Kırım Tatar folkloru
Kırım Tatar folkloru (Kırım Türkçesi; Qırımtatar folklorı ) Kırım Tatarlarının, milli kültürün ayrılmaz bir parçası olan söz sanatlarını, halk geleneklerini ve Kırım Tatar dilini içeren bir kavramdır.
Kırım Tatarlarının folklorunda, Orta Çağın karakteristik özelliklerini taşıyan Türk destanlarının ortak karakterleri, olay örgüsü ve kahramanları vardır. Ayrıca, Kırım Tatar folklor geleneğinin bölgesel özellikleri de vardır. Bunlar özellikle Tatar-bozkır sakinlerinin (Nogaylar), Kırım yaylalarının ve sahil kesimindeki Kırım topluluklarının farklılıklarını yansıtmaktadır.[1][2]
Türler
Kırım Tatar folkloru, düzyazı ve şiir türleri tarafından temsil edilmektedir. Bazen bu folklor içerikleri, özellikle destanlar başta olmak üzere müzik eşliğinde de icra edilmektedir.
Kırım Tatarlarının folklorunun, pagan (İslam öncesi) dönemleri ile ilişkilendirilen en eski kavramları iyi niyet (algiş) ve lanetlerdir (kargaş) ki bunlar aslında halk dilinin ilk örnekleridir. Antik mitolojik anlatılar, gelenekler ve ritüeller aslında bu ilk dönem kavramlarıyla ilişkilendirilmektedir (folklorun pratik yönü).
Tarihsel olarak, Kırım Tatarlarının Orta Çağ'a ilişkilendirilen folklorunun ana türü destanlar (destan) ve kahramanlık efsaneleridir. Çorabatır, Ker oğlu, Tair ve Zore bu duruma örnek verilebilecek yapıtlardır. Özellikle Kırım Tatar destanı Ker oğlu ile diğer Türk halklarının güncel sözlü çalışmaları arasında benzerlikler bulunmaktadır.
Kırım Tatarlarının sözlü nesir türleri ise masallar (masallar), efsaneler (efsane) ve halk deyişleridir (latifeler) .
Dünyanın diğer halklarına ait folklor yapılarında olduğu gibi, Kırım Tatar halk masalları da kısmen şu şekilde ayrılabilir:
- hayvan destanı (aivanlar akkında)
- peri masalları (tılsımlı masallar)
- sosyal ve günlük hikâyeler (ictimai-turmuş)
- karışık masallar (kümülatif masallar).
Kırımda popüler olan efsaneler genellikle Kırım'ın zengin ve pitoresk doğasını (dağlar, kayalar, uçurum, boğazlar, nehirler) arka planda göstermektedir. Geçmişteki olaylardan veya kişilerden bahseden, halkın hafızasına kazınan tarihi efsaneler yaygın olarak bilinmektedir (bu efsaneler arasında yer alan Alim Aydamak efsaneleri Kırım halklarının intikamcısı ve sıradan insanların koruyucusu temalarını içermektedir).
Kırım Tatar şakaları hem Türkçedir hem de halkın günlük yaşamına ve tarihi gerçeklerine dayanmaktadır. Genellikle anekdotların çoğu, tipik folklor karakterleri etrafında dönmektedir. Dünyanın en popülerlerine örnek ise Nasreddin Hoca ve Kırımlı Akhmet Akay'dır.
Kırım Tatar folklorünün diğer türleri arasında atasözleri (atalar sozleri ve aytımlar, kelimenin tam anlamıyla "ebeveynlerin sözleri"), bilmeceler (tapmacalar) ve tekerlemeler (aytuvlar tezleri) vardır. Çoğu zaman bu türler, halk söyleyişleri, komik şarkılar ve sözler ile birlikte Kırımlıların mizah anlayışını (halk mizahı) yansıtmaktadır.
Kırım Tatarlarının özellikleri:
- Bozkır Kırımları arasında - müzik eşliğinde gençler tarafından gerçekleştirilen "çin";
- Kırım dağ yerleşimleri arasında; yelesi. Bu gösteriler tek başına veya bir grup halinde, genellikle refakatçi eşliğinde icra edilirdi.
Nogai beits (nogay beyitleri); şiirsel form, beyitler; çoğu zaman lirik, yaşamın çeşitli yönlerini ve insanların günlük yaşamını yansıtan; en çok göçebe Kırım bozkır sakinleri (Nogais) arasında yaygın olan bir türdü.
Kırım Tatar şarkıları (halk yırları) gruplara ayrılabilir:
- Ev yaşamı - en fazla içerik bu türdedir. İçerisinde günlük işlere ait konular da bulunur (özellikle ayrı çoban, balık tutma vb.).
- Bayramlar - Yıldönemi melodileri, düğün şarkıları, şanlı şarkılar, özellikle çocuk şarkıları (balalar yırarı) ve ninniler (ainens, beşik yırları) .
- tarihi olaylara ve askeri zaferlere adanmış tarihi ve askeri şarkılar.
Ayrıca bakınız
- Kırım efsaneleri
Kaynakça
- ^ "КРЫ́МСКИЕ ТАТА́РЫ". 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2021.
- ^ "Крымскотатарский фольклор как средство воспитания подрастающего поколения". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021.
Edebiyat
- V. V. Radlov V.V. Radlov tarafından 1886 Kırım seferinde toplanan masallar, efsaneler ve anekdotlar. A. Zherdeva tarafından çevrildi. Simferopol: N. Oranda, 2021. Mayıs ISBN 9785604550786 .
- Kyrymtatar khalk agyz yaratydzhylygyy (Kırım Tatar halkının sözlü yaratıcılığı): Okuyucu. Taşkent, 1991
- Kurtiev R.I. Kırım Tatarlarının takvim ritüelleri. Sf., 1996
- Krishtof E.G. Kırım Efsaneleri. Sf., 2001
- Atalar sozleri ve aytymlar (Kırım Tatarlarının atasözleri ve atasözleri). Sf., 2002
- Kyrymtatarlarnyn atalar sozleri (Kırım Tatar atasözleri ve atasözleri). Sf., 2007
- Krimskotatarskі folk kazki ve efsaneler. K., 2007.
