Kütahya Aya Haralambos Başmelek Rum Ortodoks Kilisesi

Aya Haralambos Başmelek Rum Ortodoks Kilisesi

Konum	Kütahya, Türkiye
Koordinatlar	39°25′22″K 29°58′10″D / 39.42278°K 29.96944°D / 39.42278; 29.96944
Mezhep	Rum Ortodoks
Açılış	1834
Kapanış	1922
Durum	terk edilmiş

Türkiye'nin Kütahya şehrinde bulunan bir Rum Ortodoks kilisesi.

Kilisenin tarihi

Halk arasında Başmelek Rum Kilisesi olarak bilinen Aya Haralambos, (Agia Khurulum Bous) Kütahya ilinde İstiklal Mahallesi, Ertuğrul Gazi Caddesi üzerinde bulunmaktadır. 1834 yılında yaptırıldığı bilinen kilise, yapımından sonra Kütahya'nın en büyük Rum Ortodoks ibadethanesi olmuştur. 1885 yılında ciddi bir onarım görmüş ve şehrin artan Rum nüfusu ile cemaatin en çok tercih ettiği kilise konumuna yükselmiştir. 1921 yılında Yunanistan Krallığı'nın Kütahya'yı işgal etmesiyle bu kilisede yoğun halk ve askeri katılımlarla büyük ayinler düzenlenmiştir. Bunların en ünlüsü 22 Mart 1921 tarihinde düzenlenen ''Te Deum'' ayinidir.^[1] Yunan işgalinin sona ermesi ve ardından yapılan Nüfus Mübadelesi ile şehrin on binlerce Rum Ortodoks sakini Kütahya'dan göçmüştür. Bunun sonucunda hazinenin mülkiyetine geçen kilise 1955 yılında Kızılay tarafından satın alınarak hastane deposu olarak kullanılmış, 1956 yılından itibaren ise tamamen kaderine terk edilmiştir. Kilise, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulunun 11.06.1967 tarih ve 3517 sayılı kararı ile tescilli bir kültür varlığıdır. Yapı terk edildikten sonra özellikle definecilerin istilasına uğrayarak talan edilmiş ve zaman içinde tahrip olmuştur. 2012 yılında Kütahya asıllı Rumlar kiliseyi ziyaret etmiş ve babası Kütahya'dan İskeçe'ye göçmüş bir papazın eşliğinde yaklaşık 130 kadar Ortodoks Rum kilisenin avlusunda dua etmiştir.^[2] On yıllar boyunca ihmal edilen yapının restorasyon kararı 2010 yılında onaylanmasına rağmen halen ihmal edilmekte ve daha çok tahrip olmasına göz yumulmaktadır.

Mimari

Birçok açıdan Bizans kilise mimari özellikleri taşıyan yapının kilise binasından ayrı olarak avlusunda orta uzunlukta, sade ve estetik bir çan kulesi vardır. Neo- Bizans mimarisi içine dahil edebileceğimiz ibadethanenin avlusunda iki küçük vaftiz havuzu da bulunmaktadır. Kabaca dikdörtgen yapıdadır ve apsis kısmının bulunduğu tarafı oval biçimdedir. Bu açıdan kilise, İznik Ayasofya Camii ile oldukça çok benzeşmektedir. İçi oldukça geniş olmakla beraber tavanı birbirine yakın ve muntazam yerleştirilmiş sütunlar taşımaktadır. Kilisenin faaliyet dışı kalmasıyla uğradığı bozulmalar, ‘’Kütahya Başmelek Kilisesi’deki Bozulmalar’' adıyla, Eskişehir Teknik Üniversitesi, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Mimarlık Bölümünden Doç. Dr. Hicran Hanım Halaç tarafından 15.08.2018 tarihinde bilimsel bir makaleye konu edilip yayınlanmıştır.

Kaynakça

Genel

https://www.haberler.com/ortodoks-rumlar-kutahya-daki-tarihi-kilesenin-3748180-haberi/ 2 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
http://www.kutahya.bel.tr/kutuphane.asp 2 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ahmet Türkan, Tehcir Gerçeği Ve Kütahya Ermenileri, 2.Baskı, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2019

Özel

^ Ahmet Türkan, Tehcir Gerçeği Ve Kütahya Ermenileri, 2.Baskı, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2019, s.257.
^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2019.

İlgili Araştırma Makaleleri

İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi, Fener Rum Patrikhanesi ya da Kostantiniyye Ekümenik Patrikhanesi, Hristiyanlığın Ortodoks mezhebini temsil eden Doğu Ortodoks Kilisesi'ni oluşturan 14 otosefal kiliseden biri ve birincisidir. Günümüzde İstanbul Başpiskoposu ve Ekümenik Patriği I. Bartholomeos tarafından yönetilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Ortodoks Kilisesi</span> Bir Hristiyanlık mezhebi

Ortodoks Kiliseleri veya Bizans Ortodoks Kiliseleri, Bizans ayininin Reform öncesi kiliseleridir. Başlangıçtan itibaren hem katolik hem de havarilerin ardıllığında havariseldirler..

<span class="mw-page-title-main">Kalenderhane Camii</span> İstanbulda bir cami

Kalenderhane Camii ya da eski adıyla Theotokos Kyriotissa Kilisesi, İstanbul'un Vefa semtinde Doğu Roma döneminden kalma bir yapıdır. Bozdoğan Kemeri'nin en doğu ucunun güneyinde yer alır. Doğu Ortodoks Kilisesi formundadır. 18. yüzyılda Osmanlı'lar tarafından camiye çevrilmiştir. Yüksek olasılıkla kilise ilk durumunda Theotokos Kyriotissa'ya adanmıştı. Yapı, Yunan haçı kemerli Bizans kilisesi örneğinin var olan birkaç örneğinden birini temsil eder. Plan ve üslup özelliklerine göre binanın 9. veya 10. yüzyıla ait olduğu varsayılır.

Katolik Kilisesi, ruhanî başı Roma Başpiskoposu (Papa) olan, en fazla cemaate sahip Hristiyan mezhebi. Dünyada yaklaşık 1,2 milyar mensubu vardır. Katolikler yoğun olarak Güney Amerika'da ve Avrupa'nın güneyinde bulunurlar.

Fethiye Camii veya Teotokos Pamakaristos Kilisesi, İstanbul'un Fatih ilçesinin Çarşamba semtinde camiye çevrilmiş bir Rum Ortodoks kilisesidir.

Noel Baba Kilisesi ya da resmi adıyla Aziz (St.) Nikolaos Anıt Müzesi, Demre'de bulunan, Noel Baba olduğuna inanılan Aziz Nikolaos'ın ölümü ile yapılan kilise. Noel Baba'nın ölümünden sonra bir süre burada yattığı daha sonra kemiklerinin İtalyan denizcilerce Bari'ye götürüldüğüne inanılır. Kilise, Antik çağdan 20. yüzyıldaki Rum Kırımı dönemine kadar ibadethane olarak kullanılmaktaydı.

Bellapais Manastırı, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Beylerbeyi köyünde bulunan tarihi bir manastır.

Kutsal Kabir Kilisesi, Ortodoks Kilisesi tarafından Yeniden Diriliş Kilisesi olarak adlandırılır, Kudüs'ün eski şehir duvarları içerisinde yer alan bir Hristiyan kilisesidir. Eski şehrin Hristiyan bölgesinden ("Muristan") birkaç adım ötededir.

Surp Hıreşdagabed Kilisesi, Türkiye'de İstanbul iline bağlı Fatih ilçesi Ayvansaray mahallesinde bulunan Ermeni kilisesi.

Başmelekler Kilisesi ya da halk arasında bilinen adıyla Kumyaka Kilisesi, Bursa'nın Mudanya ilçesinin Kumyaka semtinde bulunan, 780 yılında inşa edildiği düşünülen bir Bizans kilisesidir. İnşası Bizans İmparatoru IV. Konstantinos Porphyrogenetos tarafından 780-797 yılları arasında tamamlanmıştır. Büyük onarımlar geçiren yapı, kare planlıdır ve kubbe ile örtülüdür. Duvarları tuğla ve taş ile örülü olan yapının planı yanlarda beşik tonoz ekler sayesinde bir haç oluşturmaktadır.

Rum Ortodoks Kilisesi, geleneksel olarak Koini Yunancası'nı kullanan Doğu Ortodoks kiliseleri için kullanılan bir terimdir. Tarihsel olarak, Bizans İmparatorluğu'nun mirasına atıfta bulunmasından dolayı Rum Ortodoks terimi, genel olarak tüm Doğu Ortodoks Kiliseleri'ni tanımlamak için kullanılmıştır.

Mersin Rum Ortodoks Kilisesi, Mersin içinde yer alan kilisedir. Halk arasında Arap Ortodoks Kilisesi olarak da bilinir.

Meryem Ana Kilisesi ya da bilinen diğer adıyla Mor Yakup Kilisesi, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihî bir kilisedir. Kilise, Ortodoks Süryanilere aittir. 3. yüzyılda yapıldığına inanılan kilise günümüze dek birkaç kez yanmış, yıkılmış ve defalarca onarım geçirmiştir.

Surp Sarkis Ermeni Ortodoks Kilisesi, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihî bir kilisedir. Kilise ayrıca Hızır İlyas Kilisesi ya da Çeltik Kilisesi olarak da bilinir. Ortodoks Ermenilere aittir.

Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazması, İstanbul Fatih'te bulunan bir Bizans kilisesi ve ayazmasıdır.

Ayios Panteleimon Rum Ortodoks Kilisesi, İstanbul'un Üsküdar ilçesine bağlı Kuzguncuk mahallesinde bulunan Aziz Panteleimon'a adanmış bir Rum Ortodoks kilisesidir.

Sopio Gurieli’nin Mezarı, Gurieli hanedanından Gürcü prensesi Sopio’nun Türkiye’deki mezarıdır. 1829’da Platana’da inşa edilmiş olan anıtsal mezar, daha sonra Ünye’ye taşınmıştır. Kilise Tepe'deki veya Yalı'daki Rum Ortodoks kilisenin avlusuna taşınmış olan bu mezar günümüze ulaşmamıştır.

Keşaplı Sokağı, Ordu ili sınırları içinde, Ünye kentinin Ortayılmazlar mahallesinde eski yapıları ve tarihiyle ünlü bir sokaktır. Eski adı belli başlı kaynaklarda geçmemektedir. Ancak eski bir tapu kaydında bu sokağın adı "Şirvani", bulunduğu mahallenin adı da "Rum-Yılmazlar" olarak geçer. Bununla birlikte 1926 yılında sokağın bugünkü adıyla anıldığı bilinmektedir. Keşaplı Sokağı'nın bugünkü adı ise, Giresun'un Keşap ilçesinden gelmiş ve Keşap'tan olması nedeniyle Keşaplı soyadını almış bir aileden gelir. Bu aileden Galip Keşaplı, Ünye'de nüfus müdürü olarak görev yapmıştır.

Kilise Tepe Rum Kilisesi veya Theotokos Rum Kilisesi, Ünye kentinde bulunan ve Meryem Ana'ya adanmış bir Rum Ortodoks kiliseydi. Kilise, Orta Mahalle Keşaplı Sokak’ta, şimdiki Ünye Meçhul Asker Ortaokulu’nun bahçesinde, Kilise Tepe olarak adlandırılan mevkide bulunmaktaydı.

Aya Stefanos Kilisesi, Osmanlı İmparatorluğu döneminde, 19. yüzyılın ortalarında Eğirdir'de inşa edilmiş olan bir Rum Ortodoks kilisesidir. Eğirdir, o dönemde farklı etnik ve dini grupların bir arada yaşadığı çok kültürlü bir yerleşim yeriydi ve Rum Ortodoks cemaati burada önemli bir varlık gösteriyordu. Kilisenin yapımında kullanılan malzemeler ve mimari tarzı, bu topluluğun kültürel ve dini kimliğini yansıtır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.