İçeriğe atla

Kıbrıs edebiyatı

Kıbrıs edebiyatı, çoğunlukla Yunanca, Türkçe, İngilizce ve/veya Fransızca dahil diğer dillerde bulunan Kıbrıs edebiyatını kapsar. Modern Kıbrıs Rum lehçesi, Modern Yunan lehçelerinin Güneydoğu grubuna aittir.

Antik / Orta çağ

Antik döneme ait edebi eserler arasında, muhtemelen MÖ 7. yüzyılın sonlarında yazılmış ve Stasinus'a atfedilen epik bir şiir olan Cypria da bulunmaktadır.[1] Kıbrıslı Citiumlu Zeno, Stoacı Felsefe Okulu'nun kurucusu olmuş, onu arkadaşı ve öğrencisi Persaeus izlemiştir.

Kıbrıs, Havariler Barnabas ve Pavlus'un adada vaaz verdiği Elçilerin İşleri gibi erken dönem Hristiyan edebiyatında da yer almaktadır. Bizans/Orta Çağ Kıbrıslı yazarları arasında Neapolisli Leontios, Altheides ve Konstantinopolis Patriği Gregory II bulunmaktadır. Bizans epik şiiri, özellikle de "akritik şarkılar", Orta Çağ boyunca gelişmiştir.

Geç Orta Çağ ve Rönesans

Orta Çağ'da Kıbrıs Krallığı'nın Kudüs Ağır Ceza Mahkemeleri olarak bilinen mevzuatı, dönemin yerel lehçesinin yanı sıra Fransızca olarak da yazılmıştır. Ağır Ceza Mahkemeleri 1531 yılında İtalyancaya çevrilmiştir ve günümüze ulaşan en büyük Orta Çağ kanunları koleksiyonu olma özelliğini korumaktadır.

Tarih yazımı söz konusu olduğunda, en önemli Orta Çağ eserleri Leontios Makhairas ve Georgios Boustronios'un Frank egemenliği altındaki dönemi (1191-1489) kapsayan ve birçok Fransız etkisiyle yerel lehçede yazılmış kronikleridir.

Kıbrıs Canzoniere, Francesco Petrarca ve Poèmes d'amour tarzında, Kıbrıs'ın Venedik Cumhuriyeti'nin bir mülkü olduğu 16. yüzyıla tarihlenen Orta Çağ Kıbrıs Rumcası ile yazılmış büyük bir sone koleksiyonudur. Bunlardan bazıları Petrarch, Bembo, Ariosto ve Sannazzaro tarafından yazılmış şiirlerin gerçek çevirileridir.[2] William Shakespeare'in Othello oyununun büyük bir bölümü Venedik Kıbrıs'ında geçmektedir.

Modern

Kıbrıs'tan Yunanca, Türkçe ve İngilizce yazan modern edebiyatçılar üzerine kapsamlı bir çalışma Bahriye Kemal'in Writing Cyprus adlı kitabında bulunabilir: Postkolonyal ve Bölünmüş Yer ve Mekan Edebiyatları.

Kıbrıs'tan Yunanca yazan modern edebiyatçılar arasında şair ve yazar Kostas Montis, şair Kyriakos Charalambides, romancı Panos Ioannides, şair Michalis Pasiardis, şair/çevirmen Stephanos Stephanides, yazar Nicos Nicolaides, korku yazarı Fivos Kyprianou, Stylianos Atteshlis, Loukis Akritas[3] ve Demetris Th. Gotsis. Dimitris Lipertis, Vasilis Michaelides ve Pavlos Liasides, çoğunlukla Kıbrıs-Yunan lehçesinde şiirler yazan halk şairleridir.[4][5] Yerel lehçe geleneksel olarak, τσιαττιστά (savaş şiiri, düzinelerce oynama biçimi) ve ποιητάρηες (ozanlar) geleneği de dahil olmak üzere halk şarkıları ve şiirleri için kullanılmıştır.

Kıbrıs'tan Türkçe yazan modern edebiyatçılar arasında Osman Türkay, Özker Yaşın, Neşe Yaşın, Neriman Cahit ve Mehmet Yaşın gibi şairler bulunmaktadır. Neşe Yaşın, düzyazı eserlerinin önemli bir kısmı Yunanca ve İngilizceye çevrilmiş olmasına rağmen, çoğunlukla Türkçe yazan tanınmış bir Kıbrıslı Türk şair ve yazardır. Hüzünlü Kızların Gizli Tarihi adlı romanı 2002 yılında KKTC ve Türkiye'de yasaklanmış ve Türk milliyetçilerinden çok sayıda tehdit almıştır.[6][7] Sevgül Uludağ, binlerce kayıp Kıbrıslı[8] ile ilgili bilgilerin ortaya çıkarılmasında etkili olan araştırmacı bir muhabirdir[8] ve aynı zamanda bir dizi kitap yazmıştır.[8] Urkiye Mine Balman çok çeşitli türlerde yazmıştır, ancak eserleri çoğunlukla bazen yalnız bir köylü kızını veya taşra hayatını ve uzun mesafeli aşkları anlatan romantik şiirlerdir. Balman'ın eserleri Türkiye'de Yeşilada, Türk Dili ve Türk'e Doğru edebiyat dergilerinde yayımlanmıştır.[9]

Diğer dillerde yazan Kıbrıslı yazarlar arasında Kıbrıslı Ermeni şair Nora Nadjarian da bulunmaktadır. Dünya edebiyatında hem geçici hem de kalıcı olarak göç etmiş Kıbrıslı yazarların yanı sıra, yurtdışında doğmuş veya büyümüş, genellikle İngilizce yazan ikinci ve üçüncü kuşak Kıbrıslı yazarların eserleri de giderek daha güçlü bir şekilde yer almaktadır. Bu yazarlar arasında Andreas Koumi, Miranda Hoplaros, Stephen Laughton, Christy Lefteri, Eve Makis, Michael Paraskos, Stel Pavlou ve Stephanos Stephanides gibi yazarlar bulunmaktadır.[10] Yazar ve Başpiskopos Makarios III'ün tarihçisi Paul Stenning Baf'ta yaşamaktadır.

Diğer

Kıbrıs, yirminci yüzyıl boyunca yerli olmayan yazarlar için de bir ilham kaynağı ve edebi üretim yeri olmuştur.

Lawrence Durrell, 1952'den 26 Ağustos 1956'ya kadar Kıbrıs'ta yaşadı ve orada geçirdiği zamanla ilgili olarak kendisine 1957'de ikinci Duff Cooper Ödülü'nü kazandıran Bitter Lemons adlı kitabı yazdı.

Nobel ödüllü Yunanistanlı Giorgos Seferis Kıbrıs'tan büyük ölçüde etkilenmiştir. En ünlü eserlerinden birini adadaki Yunan diplomatik misyonunda çalışırken yazmıştır. İngiliz romancı Paul Stewart daha önce Kıbrıs'ta çalışmıştır ve ada Victoria Hislop'un 2015 tarihli romanı The Sunrise'a da mekân olmuştur.[11]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "An indication that at least the main contents of the Cypria were known around 650 BCE is provided by the representation of the Judgment of Paris on the Chigi vase" (Burkert 1992:103). On the proto-Corinthian ewer of ca. 640 BCE known as the Chigi "vase" 21 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Paris is identified as Alexandros, as he was apparently called in Cypria.
  2. ^ Th. Siapkaras- Pitsillidés, Le Pétrarchisme en Cypre. Poèmes d' amour en dialecte Chypriote d' après un manuscript du XVIe siècle, Athènes 1975 (2ème édition)
  3. ^ "Cyprus Stamp Issue: Loukis Akritas". 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010. 
  4. ^ "Cyprus Stamp Issue: Cyprus Poets". 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010. 
  5. ^ "Cyprus Stamp Issue: Centenary Birthday Anniversary of Poet Pavlos Liasides". 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010. 
  6. ^ Poet battles abuse from Turkish nationalists 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ Goodbye to Freedom 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ a b c "Sevgul Uludag, Cyprus > IWMF". 14 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 April 2011.  The Global Network for Women in the NewsMedia
  9. ^ "Tamer Öncül: KIBRIS TÜRK SIIRI". 3 Ekim 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ Alexander Davidian, 'A literary resilience' in The Cyprus Weekly (Cyprus newspaper), 10 January 2016
  11. ^ Victoria Hislop, The Sunrise (London: Headline Review, 2015)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Edebiyat</span> sözlü ya da yazılı anlatıma dayanan sanat

Edebiyat, yazın veya literatür, dil aracılığıyla; duygu, düşünce, hayal, olay, durum veya herhangi bir olgunun edebî bir tarzda ve etkili bir şekilde yazılı veya sözlü anlatımını gerçekleştiren; malzemesi söz ve ses; muhatabı insan olan bir sanat dalıdır. Edebî yazılar yazan sanatçılara edebiyatçı denir. Daha kısıtlayıcı bir tanımla, edebiyatın; bir sanat formu olarak oluşturulan yazılar olduğu düşünülmüştür. Bunun nedeni, günlük kullanımdan farklı olarak edebiyatın, dil ürünü olmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yunanca</span> Hint-Avrupa dili

Yunanca (Yunanca: Ελληνικά Elliniká veya Eλληνική γλώσσα Ellinikí Glóssa

<span class="mw-page-title-main">Homeros</span>

Homeros Antik Çağ'da yaşamış İyonyalı ozan. Batı edebiyatının ilk büyük eserleri kabul edilen İlyada ve Odysseia destanlarının yazarı veya derleyicisi olduğu kabul edilmektedir. Smyrna (İzmir) bölgesinde yaşamış olduğu sanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rauf Denktaş</span> Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı

Rauf Raif Denktaş, Kıbrıs Türkü siyasetçi ve yazardır. Denktaş, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıdır. 1983'ten 2005'e kadar toplamda 21 yıl 5 ay 9 gün cumhurbaşkanlığı yapmıştır.

İngilizce edebiyat, İngilizce olarak icra edilen edebiyat türüdür. Bu alanda eser veren sanatçıların ille de İngiliz olması gerekmez. Polonyalı Joseph Conrad, İskoç Robert Burns, İrlandalı James Joyce, Galli Dylan Thomas, Amerikalı Edgar Allan Poe, Hint Salman Rushdie, Karayipli V.S Naipaul İngilizce olarak birçok edebi eser vermişlerdir. Diğer bir deyişle, İngilizce Edebiyat dünyada konuşulan İngilizcenin çeşitli varyasyonları ve lehçeleri gibidir. Akademik alanda, İngilizce Edebiyat, İngilizce üzerinde çalışan bazı bölümlere, ikincil ve üçüncül eğitim sistemlerine ad olabilmektedir. İngiliz Edebiyatı'ndaki çok sayıda yazar çeşitliliğine rağmen, William Shakespeare'in eserleri, İngilizce konuşan dünya genelinde en önemli noktada yer almaktadır.

Fransız edebiyatı, Fransızca kullanılarak ortaya çıkan edebiyat ürünlerini kapsar. Dünyanın en zengin ve en etkileyici edebiyatlarından biridir. Fransız yazarlar başta epik şiir, lirik şiir, drama ve kurgu olmak üzere edebi yazınların tümüne katkıda bulunmuşlardır.

İspanyol edebiyatı, İspanya'da yazılan edebiyat yapıtlarını kapsar. İspanya'nın ulusal dili olan Kastilya lehçesinde kaleme alınan yapıtlar İspanyol edebiyatının ana bölümünü oluşturmakla birlikte, Katalan dili ve Galicia lehçesinde yazılmış yapıtlar da bu kapsamda sayılır.

İtalyan Edebiyatı, İtalyan yazarlarca İtalyanca yazılmış edebiyat yapıtlarını kapsar. İtalya'nın siyasal birliğini 19. yüzyıla kadar kuramaması ve Katolik Kilisesi'nin etkisiyle, yazılı metinlerde uzun süre Latince kullanılmış ve yerel bir dilin yaygınlaşması öbür Avrupa ülkelerine göre daha geç başlamıştır. 12. ve 14. yüzyıllar arasında İtalya'da Fransızca düzyazı ve koşukla yazılmış romanslar okunmuş ve klasik metinlerden uyarlamalar yapılmıştır. Böylece 13. yüzyılda bir Fransız-İtalyan edebiyatı gelişmiştir. İtalyanlar Fransız öykülerini çoğu zaman uyarlayarak ve bunlara çeşitli eklemeler yaparak kaleme almışlardır. Bu edebiyatta Fransızca kullanılmakla birlikte, yazarlar yapıtlarına yer yer kendi lehçelerinin özelliklerini de katmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan edebiyatı</span>

Azerbaycan edebiyatı Azerbaycan dilinde yazılan edebiyatı veya Azerbaycanlı yazarların, şairlerin veya Azerbaycanlı muhacirlerin yazdığı edebiyatı ifade eder.

Kanlı Noel, 20 Aralık 1963'ü 21 Aralık'a bağlayan gece Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumları'nın Kıbrıs Türkleri'ne karşı başlattığı çatışmalardır. Saldırılar Akritas Planı doğrultusunda gerçekleşti ve Türklerin adadan silinmesi hedeflendi. Olaylarda toplam 364 Kıbrıs Türk'ü ile 174 Kıbrıs Rum'u ölmüştür. 1963-64 yıllarındaki çatışmalar, çeşitli aralıklarla 10 Ağustos 1964 tarihine kadar devam etse de "Kanlı Noel" adıyla tasvir edilen ilk çatışmalar; 27 Aralık 1963 tarihinde imzalanan ateşkes ve 30 Aralık 1963 tarihinde imzalanan Yeşil Hat Anlaşması'yla sonuçlandı.

<span class="mw-page-title-main">Nizâmî-i Gencevî</span> Fars edebiyatında hamse türünün kurucusu şair

Nizâmî-i Gencevî, Fars edebiyatında hamse türünün kurucusu şair.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Rumları</span> etnik grup

Kıbrıs Rumları veya Kıbrıslı Rumlar, Kıbrıs'ta bulunan Yunanca konuşan toplum. Adanın en büyük etnik topluluğunu oluştururlar, adanın tamamını kapsayan son nüfus sayımı olan 1960'taki sayıma göre ada nüfusunun yaklaşık %78'lik kesimine denk gelirler. Kıbrıs Rumlarının çoğunluğu Hristiyanlığın Ortodoks mezhebinden olmak üzere Kıbrıs Ortodoks Kilisesi'ne mensuptur ve kilisenin başpiskoposu geleneksel olarak cemaat liderleridir.

Kıbrıs Türk edebiyatı, Türkiye'ye paralel bir gelişim göstermiştir. Ancak, 1923-1955 arasında bir suskunluk dönemi yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kaytazzade Mehmed Nazım</span>

Kaytazzade Mehmet Nazım,, Kıbrıslı şair, yazar, bürokrat.

Urkiye Mine Balman Lefke doğumlu, Kıbrıs Türkü şair, yazar ve öğretmen. 1946 yılında Kıbrıs Türk öğretmen kolejinden mezun oldu. Kıbrıs adasında çeşitli okullarda öğretmenlik yaptı. Kıbrıs Türk edebiyatının ilk kadın şairidir. Adada Çağdaş ve Yeşilada, Türkiye'de ise Yedigün ve Türk Dili gibi dergilerde etkin oldu. Yedigün'de Nihad Sâmi Banarlı'nın desteğini aldı. 1952 yılında Türkiye'ye ve Türk milletine adadığı Yurduma Giden Yollar adlı bir şiir kitabı çıkarmıştır. Kıbrıs yaşamına dair içerikler kaleme alsa bile bu kitap onun düşünsel olarak Türkiye'den ayrılamamasına bir örnek olarak görüldü. Genel olarak serbest türde şiirler kaleme aldı. 2017 Ali Nesim Edebiyat Ödülleri'nde Öncü Şair Ödülü'ne layık görüldü.

Nevzat Yalçın, Kıbrıslı Türk yazar ve şair.

Faize Özdemirciler, Kıbrıslı Türk şair ve yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Kostas Varnalis</span> Yunan şair

Kostas Varnalis, Yunan şair. Dimotiki adı verilen halk Yunancasını kullanan şair, bununla birlikte şiirlerinde her zaman klasik ve geleneksel bir biçim tercih etti. 1920'li yıllardan itibaren Marksist bir görüş doğrultusunda politik şiirler yazdı, bu şiirlerinde ve diğer eserlerinde istihzalı bir üslup kullanırken klasik Yunan hikâyelerini de bu bağlamda yeniden ele aldı.

Süleyman Uluçamgil, tam adıyla Süleyman Ali Uluçamgil, Kıbrıs Türkü şairdir.

<span class="mw-page-title-main">Dimitris Lipertis</span> Kıbrıslı yazar

Dimitris Theophani Lipertis Kıbrıslı bir şairdir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.