Kırmançça
| Kırmançça | |
|---|---|
| Kırmancki / Kirmanckî | |
| Ana dili olanlar | Türkiye |
| Konuşan sayısı | Ana dil olarak: 140.000 (1972)[1][2] (tarih gerekli) |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa dil ailesi
|
| Yazı sistemi | Zaza alfabesi, Kürt alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | kiu |
Kırmançça veya Kırmancca veya Kırmanca (Kırmançça: Kırmancki / Kirmanckî, Kırmanci[3]) Zazacanın bir diğer adıdır.[4] Bu isimlendirme yeni kaynaklarda Zazacanın bir şivesi veya lehçesi olan Kuzey Zazaca için de kullanılmaktadır.[5] Kırmançlar tarafından kullanılır. Alevice,[6] Dersimce (Dersimki), So-Bê, Zonê Ma («bizim dil») olarak da bilinir.[5] Diğer yörelerde ise Dımıli/Dımılki, Kırdki ve Zazaki gibi isimler kullanılmaktadır.
Adlandırma karışıklığı
Zazacanın lehçesi olan Kırmançça ile Kürtçenin lehçesi olan Kurmançça birbirine karıştırılmamalıdır. Kırmançada kendilerine Kırmanc ve diline Kırmancki, güney komşusu olan Sünni Zazalara Zaza ve diline Zazaki, Kurmanç Kürtlerine Kırdasi ve Kürtçenin Kurmançça lehçesine Kırdaski ve özellikle Sünni Kürtlere ise Kur (Khur) denilmektedir.[7] Dersim'de eski kuşak da "Dımılki" ve "Dımıli" isimleri de kullanılmaktadır. Ayrıca Sünni Zaza komşularına ise kendilerinden ayrılmış bir kol olarak gördükleri ve aynı dili konuştuklarından ötürü "Dereza" derler yani "amcaoğlu" denilmektedir.[8][9]
Konuşulan bölgeler
Kırmançça, Türkiye'de yaklaşık 140.000 kişi tarafından, Tunceli ilinin merkez, Hozat, Nazımiye, Pülümür ve Ovacık ilçeleri, Erzincan ilinin merkez ve Çayırlı ilçeleri, Gümüşhane ilinin Kelkit ve Şiran ilçeleri, Elazığ ilinin merkez ve Karakoçan ilçeleri, Bingöl ilinin Kiğı ve Karlıova ilçeleri, Muş ilinin Varto ilçesi, Sivas ilinin Zara, İmranlı, Kangal ve Divriği ilçeleri, Erzurum ilinin Hınıs ve Tekman ilçelerinde konuşulmaktadır.[5]
Ağızları
Kuzey Zazacasının ağızları:[10]
- Dersim Zazacası
- Batı Dersim ağızları (Kemah, Hozat, Ovacık, Çemişgezek, Erzincan Merkez-Çağlayan bucağı)
- Doğu Dersim ağızları (Mameki, Nazımiye, Mazgirt, Güney-Pülümür, Üzümlü, Tercan)
- Pülümür-Erzincan ağızları
- Varto Hınıs ağzı
Linguist List'e göre Kuzey Zazacası iki lehçeye ayrılır:[11]
- Tunceli (kiu-tun)
- Varto (kiu-var)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Escarré International Centre for Ethnic Minorities and Nations :Recent Changes in Turkey’s Language Legislation 22 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2013.
- ^ Paul J. White, "The Debate of the Identity of "Akevi Kurds", Paul J. White, Joost Jongerden, Turkey's Alevi Enigma: A Comprehensive Overview, BRILL, 2003, s. 21.
- ^ "Roşan Lezgîn, Among Social Kurdish Groups – General Glance At Zazas". 23 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2014.
- ^ a b c Zazaki, Northern 20 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ethnologue.
- ^ Haydar Şahin, Uzun bir süreç: Asimile edilmiş Zazalar 7 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radio Zaza, 03.01.2009 (Anadilinde “Ma Kırmancime, Dımlime, Zazaymi” diyenlere Türkçe soruyordum, hangi dili konuşuyorsunuz? Alevice diye cevap alırdım.)
- ^ Martin van Breunessen, "The Ethnic Identity of Kurdish Alevis", Krisztina Kehl Bodrogi, Barbara Kellner Heinkele, Anke Otter Beaujean, Syncretistic Religious Communities in the Near East, BRILL, 1997, s. 17.
- ^ Keskin, M. (2010), “Zazaca Üzerine Notlar”, Şükrü Arslan (derleme), Herkesin Bildiği Sır: Dersim - Tarih, Toplum, Ekonomi, Dil ve Kültür (s. 222, 223), İletişim Yayınları, İstanbul.
- ^ "Sunni Zazalar'a 'Dereza' derler". 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020.
- ^ a b Keskin, Mesut. Zazaca Üzerine Notlar 29 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2013.
