Küçük Menderes Ovası, Ege Bölgesi'nde, İzmir ili topraklarında, Aydın Dağları ve Bozdağlar arasında oluşmuş, içinden Küçük Menderes Nehri'nin aktığı tektonik ova.

Kıyıdan 100 km kadar içerilere sokulan Küçük Menderes grabeni, yaklaşık 1140 km² yüz ölçümüne sahiptir. Ovanın yükseltisi batıdan doğuya doğru artar. Ovayı kuzeyden (Bozdağlar) ve güneyden (Aydın Dağları) kuşatan dağlar Menderes Masifine ait metamorfik kayaçlardan oluşur. Genel olarak Küçük Menderes Ovası adıyla anılan çöküntü alanı, birkaç ovanın (Kiraz Ovası, Ödemiş Ovası, Torbalı Ovası, Selçuk Ovası) birbirine kaynaşmasından oluşur. Doğuda, Kiraz Ovası yakınında 400 m'den başlayıp batıda deniz seviyesine kadar alçalır. Küçük Menderes Irmağı boyunca yer yer daralan ve genişleyen ovanın suları, aynı akarsu tarafından Ege Denizi'ne boşaltılır. Ovada bulunan çok sayıda göl ve bataklıklardan bazıları kurutulmuş, bazıları ise varlığını korumaktadır.^[1]^[2]

Oluşum Özellikleri

Küçük Menderes Ovası çok tipik bir grabenin daha sonra alüvyonlarla dolması sonucu oluşmuş önemli bir çöküntü ovasıdır. Ovalar, doğu - batı yönünde uzanan çöküntü hendeklerinde bulunurlar ve Menderes Masifi adını alan Birinci zaman yaşlı metamorfik temel arazi üzerinde yer alırlar. Üçüncü zaman sonu - dördüncü zaman başlarındaki tektonik hareketler sırasında Egeid karasının çökmesine bağlı olarak masifin çöken kısımlarında meydana gelmişlerdir. Ovanın oluşumu Dördüncü zamanın başında gerçekleşmiştir.Depremlerin devam etmesi, sıcak su kaynaklarının varlığı ve henüz karalaşmamış yerlerin (bataklıkların) bulunması, ovanın oluşum sürecinin devam ettiğinin göstergesidir.^[1]

Jeolojik Yapısı

Menderes Ovası'nı çevreleyen ve temel teşkil eden kayaçlar üç ana grup altında toplanabilir .

1.Menderes Masifi Metamorfitleri: Aydın ve Bozdağlar'da geniş alanları kapsayan ve Batı Anadolu'daki en yaşlı temeli oluşturan tümüyle kristalen kayaçlardan yapılı bir komplekstir. Farklı zamanlarda değişik koşullarda çoklu metamorfizmaya uğramış bu kompleks çok evreli deformasyon sonucu bir nap yığını yapısı kazanmıştır. Değişik bileşim ve yaşlardaki gnays, şist, fillit ve mermerler bu temeldeki belli başlı kayaç türlerini oluşturmaktadır .

2.İzmir-Ankara Zonuna ait tortul kayaçlar: Küçük Menderes Ovası'nın kuzeybatı kesiminde yüzlek vermektedir. Bugün evrimini tamamlamış ve yok olmuş olan Neotetis Okyanusu'nun çökelleri ve onun okyanusal kabuğuna ait parçalardan yapılı bu zon yaklaşık 65 milyon yıl yaşlı kayalardan yapılıdır. İzmir-Ankara Zonu ana hatları ile filiş fasiyesinde çökelmiş tortul kayalar ve onların içerisindeki kireç taşı ve serpantinit bloklarından oluşmaktadır.

3.Neojen yaşlı sedimanter ve volkanik kayaçlar: Batı Anadolu'daki son on milyon yıllık genç olaylarla bağlantılı bu kayaçlar gölsel ortamda çökelmiş tortul kayaçlar ile karasal kökenli volkanitlerden oluşmaktadır. Gölsel çökeller alttan üste doğru, çakıl taşı, kum/kil taşı ve kireç taşlarından yapılıdır. Volkanitler ise baskın olarak andezit bileşimindedir.^[3]

Kaynakça

^ ^a ^b ŞAHİN, CEMALETTİN (2005). Türkiye Fiziki Coğrafyası. ANKARA: GÜNDÜZ EĞİTİM VE YAYINCILIK.
^ SÜTGİBİ, Semra (2009). "Küçük Menderes Nehri Delta Ovası ve Degradasyonal Etkiler". Ege Coğrafya Dergisi, 18/(1-2) (2009). 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2016.
^ IŞIK CAMGÖZ, Yasemin; YAPRAK, Günseli (2009). "Küçük Menderes Havzası Tarım Topraklarında". docplayer.biz.tr. 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.

İlgili Araştırma Makaleleri

Küçük Menderes, Ege yöresinde Bozdağlar'dan doğan bir nehirdir.

Kayaç, çeşitli minerallerin veya mineral ve taş parçacıklarının bir araya gelmesinden ya da bir mineralin çok miktarda birikmesinden meydana gelen katı birikintilerdir. Kayaç terimi eski Türkçede sahre, yeni Türkçede külte ve yabancı dillerdeki rock, roche, gestein sözcükleri karşılığı kullanılmaktadır.

Birikinti ovası, genel olarak alüvyon materyalin birikmesiyle oluşur. Temel oluşturucu süreç akarsu aşındırması erozyon ve akarsu biriktirme süreçleridir. Ancak dalgalar ve buzulların aşındırma, biriktirme süreçleriylede oluşabilir. Örneğin: Kuzey Almanya ovası buzulların yığdırdığı lösler ile kaplı polderler ve geest adı verilen alçak platoda hafifçe engebelendirilmiş tekdüze büyük bir ovadır. Ülkenin hemen hemen en verimli toprakları bu bölgededir.

Jeolojinin bir alt bilimi olan sedimantoloji biliminin konuları, yer kabuğundaki tortulların ve tortul kayaçların tanımlanması, sınıflandırılması ve orijininin araştırılması olarak sıralanabilir. Sedimantoloji, jeoloji içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bunun nedeni yerkürenin yüzeyinin %75'i kadarının tortul (sedimanter) kayaçlardan oluşmuş olması ve şu anda kullanılan karbon bazlı (hidrokarbonik) enerji kaynaklarının tamamına yakınının bu tortul kayaçlardan çıkarılıyor olmasıdır. Ayrıca sedimenter sahalar çok verimli topraklara sahiptir. İklim şartlarının da uygunluğu yanında diğer şartların uygun olması durumunda tarım için çok önemli alanlar olabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Samanlı Dağları</span>

Samanlı Dağları, Marmara Bölgesi'nde kuzeyde İzmit Körfezi, güneyde İznik Gölü ve Gemlik Körfezi'yle sınırlanan yörede, batıda Bozburun, doğuda Sakarya Nehri'nin Geyve Boğazı arasında yer alan dağlara verilen ad.

<span class="mw-page-title-main">Tortul kayaçlar</span>

Üç ana kayaç türünden biri olan tortul kayaçlar, yeryüzünde en çok görülen kayaç türüdür. Dünya'nın yüzeyinin yaklaşık yüzde 75'ini yerkabuğunun ise yaklaşık yüzde 8'ini kaplarlar. Bu kayaçlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerisinde organizma kalıntıları (fosil) bulundururlar. Sarkıt ve dikitler bu kayaçların oluşturduğu jeolojik yapılara örneklerdir. Tortul kayaçların büyük bir kısmı dış etmenler tarafından yeryüzünün aşındırılmasıyla meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların (sediman) taşınarak çukur sahalara biriktirilmesi sonucu oluşmuşlardır. Bu olaya genel anlamda tortullaşma denir. Biriken unsurlar önceleri boşluklu gevşek bir yapıya sahiptirler. Fakat zamanla sıkışıp sertleşirler. Bir birikme sahasında, sonradan biriken unsurlar öncekiler üzerinde birikerek ağırlıkları vasıtasıyla basınç yaparlar. Bu basınç sonucu unsurlar, aralarındaki boşlukların küçülmesi ve büyük ölçüde ortadan kalkmasıyla sıkışır ve sertleşirler. Tortul depoların veya kayaçların oluştukları ortamlar yerden yere farklılık gösterirler.

Başkalaşım kayaçları ya da metamorfik kayaçlar, magmatik ve tortul kayaçların çeşitli etkilerle değişime uğraması sonucu oluşurlar. Mermer, başkalaşım kayaçlarına bir örnek olarak verilebilir. Gnays, elmas ve şist de bu kayaçlara verilebilecek diğer örneklerdir.

Madra Dağları ya da Madra Dağı, Ege Bölgesi’nin Asıl Ege Bölümü ile Marmara Bölgesi’nin Güney Marmara Bölümü’nün sınırlarında yer alır. Madra Dağı, Balıkesir ilinin İvrindi, Havran, Burhaniye, Gömeç ve Ayvalık ilçeleri ile İzmir ilinin Bergama ilçesi topraklarında yer almaktadır.

Dilek Dağı veya Samsun Dağı Türkiye'nin Batısında Ege Bölgesi'nde Aydın'da bulunan, 1.237 metre rakımlı bir dağ ve millî park. Antik adı Mykale Dağı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Yunt Dağları</span>

Yunt Dağları, Batı Anadolu'da Ege Bölgesi'nin kuzeyinde yer alan kırık tipi dağ oluşumudur. Yükseltisi 1076 m'dir.

Porozite veya Gözeneklilik, yeryuvarını oluşturan malzemelerin önemli fiziksel özellikleri arasındadır ve yer altı suyunun hareketi, elde edilmesi ve miktarında büyük oranda rol oynar. Suyun yeraltına süzülmesinin nedeni toprağın, çökellerin ya da kayaçların boşluklara ya da gözeneklere sahip olmasındandır. Gözeneklilik (porozite) kayacın boşluklarının toplam hacmine oranıdır. Çoğunlukla toprak, çökel ya da çökel kayaçlardaki partiküller arası boşlukları içerirken diğer gözeneklilik türleri çatlaklar, kırıklar, faylar ve volkanik kayaçlardaki boşluklardan oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Kayaç döngüsü</span>

Yer kabuğunu oluşturan üç temel kayaç türü vardır. Bunlar; magmatik kayaçlar, tortul kayaçlar ve başkalaşım kayaçlarıdır. Bu kayaçlar oluştukları günden bugüne kadar geçen zamanda birçok değişikliğe uğramışlardır. Her ne kadar bulundukları yerde hiç hareket etmeden kalsalar da, her biri çok uzun yıllardır süren bir değişikliğin parçasıdır. Kayaçların oluştukları günden bu yana devam eden ve farklı tür kayaçların doğal yollarla birbirine dönüşmesini açıklayan bu olaya "kayaç döngüsü" denir. Kayaç döngüsünü devam ettiren etken, doğal olaylardır. Kayaç döngüsünün geçtiği evreler:

Kula-Salihli Jeoparkı, Batı Anadolu‐Ege eşiğinde, Manisa ili sınırları içerisinde yer alan jeoparktır. Yaklaşık 300 km² alan kaplayan Kula-Salihli Jeoparkı sahası, ekseriyeti Kula ilçesinde olmakla birlikte kısmen Salihli ilçesi ile Sandal Beldesi, Gökçeören (Menye) Beldesi, Adala Beldesi ve Gökeyüp Beldelerini içine almaktadır.

Geyve Boğazı, Sakarya Nehri'nin Samanlı Dağlarını parçalayarak oluşturduğu boğaz vadi. Boğaz Sakarya ili, Geyve ilçesi sınırlarında bulunur.

Sandıklı Ovası, Ege Bölgesi'nde, Afyonkarahisar ilininnde, kuzeybatı yamacında Sandıklı ilçesinin bulunduğu tektonik ovadır.

Aydın Dağları, Batı Anadolu'da, Ege Bölgesinde bulunan dağ sırasıdır. Antik adı Messogisdir. Genel olarak doğu-batı doğrultusunda uzanır. 1831 m ile Hacetdede Tepesi en yüksek yeridir. Büyük çoğunluğu İzmir ve Aydın illeri sınırında yer alan dağlar, kuzeydoğuda Manisa, doğuda Denizli illerine uzanır.

Asıl Ege Bölümü, Ege Bölgesinin deniz kıyısında bulunan batı kısmıdır. Hakim görünüm doğu batı doğrultusunda uzanan dağlar ve aralarındaki graben ovalarıdır. Dağların doğu uçlarını birleştiren hat bölümün sınırını oluşturur. İzmir ve Aydın illerinin tamamı, Çanakkale ve Balıkesir illerinin Edremit Körfezi kıyısındaki ilçeleri ile Manisa, Denizli ve Muğla illerinin merkezleri ve ilçelerinin çoğu bu bölümde yer alır.

Kapadokya Volkanik Kompleksi Doğuda Erciyes Volkanı'ndan, batıda Karacadağ-Karadağ volkanlarına ve kuzeybatıda Aksaray ili ve Tuz Gölüne kadar uzanan, kuzey-kuzeydoğu Sivas havzası ile güneyde ise Niğde Masifi, Ulukışla baseni ve Toros karbonat platformuyla sınırlanan Niğde-Nevşehir-Aksaray arasındaki volkanik bölgeyi karakterize eder. Kapadokya Volkanik Kompleksinde Neo-Kuvaterner döneminde polijenetik ve monojenetik yapılı volkanlar püskürmüş ve daha sonra Erciyes ve Hasan Dağı stratovolkanları ile çok sayıda monojenetik püskürme merkezleri KVK içinde geniş alanlara sahip olmuştur. Kompleks içindeki volkanik aktivite günümüzde de canlı yaşamını ve çevreyi büyük oranda etkilemiştir.

Türkiye jeolojisi, milyonlarca yıllık süreç içinde bugünkü Türkiye topraklarının karmaşık tektonik etkilerle şekillenmesini inceleyen alt başlıktır.

İzmir, Ege Bölgesi'nin Ege Bölümü içerisinde yer almaktadır. İlin yüzölçümü 11.891 km² olup 1.544 km² ile Bergama en geniş yüzölçümüne sahip ilçe durumundadır. En doğudaki ilçesi Kiraz, en batıdaki ilçesi Çeşme, en kuzeydeki ilçesi Bergama ve en güneydeki ilçesi Selçuk olan il kuzeyde Balıkesir, doğuda Manisa, güneyde Aydın illeri ile komşuyken batıda Ege Denizi ile çevrilidir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.