Alaska coğrafi bölgesindeki Yukon Nehrinin Kanada ve Alaska'daki en üst kısmı civarında, Kanada'da Dawson City ile Alaska'da Southeast Fairbanks Census Area ilçesinin Eagle şehirlerinde yaşayan, daha çok balık avlayan avcı ve toplayıcı, yerleşik ağırlıklı yarı göçebe, anasoylu, önceleri animist ya da şamanist, şimdi ise Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska Hanları ile Kanada Hanları olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar. En yakın akrabaları dilce birlikte grup oluşturan Alaska ve Kanada Guçinleridir. Alaska'da nüfusça en az olan Atabask halkıdır. Avrupalılarla en son karşılaşan Kuzey Atabask halkıdır. İlk kez 1851 yılındaki kısa karşılaşmadan sonra esas yoğun karşılaşma 1873 ve 1874 yıllarında topraklarında iki ticaret karakolu kurulmasıyla olmuştur. Alaska Yerli Dil Merkezine göre toplam sayıları 310 kişidir ve Alaska'daki 60 kişilik nüfustan 12 kadarı, Kanada'daki 250 kişilik nüfustan ise 7 tanesi anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Ahtnalar</span>

Ahtnalar, Ahtna Atabaskları ya da Ahtna Kızılderilileri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin güneydoğusunda Copper Nehri civarında yaşayan, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, önceleri animist ya da şamanist iken sonradan Ortodoks Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska'daki en büyük dördüncü Atabask halkı olup, Yukarı, Batı, Merkezî ve Aşağı Ahtnalar olmak üzere dört ana lehçe grubuna ayrılırlar. En yakın akrabaları dilce birlikte üstgrup oluşturan Denağinalardır. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 650 kişilik etnik (‘Atnahwt’aene) nüfustan 25 kadarı anadillerini (‘Atnakenaege’) konuşabiliyor. Ahtnalarla Avrupalıların ilk karşılaşması Rus İmparatorluğuna bağlı Rus Alaskası döneminde 1783 yılında Copper Nehrine gelen Ruslarla olmuştur. Batılılarca ilk Ahtnaca kelime 1787 yılında kaydedilmiştir. Geçmişte Rus-Amerikan ve Hudson's Bay Company şirketindeki Avrupalı kürk tüccarlarıyla yoğun olarak ticaret yaparken, günümüzde daha çok avcılık, balıkçılık ve mevsimlik istihdamdan oluşan karma ekonomi görülür.

<i>Shepherdia canadensis</i>

Shepherdia canadensis, iğdegiller familyasından, Kuzey Amerika'da yetişen, 1–4 m boyunda, azot bağlayıcı, kırmızı meyveli diğer Shepherdia türlerinin aksine sarı renkte de olabilen acı meyveli bitki türü. Genellikle çakıllı sığ topraklarda görülür.

<span class="mw-page-title-main">Sxusem</span>

Sxusem ya da Kızılderili dondurması, Pasifik Kuzeybatısında özellikle de Britanya Kolumbiyası'ndaki Kanada Kızılderilileri tarafından Shepherdia canadensis türünden iğdegilin saponin içeren tatsız acı kırmızı ya da sarı meyvesinden ezme çırpma yoluyla yapılan tatlı. Alaska'da Alaska Atabaskları tarafından kurutulmuş balık ve meyve ile yapılan ve yine Kızılderili dondurması adıyla anılan tatlı türüyle karıştırmamak gerekir.

<span class="mw-page-title-main">Eskimo dondurması</span>

Eskimo dondurması ya da akutak veya akutuk, Alaska'da İnyupikler, Yupikler, Nunivak Çupikleri, Supikler gibi Alaska Eskimoları ve Kanada'da Kanada İnuitleri tarafından balık ve sığın, rengeyiği gibi memelilerin et ve yağlarının yabani meyve ve sebzelerle el ya da çırpacak yardımıyla karıştırılmasıyla yapılan tatlı olup genelde içeriğindeki donyağından dolayı katılaşıp donduktan sonra yenir. Et, balık, sıvı yağ, don yağı, meyve ve çağdaş tarif olarak karla yapılan bu tatlı klasik dondurma tarifleriyle uyuşmaz.

<span class="mw-page-title-main">Çukçi dondurması</span>

Çukçi dondurması ya da tolkuşa, Sibirya'da Çukçiler, Kerekler, Koryaklar, Alutorlar, Palanalar, İtelmenler gibi Çukçi-Kamçatka halkları tarafından kurutulmuş balık eti ve yumurtasının fok ve rengeyiği yağları ile yabani meyve ve sebzelerin iyice ezilip dövülerek çırpacak ya da ona benzer bir şey yardımıyla beyazımsı macun kıvamına gelecek kadar çırpılıp karıştırılmasıyla yapılan tatlı. Balık, yağ, meyve, sebze ile yapılan bu tatlı klasik dondurma tarifleriyle uyuşmaz.

<span class="mw-page-title-main">Mos (yemek)</span>

Mos, Rusya Federasyonunun Sahalin adasının kuzeyinde yaşayan Nivihler tarafından kurutulup toz hâline getirilmiş balık ile balık derisi, fok yağı, yabani meyve, bitki soğanı ve su karışımıyla yapılan tatlımsı yemek. Ayı Bayramı adı verilen bayramda ve düğünlerde ağır konuklar için yapılır, ayrıca tanrılara da sunulurdu.

<span class="mw-page-title-main">Sahtular</span>

Sahtular ya da eski adlarıyla Kuzey Slaveyleri, Kanada'nın Kuzeybatı Toprakları'nın batısında Sahtu Bölgesi'nde ve ufacık bir kısmı da Yukon eyaletinde yaşayan, üç ayrı bağımsız lehçe ve kabile olarak ayrılan, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, animist ya da şamanist Subarktik Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkı. En yakın akrabaları birlikte Kuzey Atabaskları içinde Doğu Atabaskları grubunu oluşturan Denetalar, Tlınçonlar, Sarıbıçaklar ve Denesulinelerdir. Diğer Kanada Kızılderilileri gibi Sahtular da yasal olarak Kızılderili rezervi adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar. 2006 sayımına göre 1.235 kişilik etnik nüfustan ancak 680 kadarı anadillerini konuşabiliyor

<span class="mw-page-title-main">Holikaçuklar</span> Kızılderili halkı

Holikaçuklar ya da Holikaçuk Atabaskları, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin İç Alaska coğrafi bölgesindeki Yukon–Koyukuk Census Area sayım ilçesinde Innoko Nehri'nin batı kıyısındaki Holikachuk (Xiyighelinghdi) köyünde yaşarlarken 1963 yılında Yukon Nehri'ndeki Grayling kasabasına taşınan, taygada yaşayan, sığın avlayan avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, diğer Alaska Atabasklarının aksine anasoylu olmayan, önceleri animist ya da şamanist iken sonradan Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 2007 yılında 180 kişilik etnik nüfustan 5 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Fakat, akıcı biçimde konuşan en son kişi olan Wilson “Tiny” Deacon 2012 Mart ayında ölünce dil de tükenmiş oldu.

<span class="mw-page-title-main">Plombir (Rus dondurması)</span> Rus dondurması

Plombir tam yağlı süt veya kremadan yapılmış, süt yağı, yumurta, aromatik ve aroma katkıların ilavesiyle olan bir Rus dondurma türüdür. İsmi glace plombières olarak tanınan 18. yüzyıllın Fransız tatlısından geliyor.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.