Kırım ulusu
Kırım ulusu | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Başkent | Eski Kırım Eski Yurt | ||||||||||
| Diğer diller | Kumanca, Yunanca, Ermenice, Kırım Gotçası | ||||||||||
| Etnik gruplar | Cengizliler | ||||||||||
| Resmî din | İslam, Rum Ortodoks Kilisesi | ||||||||||
| |||||||||||
Kırım ulusu, 13. yüzyılın ortasından 15. yüzyılın sonuna kadar Kırım yarımadası topraklarında varlığını sürdürmüş olan Altın Orda ulusudur.
Tarihi
Kırım ulusu, Batu Han döneminde Kırım yarımadası topraklarında kuruldu. Altın Orda'nın geri kalanında olduğu gibi, birkaç Moğol topluğu bir nesil boyunca yerel halk tarafından asimile edildi.я[1][2][3] Kırım'da hem yerleşik sakinler hem de Kırım'ın bozkır kısmının sakinleri arasında 13. yüzyılın sonundan itibaren Türk dillerinden biri olan Kırım Tatarcasının temelini oluşturacak olan Kumanca yönetimin ana dili haline geldi.[4]
Kırım'ın Türkleştirilmesi, Hazar Kağanlığı döneminde başladı, ancak Kırım'da ilk Türkler 6. yüzyılda Kırım'ın Türk Kağanlığı tarafından fethi sırasında ortaya çıktı.[5] Moğolların gelişinden önce, Kumanca sadece yarımadadaki ortak lingua franca değil, aynı zamanda bazı şehirlerde pleblerin dili haline geldi (Çufutkale şehri vb.). Altın Orda döneminde Türkleştirme süreci yoğunlaştı.[6]
Kırım'ın güney kıyılarının çoğu Cenevizliler tarafından işgal edildi ve ardından bölgeyi kullanma hakkı için bir imtiyaz alan Venedikliler tarafından işgal edildi. Cenevizliler ticaret yaptıkları ticaret kaleleri inşa etmeye başladılar.[1] Kırım Dağları'nın güney yamaçlarında, Kırım'daki ticaret kolonilerinin Bizans'tan uzaklaşması sırasında oluşan Theodoro Prensliği bulunuyordu.
13. yüzyılın ikinci yarısında, Kırım ulusunda aktif Tatar kentsel gelişimi görülmeye başlandı. Şehirlerin ana üslubu, Altın Orda Tatar mimarisinin karakteristik özelliği olan Küçük Asya üslubuydu.[1]
Şehirler
Kırım şehri, Kırım yarımadasının (günümüzde Eski Kırım ) doğusunda yer almaktadır. Şehirde basılan ilk sikkeler 1267 yılına kadar tarihlendirilmektedir. Şehrin nüfusunu Kumanlar, Alanlar ve Slavlar oluşturmaktaydı. Elverişli konumu sayesinde şehir hızla bir ticaret ve zanaat merkezi haline geldi. XIV. yüzyılın 30'lu yıllarında şehri ziyaret eden İbn Battuta, buranın büyük ve güzel bir şehir olduğunu, buradan üzerinde değişik aralıklarla at değiştirmek için istasyonların bulunduğu devletin iç bölgelerine giden bir yol olduğunu bildirir. Kent, kuruluşundan bu yana Kırım ulusunun idari merkezi olmuştur. Bazı anıtsal yapılar günümüze kadar gelmiştir (örn. Özbek Han Camii). Şehir 1395 yılında Timur tarafından tahrip edildi ve ardından restore edilemedi.[1]
Eski-Yurt, muhtemelen XIV. yüzyılda kurulmuş bir şehirdir. O dönemden kalma yapılar günümüze ulaşamamıştır. Şehirden çok uzak olmayan Kırım'ın en büyük Müslüman mezarlıklarından biri olan Kırk-Azizler, 14.-15. yüzyıla tarihlenen mezar taşlarına ev sahipliği yapmaktadır Birçok mezar taşı, balballar şeklinde yapılmıştır. Şehrin geri kalanına dair yeterli incelemeler yapılmamıştır.[7]
Eski-Sala, 13. yüzyılın sonundan 15. yüzyılın sonuna kadar varlığını sürdüren bir şehirdir. yeterince araştırılmamıştır.[7] Muhtemelen şehir, 17. yüzyıl gezgini Evliya Çelebi'nin notlarında da görüldüğü gibi, varlığını 17. yüzyılın sonuna kadar sürdürdü: "Biz oradan geçtik. Kırım topraklarında ilk cemaat duası ve Kur'an bu toprafklarda okunduğu için Eski Sala olarak adlandırıldı. Şehirden geçerken batıda meyve bahçeleri ve üzüm bağları ve Eski Sala'nın her iki yanında mağaralı çıplak kayalıklar uzanıyordu."[8] Kırım'ın Rusya İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesinden sonra da şehrin varlığından söz edilir.
Diğer şehirler:
- Vosporo (Kerç),
- Gözleve (Evpatoria),
- Karasubazar,
- Cafe,
- Çufutkale,
- Soldaya,
- Feodoro (Inkerman),
- Chembalo (Balaklava).
Köle ticareti
Kırım'daki köle ticareti, eski zamanlarda, Kırım'ın güney kıyısındaki Yunan sömürge şehirlerinin köleler için ana pazarlar haline gelmesiyle ortaya çıktı. Hristiyanlığın benimsenmesine rağmen, Kırım'ın güney kıyısındaki köle pazarları, Bizans yönetimi sırasında işlemekle kalmadı, aynı zamanda maksimum hacimlerine ulaştı.[9] Kölelerin ana tedarikçileri hem tüccarlar hem de komşu ülkelerden gelen askerler ve hükümdarlardı. Örneğin, ilk Rus prensleri aşiret üyelerini sattılar veya Kırım'da düşman askerlerini ele geçirdiler.[10]
Altın Orda sırasında Kırım'daki köle ticareti de gelişti. O zamanki kölelerin ana tedarikçileri, Altın Orda'nın ordusunun yanı sıra Litvanyalı ve Rus prensleriydi. Köle ticaretinde en önemli rolleri, kuzeyde canlı mal satın alan tüccarlar onları Kırım'da yeniden satanlar oynadı. Ana alıcılar Cenevizliler, Venedikliler, Bizanslılar ve ardından Osmanlı köle tüccarlarıydı.[11]
Köleleri ele geçirmek amacıyla yapılan baskınlar, Altın Orda'nın çöküşünden sonra, aristokrasinin önceki gelir kaynaklarının kaybı dolayısıyla Kırım Hanlığı döneminde yeniden başladı.[11] Baskınlar sonucunda yakalanan tutsaklar, Akdeniz ülkelerinde canlı mal satan Ceneviz ve Venediklilere köle olarak satıldı.[12]
Altın Orda'nın kuruluşunun başlangıcında, köle kullanımı zanaatkârlar ve hizmetkarlar arasında yaygındı. Bununla birlikte, hem şehirlerdeki hem de tarımdaki kölelerin çoğu, bir veya iki nesil sonra feodal olarak bağımlı hale geldi veya özgürlük kazandı.[13] Özbek Han döneminde İslam'ın kabulüyle, köle emeğinin kullanımı 6 yıl ile sınırlandırıldı ve ardından köleler serbest bırakıldı. Kırım ulusunda köle emeğinin kullanılması önemsizdi ve ender bir şekilde yerli köleler de görülürdü.[14]
Kaynakça
- ^ a b c d В. Л. Егоров, Историческая география Золотой Орды в XIII—XIV вв., М.: «Наука», 1985.
- ^ Татары. — М.: Наука, 2001.
- ^ Плетнёва С. А. (1990). Половцы. М.: Наука. s. 210. ISBN 5-02-009542-7. 19 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021. Archived Aralık 19, 2011 at the Wayback Machine
- ^ Изидинова С. И. Baş editör V. N Yartseva, (Ed.) (1990). dilsel ansiklopedik sözlük. M.: Sovyet Ansiklopedisi. s. 685. ISBN 5-85270-031-2.
- ^ Крым. Большой исторический путеводитель. Александр Андреев изд-во Litres 2014 г.
- ^ Р. И. Куртиев, К. К. Когоношвили. Этнический термин «татар» и этнос «крымские татары». — Сквозь века: народы Крыма. Выпуск 1 \ Ред. Н.Николаенко — Симферополь: Академия гуманитарных наук, 1995
- ^ a b "Материалы по археологии и истории античного и средневекового Крыма. Вып. I. Сб. / Ред.-сост. В. В. Хапаев, М. М. Чореф. — Симферополь, 2008." (PDF). 22 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
- ^ Челеби Эвлия. Книга путешествия. Крым и сопредельные области.
- ^ Федоров-Давыдов Г. А. Общественный строй Золотой Орды. М.: МГУ, 1973.
- ^ Русская история в самом сжатом очерке, ч. 1-3, М., 1920—1923.
- ^ a b Валерий Возгрин Исторические судьбы крымских татар. Москва: Мысль, 1992
- ^ "Русские рабы и рабство в Руссильоне в XIV и XV вв " Электронная библиотека". 3 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
- ^ Теория отечественного государства и права. Ч. I: Учебник / Под ред. О. И. Чистякова. — 3-е изд., перераб. и доп. — М.: Юристъ, 2001
- ^ Золотая Орда: очерк истории Улуса Джучи в период сложения и расцвета в XIII—XIV вв Борис Дмитриевич Греков, Александр Юрьевич Якубовский ОГИЗ, Госполитиздать, 1941
