Eyüpsultan ya da eski adıyla Eyüp, İstanbul ilinin Avrupa yakasında yer alan bir ilçesidir. 1936'da Fatih, Beyoğlu ve Sarıyer ilçelerinin bir bölümüyle kurulan Eyüpsultan ilçesinin yüzölçümü 242 km²'dir. 29 mahallesi bulunan Eyüpsultan ilçesinin nüfusu 2021 yılındaki Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre 417.360'tır. İlçenin Haliç'in iç kesiminde kısa bir sahil şeridi, Karadeniz'de Akpınar ve Çiftalan köyleri arasında da uzun bir sahil şeridi vardır. Kurulduğunda bugünkü Sultangazi ilçesinin Eskihabipler Mahallesi dışında tamamını, Gaziosmanpaşa ve Bayrampaşa ilçelerini de kapsayan Eyüpsultan, bugünkü sınırlarına 2009'da Yayla mahallesini Sultangazi'ye vererek ulaşmıştır. Eyüpsultan ilçesi doğuda Sarıyer, güneydoğuda Kâğıthane ve Beyoğlu, güneybatıda Gaziosmanpaşa ve Bayrampaşa, güneyde Zeytinburnu ve Fatih, batıda Arnavutköy ve Sultangazi, güneybatıda Başakşehir ilçelerine komşudur.
Eyüp Sultan Camii, İstanbul'un Konstantinopolis Surları dışındaki, Haliç kıyısında yer alan ilçesi Eyüpsultan'daki bir camidir. Külliyede, İslam peygamberi Muhammed'in sancaktarı ve sahabesi Ebu Eyyûb el-Ensarî'nin gömüldüğü türbe de yer almaktadır. Çok daha eski bir alanda bulunan mevcut yapı 19. yüzyılın başlarından kalmadır.
Zal Mahmud Paşa Camii İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde Kanuni Sultan Süleyman'ın veziri Zal Mahmut'un Mimar Sinan'a yaptırdığı cami, medrese, türbe, çeşmeden meydana gelen bir külliyedir.
Üsküplü Çakır Ağa Camii, Mimar Sinan'a ait bir cami, Fatih Cibali Üsküplü caddesindeki Süleyman Çelebi Camii yahut Üsküplü camidir. Kadir Has Üniversitesi'nin arkasında, Unkapanı'na yakındır.
Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa II. Abdülhamid döneminde Bahriye Nazırlığı görevinde bulunmuş amiraldir. 1853 yılında Sinop Baskını'nda ölen Bozcaadalı Riyale (tümamiral) Hüseyin Paşa'nın oğludur.
Kaptanpaşa Camii, İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde, Eyüpsultan İskele caddesindeki bu kare planlı cami kesmetaştan yapılmıştır. Ahşap çatısı kurşun kaplı olup içten gizli kubbeli yapım sistemlerinin nadir örneklerindendir. Minaresi tam sağ köşededir. Caminin kıblesi Haliç'e bakar ve solunda park ve yeşillik alanı geçince Eyüpsultan İskelesi görülmektedir.
Uşak Ulu Camii. Uşak il merkezinde bulunur. Germiyanoğulları döneminde yapıldığı kapısı üzerinde bulunan kitabeden anlaşılmaktadır. Kitabede Germiyanoğulları Beyliği hükümdarı Süleyman Şah oğlu Yakup Bey zamanında 1419'da Mehmet bin Hasan bin Kavşit tarafından yapıldığı ve suyunun getirildiği yazmaktadır. Bu kitabe aslında camiye ait değildir. Caminin kuzey avlusundaki bir çeşmeye ait olan bu kitabe daha sonra camiye konmuştur. Evliya Çelebi cami için “Cümle çarşu içinde cemaatı firavanlı Ulu Cami, kâgir kubbe ve kâgir minarelidir. Amma kubbesi tahtalar ile mesturdur (örtülüdür)” demektedir
Defterdar Camii ya da Defterdar Mahmut Efendi Camii, İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde bulunan, 1542 yılında Defterdar Nazlı Mahmut Efendi tarafından yaptırılmış olan bir Osmanlı camidir. Kasım 2023 itibarıyla ibadete kapalı olup restore edilmektedir.
Ahmet Çelebi Camii, İstanbul'un Üsküdar ilçesinin Aziz Mahmud Hüdayi Mahallesi'nde yer alan, Osmanlı Dönemi'nden kalma tarihi bir camidir. Dönemin hayırseverlerinden Ahmet Çelebi tarafından yaptırılmıştır. Yapımına 1566 yılında başlanan cami, 1 yıllık inşaat sürecinden sonra 1567 yılında ibadete açılmıştır. Cami mimari olarak Osmanlı esintilerini yansıtmaktadır.
İshak Fakih Camii, 1433 tarihli Kütahya'da son dönem Germiyan eseri olup devrin ünlü Kütahyalı fıkıh alimi İshak Fakih tarafından yaptırılmıştır. Kesme taş tuğla duvarları ve gösterişli bir cephesi vardır. Son cemaat yeri üç bölümdür. Bir bölümü türbe durumundadır. Gösterişli cephesi ve düzenli mimarîsi dikkati çeker. Son cemmat yerinde kesme taşların çevresi kırmızı tuğlalarla çevrilidir. Sütun başlıkları türk üçgenlidir. Taş mihrabın çevresini 15. yüzyıl özelliği gösteren iki renkli çinilerden bir sıra bitkisel bezemeli çini çevirir. Cami 17. yüzyılda tabakhane içerisinde bulunduğundan dolayı "Tabakhane Camii" de denilmiştir.
Pulak Mustafa Paşa sancakbeyliği, kaptan-ı derya ve beyleybeyliği görevlerinde bulunmuş Osmanlı devlet adamı.
Veled-i Yaniç Camii ya da Yaniçoğlu Camii, Bursa'nın Osmangazi ilçesi, hisar semtinde bulunan erken dönem Osmanlı camisidir. Kapısı üzerindeki yazıtına göre 844 Hicri Safer ayında Yaniçoğlu Hacı Hayrûddin oğlu Mahmud Çelebi tarafından yaptırılmıştır. Mimarı bilinmeyen caminin kitabe ve vakfiyesi mevcuttur. Plan şeması ve özellikle son cemaat yerinin kullanılışı nedeniyle özel bir düzenlemeye sahiptir.
Saçlı Abdülkadir Efendi Cami, İstanbul, Eyüp Sultan Camii meydanına yakın bir mesafededir. 16. yüzyıla aittir. Tek kubbelidir. Fevkani bir camidir. Klasik dönem mimari özelliklerini kısmen yansıtmaktadır. Saçlı Abdülkadir Efendinin babasının türbesi üzerine 1538 yılında inşa ettiği asıl cami burası değildir. Yapının sağ tarafına bitişik bulunan ve üzeri şimdi açık olan bölümdür. Vaktiyle harap olup yıkıldıktan sonra şimdiki mekan cami haline getirilmiş. Günümüzde cami olarak faaliyet gösteren mekan 1585-1590 yılları arasında Şeyhülislam Hoca Sadeddin Efendi tarafından Darülkurra maksadıyla yaptırılmıştır. Şeyhî lâkaplı, Abdülkadir Efendi I. Süleyman dönemi Şeyhülislâmlarındandır. Babası Sivasî Tekkesi şeyhi Abdürrahim Efendi'dir. Caminin Eyüp Sultan Camii yönünde ve bitişiğinde yer alan türbede üç kabir mevcut. Caminin eski yerinde ise Şeyh Abdürrahim Efendi ve oğlu yani mescidin bânisi Şeyhülislam Saçlı Abdülkadir Efendi’nin kabirleri vardır. Camiyi çevreleyen haziresinde 16.- 19. yüzyıllara ait yüzden den fazla tarihi mezar bulunmaktadır. Bunlar arasında Hoca Sadeddin Efendi ve Samiha Ayverdi'nin İbrahim Efendi Konağı isimli romanın kahramanı İbrahim Efendi'nin mezarı da vardır. Cami, Kalenderhane Caddesi üzerinde ve Eyüpsultan Camii kıble yönüne göre meydanın sağ tarafındadır. Günümüzde faaldir.
Afife Hatun Tekkesi, Eyüpsultan, semtindedir. Zal Paşa Caddesi ile Balcı Yokuşu'nun birleştiği yerde ve yokuşun sol köşesinde yer alır. Abdün-Nâff Efendi tarafından annesi, Afife Hâtûn adına yaptırılmıştır. Kalenderân-ı Özbekiyye'ye aitir. Afife Hâtûn 1834 tarihinde ölmüştür. Tekkenin haziresi mevcuttur. Hazirenin önünde, Kızıl Cami'nin karşısında bir de çeşme bulunur. Çeşme 1570 tarihinde Sokullu Mehmed Paşa tarafından yaptırılmıştır. Tamir kitabesinden anlaşıldığına göre Afife Hatun'un oğlu 1851 yılında annesinin ruhu için onarmış ve bir de hazne ilave etmiştir. Yapıdan geriye kalan semahanesi uzun müddet harap vaziyette idi. 2015 yılında Eyüpsultan Belediyesi tarafından restorasyonu yapılmıştır. Günümüzde Eyüpsultan Belediyesine tahsis edilmiş olup “Afife Hatun Kültür Merkezi” adıyla faaliyet göstermektedir.
Pertev Paşa Türbesi, Eyüpsultan, semtindedir. Eyüp Camii'nin Haliç yönünde, Beybaba Sokağı üzerindedir. Kanûnî ve II. Selim dönemi vezirlerinden Pertev Paşa vefat etmeden evvel Mimar Sinan’a inşa ettirilmiştir. Dikdörtgen planlıdır. Evliya Çelebi, Türbenin süslü bir kubbeye sahip olduğunu zikreder. Evliya Çelebinin bahsettiği kubbenin olup olmadığını bilmediğimiz ahşap kubbesi 1930’lu yıllarda yıkılmıştır. Günümüzde üstü hala açıktır. Klasik demir parmaklıklı pencereleri vardır. Kıble yönünde bir mihrapçığı bulunur. Kemerli kapısı üzerinde sülüs hatla dört satır halinde yazılmış altı beyitlik mermer kitâbe yer almaktadır. Şair Nihâdî’ye ait olan bu kitâbe de Pertev Paşa’nın vefatı detaylarına kadar verilmiştir. Kitabe bu yönüyle belge özelliği taşımaktadır. Yapıda 1570-1600 yıllarına ait oldukları kabul edilen on beş adet mezar bulunmaktadır. Bunların Pertev Paşa’nın çocukları ve diğer aile fertlerine ait olduğu tahmin edilmektedir. Sandukalar kabartma rozetler, bitki ve çiçek kabartmaları ile süslenmiştir. Bazı sandukaların mermer malzemeden ayakları zarif oymalıdır. Kavuklar adeta birer heykeli anımsatır derece iyi işlenmiştir.
Silahi Mehmed Bey Camii ya da Selahi Mehmed Bey Camii, Eyüpsultan, Zalpaşa Caddesi üzerinde ve Zal Mahmud Paşa Camii karşısındadır. Banisi cami yanında medfun olan Silahşor Mehmet Bey'dir. Bey Camii, Sürahi Mescidi, Silahşor Mehmet Bey Mescidi olarak da bilinir. Hemen yanı başında bulunan Zal Mahmut Paşa Cami 1551 yılında yapılmıştır. Adına mahalle yoktur. Selahi Mehmet Bey adına mahalle bulunmaktadır. Bu sebeple kesin yapım tarihi bilinmeyen cami, "Sicil-i Osmani" gibi kimi kaynaklarda 1453-1465 yıllarına tarihlendirilir. Kesme taş ve tuğladan inşa edilmiş almaşık bir yapıdır. Örneklerine daha çok Gaziantep'te, Kahramanmaraş'ta rastladığımız köşk tipi minaresiyle dikkat çeker.
Cezeri Kasım Paşa Cami, Eyüpsultan, Zalpaşa Caddesi üzerindedir. Cezeri-zade Nişancı Kasım Paşa tarafından 1515 tarihinde yaptırılmıştır. Kasım Paşa'nın İstanbul, Cağaloğlunda ve Selanik'te de birer camisi, ayrıca Selanik'te İmareti, Bursa'da medrese ve hamamı bulunmaktadır. Mabed, tuğla hatıllı olarak kesme taştan inşa edilmiştir. Tek ve sağır kubbelidir. Önünde üç kubbeli bir revakı bulunmaktadır. Tek minaresi ve şadırvanı vardır. İstanbul'da sınırlı sayıda bulunan kabe tasvirli çini panolardan birisi de caminin kıble yönünde, mihrabın sağında bulunmaktaydı. 2003 yılında çalınarak yurt dışına kaçırılmış, 2006 yılında İngiltere'de bir müzayede de satışı yapılırken gerekli girişimler yapılarak tekrar ülkeye geri getirilmiştir. Vakıflar Genel Müdürlüğü Müzesinde sergidedir. Camideki boşalan yerine bir kopyası yapılarak asılmıştır. Ayrıca caminin kıble yönünde küçük bir hazire yer alır. 2023 yılı itibarıyla restorasyon kapsamına alınmıştır.
Serhazin Süleyman Amber Ağa Camii, İstanbul'un Beşiktaş ilçesinde bulunan camii.Serencebey yokuşu ile Muhtarıevvel Sokağının birleşiminde yer almaktadır. Banisi adından da belli olduğu üzere Serhazin Süleyman Ağa fakat mimarı bilinmemektedir. Camii girişindeki tabelada imal tarihi 1704'ü gösterse de ibadete açılış beratında bu tarih 1701 olarak belirtilmektedir.
Mersin Eski Camii, Mersin kent içinde yer alan bir Osmanlı dönemi camisidir. Çarşı içinde Uray caddesi üzerinde Mersin Büyükşehir Belediye binasının 400 metre kadar doğusunda ve 36°48′K 34°38′D koordinatlarındadır.
Şah Sultan, Osmanlı Padişahı III. Mustafa'nın kızı, III. Selim'in üvey kız kardeşiydi.
İstanbul Eyüpsultan