Kız Teknik Öğretim Olgunlaşma Enstitüsü

Kız Teknik Öğretim Olgunlaşma Enstitüleri (Olgunlaşma Enstitüleri), Türkiye'de ilk kez 1945 tarihinde açılan, 2 yıllık eğitim veren ve döner sermaye ile işletilen eğitim kurumlarıdır.

Olgunlaşma Enstitüleri, eğitim ve üretim çalışmalarını birlikte yürüten kuruluşlardır. Geleneksel Türk giyim ve el sanatları alanlarında araştırma-geliştirme, arşivleme ve üretim çalışmaları yapan kişiler yetiştirmeyi ve böylece Türk el sanatlarının yaşatılmasını sağlamayı; Türk el sanatı örneklerini yurt içimde ve yurt dışında tanıtmayı misyon edinmiştir. ve 2024 yılı itibarıyla 31 enstitü ile faaliyet gösterir.^[1]

Kurulduğu dönemde sadece kız enstitüsü ve akşam sanat okulu mezunlarını kaydededen Olgunlaşma Enstitüleri, öğrencilerinin “meslekte olgunlaşma”larına sağlamak üzere kurulmuş ve bu olgunlaşmaya atfen "Olgunlaşma Enstitüsü" adını almıştır.

Günümüzde Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü'ne bağlı kurumlar olan olgunlaşma enstitüleri, en az ilköğretim okulunu bitirmiş öğrencilerin Türk giyim ve el sanatları konusunda bilgi ve becerilerini geliştirmelerine imkân sağlanmaktadır. Bazı bölümlerine en az lise ve meslek lisesi mezunları alınmaktadır.

Olgunlaşma Enstitüleri; Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu ilk yıllarda etkin biçimde varlığını sürdüren Kız Enstitüleri'nden mezun olan öğrencilerin devam edebilecekleri bir yüksek öğretim kurumuna olan ihtiyacı karşılamak üzere kurulmuştur. Öğrencilerinin “meslekte olgunlaşma”larına sağlamak üzere kurulduğundan bu olgunlaşmaya atfen "Olgunlaşma Enstitüsü" adı verilmiştir. İlk Olgunlaşma Enstitüsü 1945- 1946 öğretim yılında İstanbul'un Beyoğlu semtinde açılmıştır.

Türkiye'de birçok Kız Enstitüsü'nün kurucu müdürü olan Refia Övünç, Beyoğlu'ndaki ilk Olgunlaşma Enstitüsü'nün kurucusudur. O yıllarda Türkiye'de moda, gayrimüslim azınlıkların hakim olduğu bir alandı ve Beyoğlu'nda hiç Türk modacı bulunmuyordu.^[2] Kız Enstitüsü ve Akşam Sanat Okulu mezunu kızların çalışması iş imkanları yoktu. Beyoğlu'nda kurulan Olgunlaşma Enstitüsü ile bu kızlara iş sahası temin edilmesi ve onların ileride atılacakları ticari hayata alıştırılmaları sağlanması amaçlanmıştı. İkinci olgunlaşma Enstitüsü 1958'de açılan Ankara Olgunlaşma Enstitüsü oldu.

Olgunlaşma Enstitülerine yönelik ilk yönetmelik 23 Kasım 1962 yılında yayımlandı. Yönetmelikte enstitülerin kuruluş amacı şu şekilde açıklanmıştır:

Kurulduğu dönemde Olgunlaşma Enstitülerinde şu sanat dallarında eğitim verilmekteydi: biçki-dikiş (manto, tayyör, elbise), moda-çiçek, renkli nakış (beyaz iş), sırma (Maraş işi, Türk işi, elbise nakışı (fantezi nakışlar, yatak örtüleri, örtüler), çamaşır ve resim.

Hazır giyimin gelişmesiyle ilk konfeksiyon atölyesi, Ankara Olgunlaşma Enstitüsü' de kuruldu. Enstitülerin konfeksiyon bölümünde okuyan öğrenciler iki yıl boyunca Türkçe, muhasebe, resim, patron ve pratik derslerde eğitim gördüler. Kuyumculuk atölyesi ise ilk olarak İstanbul Olgunlaşma Enstitüsü'nde kuruldu; bu atölyede askeriye için apoletler yapılırdı.^[2]

Zamanla Olgunlaşma Enstitülerindeki eğitim, birçok sanat dalını kapsayacak şekilde genişledi. Enstitülerin sayısı arttıkça farklı bölgelerdeki lületaşı, sedef kakma, cam üfleme gibi el sanatları için özel atölyeler kuruldu. Eskişehir (1959) ve Samsun (1959), İzmir (1961), Adana (1972), Antalya (1987), Kayseri (1988), Trabzon (1988), Diyarbakır (1989), Beylerbeyi Sabancı (1989) ve Bursa Olgunlaşma Enstitüsü (1996) olgunlaşma enstitülerinden bazılarıdır.

Giriş için başlangıçta sınavın öngörülmediği Olgunlaşma Enstitüleri'ne yoğun talep sonucu sınavla öğrenci kabul edilmiştir. Eğitimini başarıyla tamamlayanlara "bitirme belgesi” verilmiş, mezun öğrencilerden isteyenlere okulun döner sermaye atölyelerinde karşılığı ücret çalışmıştır.

1996'da Olgunlaşma Enstitüleri'nin işleyişine yönelik yeni bir yönetmelik hazırlandı. Yeni yönetmelikte, kız enstitüsü mezunlarını iş ve meslek hayatına hazırlamaya yerine, Türk giyim ve el sanatlarının yaşatılıp geliştirilmesini sağlamaya vurgu yapılmıştır. O zamana kadar sadece pratik mesleki eğitimin verildiği Olgunlaşma Enstitülerinde eğitim 1996 yönetmeliğinden sonra yaygın ve örgün eğitim olarak sürdürüldü.Sektörel ihtiyaçlar ve teknolojik gelişmeler doğrultusunda yenilenen programlar uygulamaya konuldu ve bünyelerinde kız meslek liseleri de açıldı.

1996 yönetmeliğinin getirdiği en önemli yenilik, Araştırma ve Tanıtım-Pazarlama bölümlerinin faaliyete geçirilmesi idi. Araştırma bölümünün görevleri arasında alan uzmanlarınca tespit edilen konularda bilimsel araştırma lar yapmak, kişi, kurum ve kuruluşlara danışmanlık hizmeti sunmak, yayınlar hazırlamak, konferans ve seminerler düzenlemek hizmet veya ürün örneklerini hazırlamak gibi görevler bulunuyordu. Tanıtım-Pazarlam ise Enstitü faaliyetlerinin yurt içinde ve yurt dışında tanıtılmasında sorumlu idi.

Olgunlaşma Enstitüleri 2002 tarihinde Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü'ne, 2012'de ise Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü'ne bağlandı.