İçeriğe atla

Kıbrıs Türk yerleşim bölgeleri

1973'te Kıbrıs'ın etnik haritası[1]
  Kıbrıslı Rumlar
  Kıbrıs Türk yerleşim bölgeleri
  İngiliz askeri üsleri

Kıbrıs Türk yerleşim bölgelerinde, 1963-64 yıllarındaki toplumlar arası şiddet olayları ile 1974 yılında Türkiye'nin Kıbrıs'a barış harekatı sırasında Kıbrıslı Türkler yaşamıştır.

Enklavların oluşturulmasına yol açan olaylar

Aralık 1963'te Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Başpiskopos Makarios, Kıbrıslı Türklerin hükûmetin normal işleyişini engellemeye yönelik taktiklerini gerekçe göstererek 1960 sömürge sonrası anayasasında bazı değişiklikler yapılmasını önerdi. Bu durum Kıbrıslı Rum çoğunluk ile Kıbrıslı Türk azınlık arasında bir krize yol açtı ve Kıbrıslı Türklerin hükûmetteki temsiliyeti sona erdi. Bu olayın niteliği tartışmalıdır. Kıbrıslı Rumlar, Kıbrıslı Türklerin Kıbrıs Cumhuriyeti kurumlarından gönüllü olarak çekildiğini iddia ederken, Kıbrıslı Türklerin anlatısına göre Kıbrıslı Türkler zorla dışlanmıştır.[2]

Anayasa değişikliklerinin Kıbrıs Türk toplumu tarafından reddedilmesinin ardından durum ada çapında toplumlar arası şiddete dönüştü. 103 ila 109 Kıbrıslı Türk veya karma köy saldırıya uğradı ve 25,000-30,000 Kıbrıslı Türk mülteci durumuna düştü.[3][4] Resmi kayıtlara göre 364 Kıbrıslı Türk ve 174 Kıbrıslı Rum öldürüldü.[5] Bunun sonucunda Kıbrıslı Türkler enklavlarda yaşamaya başladı; cumhuriyetin yapısı Makarios tarafından tek taraflı olarak değiştirildi ve UNFICYP birliklerinin konuşlandırılmasıyla Lefkoşa Yeşil Hat ile bölündü.[4]

Enklavlardaki durum

Enklavlar adanın dört bir yanına dağılmıştı. Enklavlar birçok ihtiyaçtan mahrumdu. Enklavlar üzerindeki kısıtlamalar 1967'den sonra hafifletilmeye başlandı ve birçok Kıbrıslı Türk 1963'te terk ettikleri köylerine geri dönmeye başladı.[]

Ürün yasağı

Kıbrıs Rum yönetimindeki Kıbrıs Cumhuriyeti, Kıbrıslı Türklerin belirli eşyaları bulundurmasını ve bu eşyaların enklavlara girişini yasakladı. Kısıtlamalar sadece Kıbrıslı Türklerin askeri faaliyetlerini kısıtlamayı değil, aynı zamanda ekonomik normale dönüşlerini engellemeyi de amaçlıyordu. Yakıtlara gelince, başlangıçta gazyağı dahil her türlü yakıt yasaklanmıştı, ancak gazyağı yasağı Ekim 1964'te kaldırıldı. Benzin ve mazot yasağı o zamana kadar yürürlükte kalmış ve enklavlara gıda tedarikini engellemiştir. İnşaat malzemelerine getirilen yasak, kış yaklaşırken çatışmalardan zarar gören evlerin onarılmasını engellemiş, yünlü giysilere getirilen yasak ise Kıbrıslı Türklere giysi tedarikini etkilemiş, özellikle de yerlerinden edilenleri endişe verici bir duruma sokmuştur. Çadır malzemelerine getirilen kısıtlama, yerinden edilenler için geçici ikamet yerlerinin inşasını da engellemiştir. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri tarafından hazırlanan bir rapora göre 7 Ekim 1964 tarihi itibarıyla yasaklanan maddelerin listesi aşağıdadır:[6]

Seyahat kısıtlamaları

Bu dönemde Kıbrıslı Türklerin hareket özgürlüğü kısıtlanmıştır. Kıbrıs Rum polisi, BM Genel Sekreteri tarafından "aşırı kontrol ve aramalar ve görünüşe göre gereksiz engellemeler" olarak adlandırılan ve seyahat etmek zorunda olan Kıbrıslı Türklere korku salan eylemlerde bulundu.[6] Kıbrıslı Türkler kontrol noktalarında, havaalanlarında ve devlet dairelerinde milliyetçi Kıbrıslı Rum memurların tacizine maruz kalmıştır.[7] Genel Sekreter ayrıca keyfi tutuklama ve gözaltılarla ilgili endişelerini de not etmiştir. Kıbrıs Rum polisi, Kıbrıslı Türklerin Kuzey Lefkoşa enklavı dışına seyahatlerine kısıtlamalar getirmiştir. Başlangıçta, Kıbrıslı Türklerin Lefke'ye giriş ve çıkışlarına hiç izin verilmezken, Ekim 1964'te bu kısıtlama gevşetilerek doğuya doğru seyahat etmelerine izin verildi, ancak Limnitis'e doğru batıya seyahat etmelerine izin verilmedi. Kıbrıslı Türk doktorların da mesleklerini icra etmek için serbestçe seyahat etmelerine izin verilmedi, Kıbrıslı Rumlar üzerlerinin aranmasında ısrar ettiler.[6]

Ekonomik durum

1963-74 dönemi, iki toplum arasındaki ekonomik eşitsizliklerin arttığı bir dönem oldu. Kıbrıs Rum ekonomisi gelişen turizm ve finans sektörlerinden faydalanırken, Kıbrıslı Türkler giderek fakirleşti ve işsizlik arttı.[8] Enklavlar Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Kıbrıs Rum yönetimi tarafından ekonomik ambargo altına alındı, toplumlar arası ticaret engellendi. Seyahat kısıtlamaları nedeniyle çok sayıda Kıbrıslı Türk eski işlerinden ayrılmak zorunda kaldı. Bu arada mülteciler de eski gelir kaynaklarından koparılmışlardır. Bu dönem, Türk hükûmetinin yardımlarının başlangıcına tanıklık etti. 1968 yılına gelindiğinde Türkiye, Kıbrıslı Türklere yılda yaklaşık 8.000.000 Sterlin vermeye başlamıştı.

Kıbrıs Türk yerleşim bölgeleri listesi

  • Erenköy (Kokkina)
  • Yeşilırmak (Limnitis)
  • Lefke (Lefka)
  • Lefkoşa-Ağırdağ (Lefkoşa-Agirta)
  • Serdarlı (Tsatos)
  • Kuruova (Galinoporni)
  • Geçitkale (Kophinou)
  • Akıncılar (Lourojina)
  • Gaziveren (Angolemi)
  • Beyarmudu (Bergama)

Ana şehirler içinde daha küçük yerleşim bölgeleri:

  • Kasaba (Baf)
  • İskele (Larnaka)
  • Suriçi (Mağusa)

Kaynakça

  1. ^ "Cyprus Ethnic 1973". 19 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press. 2011. ss. 35-6. ISBN 9780199757169. 
  3. ^ John Terence O'Neill, Nicholas Rees. United Nations peacekeeping in the post-Cold War era, p.81 10 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ a b Hoffmeister, Frank (2006). Legal aspects of the Cyprus problem: Annan Plan and EU accession. EMartinus Nijhoff Publishers. ss. 17-20. ISBN 978-90-04-15223-6. 17 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023. 
  5. ^ Oberling, Pierre. The road to Bellapais (1982), Social Science Monographs, p.120 28 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: "According to official records, 364 Turkish Cypriots and 174 Greek Cypriots were killed during the 1963-1964 crisis."
  6. ^ a b c "REPORT BY THE SECRETARY-GENERAL ON THE UNITED NATIONS OPERATION IN CYPRUS (For the period 10 September to 12 December 1964) - Annex II. Doc S/6103" (PDF). United Nations. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2015. 
  7. ^ Asmussen, Jan (2014). "Escaping the Tyranny of History". Ker-Lindsay, James (Ed.). Resolving Cyprus: New Approaches to Conflict Resolution. I.B.Tauris. s. 35. ISBN 9781784530006. 
  8. ^ Ker-Lindsay, James, (Ed.) (2014). Resolving Cyprus: New Approaches to Conflict Resolution. I.B.Tauris. s. 35. ISBN 978-0857736017. 

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rauf Denktaş</span> Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı

Rauf Raif Denktaş, Kıbrıs Türkü siyasetçi ve yazardır. Denktaş, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıdır. 1983'ten 2005'e kadar toplamda 21 yıl 5 ay 9 gün cumhurbaşkanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti</span> Kıbrıs adasında fiili devlet

Kuzey Kıbrıs, resmî adıyla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), Akdeniz'deki Kıbrıs adasının kuzey kısmında yer alan, fiilî devlet. Varlığı Türkiye ve Türk Devletler Teşkilatı dışında hiçbir ülke/oluşum tarafından tanınmamaktadır. Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi kuruluşlar ve uluslararası toplum tarafından 1974'te Türkiye'nin gerçekleştirdiği Kıbrıs Harekâtı'ndan beri Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Türkiye işgali altındaki toprağı olarak nitelenir.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Harekâtı</span> Türkiyenin 1974te Kıbrısa düzenlediği askerî harekât

Kıbrıs Harekâtı, 20 Temmuz 1974'te Başbakan Bülent Ecevit’in emriyle Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs'ta başlattığı askerî harekât. Harekâtın ilk ayağı Yunanistan Hükûmetinin desteğiyle yapılan 15 Temmuz 1974 darbesinin ardından düzenlendi. 14 Ağustos günü başlatılan ikinci harekâtla -Kuzey Lefkoşa da dâhil olmak üzere- adanın yüzde 37'sinin Türk kontrolüne geçmesiyle sonuçlandı. 140 bin ila 200 bin Rum, adanın kuzeyinden; 42 bin ila 65 bin Türk, adanın güneyinden göçmen oldu.

Nikos Sampson, EOKA-B isimli örgütün komutanıdır. Karpaz'ın Vasili (Gelincik) köyünde doğmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Türkleri</span> Kıbrısta yaşayan Türkler

Kıbrıs Türkleri veya Kıbrıslı Türkler, Kıbrıs Adası'nda yaşayan Türklerin, Osmanlı İmparatorluğu'nun 1571 yılındaki Kıbrıs Adası'nı ele geçirmesinden sonra Anadolu'dan Kıbrıs Adası'na göç etmiş ve 1974 yılında Türk Silahlı Kuvvetlerinin adaya müdahale etmesinden sonra adanın ikiye bölünmesiyle birlikte çoğunluğu KKTC'de yaşamını sürdüren kesimine verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Erenköy, Kıbrıs</span> Kuzey Kıbrısta balıkçı köyü

Erenköy veya Koççina, Kıbrıs adasında, sivil nüfusa sahip olmayan bir köydür. De jure olarak Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Lefkoşa kazasına, de facto olarak ise Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Lefke ilçesine bağlıdır. Dillirga yöresinin köylerindendir. Erenköy ile Kuzey Kıbrıs'ın kalanı arasında kara bağlantısı bulunmamaktadır ve köy Birleşmiş Milletler kontrolündeki Ara Bölge ile çevrilidir.

Yeşilırmak veya Limnidi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Lefke ilçesine bağlı, Dillirga yöresinde yer alan bir köydür. Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kontrolü dışında olarak, Lefkoşa kazasında resmiyette varlığını sürdürmektedir. Eski ismi Limnitis (Limnidi) olan Yeşilırmak, eski bir yerleşim yeri olan Vuni sarayına yakındır. Yeşilırmak köyünün yerli halkı tamamıyla Kıbrıs Türklerinden oluşmaktadır.

Cemaat Meclisi sosyal yardım pulları 1970 yılında Kıbrıs Türkleri tarafından yardım ve posta gönderilerinde kullanılmak amacı ile çıkarılan pullardır.

Kanlı Noel, 20 Aralık 1963'ü 21 Aralık'a bağlayan gece Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumları'nın Kıbrıs Türkleri'ne karşı başlattığı çatışmalardır. Saldırılar Akritas Planı doğrultusunda gerçekleşti ve Türklerin adadan silinmesi hedeflendi. Olaylarda toplam 364 Kıbrıs Türk'ü ile 174 Kıbrıs Rum'u ölmüştür. 1963-64 yıllarındaki çatışmalar, çeşitli aralıklarla 10 Ağustos 1964 tarihine kadar devam etse de "Kanlı Noel" adıyla tasvir edilen ilk çatışmalar; 27 Aralık 1963 tarihinde imzalanan ateşkes ve 30 Aralık 1963 tarihinde imzalanan Yeşil Hat Anlaşması'yla sonuçlandı.

Kıbrıs Türk Postaları, "Ay-yıldızlı" damga Kıbrıs Türk postalarının başlangıcıdır.

<span class="mw-page-title-main">Millî Muhafız Ordusu</span>

Millî Muhafız Ordusu, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kara kuvvetleri, hava kuvvetleri ve deniz kuvvetlerinden oluşan birleşmiş silahlı kuvvetleridir. Kıbrıs Ulusal Muhafızları aktif kuvvetler, yedek kuvvetler ve milislerden oluşmaktadır. Bunun dışında, İttifak Antlaşması kapsamında Yunanistan Silahlı Kuvvetleri adada Yunan Alayı'nı konuşlandırmaktadır. Fakat ELDYK, Kıbrıs Cumhuriyeti askeriyesinin bir parçası olmayıp doğrudan Yunanistan emri altındadır.

Akritas Planı, 1963 senesinin başlarında Kıbrıs Cumhuriyeti Hükûmetinde çoğunluğa sahip Kıbrıs Rumlarının, Kıbrıs Türklerini yönetimde zayıflatarak daha sonra Kıbrıs Cumhuriyeti'ni Yunanistan ile birleştirmeyi amaçlayan plan. Enosis fikrinde olduğu gibi, Yunanistan ile Kıbrıs'ın birleşmesi şeklinde anılır.

Kıbrıs Sorunu, Akdeniz'in doğusunda bulunan Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumlarıyla Kıbrıs Türkleri arasında yaşanan siyasi tabanlı sorun. Britanyalıların Kıbrıs Sözleşmesi sonrasında adayı kolonileştirmeleri ile halklar arası çatışmalar artış gösterdi. Bu tarihlerde taksim isteğinde bulunan Türkler ile enosis isteyen Rumlar birbirleri ile çatışmaya başladı. Kıbrıslılar tamamen öz belirtim hakkı istiyordu. Britanyalılar, sorunu "Rum-Türk anlaşmazlığına" bağladı ve sonunda 16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs; Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki 3 anlaşmayı imzalaması ile bağımsızlığını kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Taşköy, Lefke</span>

Taşköy veya Petre, fiilen Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Lefke ilçesinde, hukuken Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Lefkoşa kazasında bulunan bir köydür. Geçmişte Rum ve Türk nüfusu barındıran bir köy olan Taşköy, günümüzde terk edilmiştir. Köy, Birleşmiş Milletler'in kontrolündeki Yeşil Hat'ın hemen kuzeyinde bulunur. Köyün kendisi askeri bölge olup Çamlıköy, Doğancı ve Taşpınar'dan olan üç girişi de kapalıdır. Tarlaları sulak olan köyün kuzeydeki arazileri zeytinliktir.

<span class="mw-page-title-main">Erenköy Direnişi</span>

Erenköy Direnişi, 1964 yılında Kıbrıs'ın Erenköy (Koççina) bölgesinde Türk Mukavemet Teşkilatına (TMT) mensup Kıbrıs Türkleri ile Millî Muhafız Ordusuna (MMO) mensup Kıbrıs Rumları arasında meydana gelen çatışmalar.

<span class="mw-page-title-main">Toplumsal Varoluş Mitingleri</span> Lefkoşada Türkiye Cumhuriyetinin Kıbrıs ile ilgi politikalarına karşı yapılan bir dizi protesto ve mitingler

2011 Kuzey Kıbrıs protestoları, Kıbrıs Türkleri tarafından Türkiye'nin Kıbrıs politikalarını protesto etmek amacıyla ülkenin başkenti Lefkoşa'da gerçekleşen bir dizi mitinglerdir. İlk miting 28 Ocak 2011'de gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Cumhuriyeti-Türkiye ilişkileri</span>

Kıbrıs Cumhuriyeti-Türkiye ilişkileri, Kıbrıs Cumhuriyeti ile Türkiye arasında 1960'ta kurulan ancak 1970'lerde kesilen diplomatik ve ticari ilişkilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Türk milliyetçiliği</span>

Kıbrıs Türk milliyetçiliği, Kıbrıs'ta Rumlar'ın domine ettiği Kıbrıs Cumhuriyeti'nden ayrı bir ülke kurmayı hedefleyen bir tür etnik milliyetçiliktir. Adanın iki entite arasında bölüşülmesi fikrine taksim denmektedir. Kıbrıs Türk milliyetçilerinin bir özelliği de Türkiye Cumhuriyeti'ne bağlı olmayan bir ülkede yaşamayı istemeleridir.

<span class="mw-page-title-main">Vasos Lissaridis</span> Kıbrıslı Rum siyasetçi ve Temsilciler Meclisi eski başkanı

Vasos Lissaridis, Kıbrıslı Rum doktor ve siyasetçi. 1985-1991 yılları arasında Kıbrıs Cumhuriyeti Temsilciler Meclisi Başkanı olarak görev aldı ve EDEK partisinin kuruluşunda yer aldı. EOKA'da aktif rol oynayan Lissaridis, Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ve başpiskopos III. Makarios'un da kişisel doktorluğunu yaptı.

Bu madde 1878'den günümüze Kıbrıs'ın tarihi hakkındadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.