Kürt güneşi - Turkipedia

Kürt güneşi (Kürtçe: Rojê Kurdî), Kürtlerin sembolü olan altın renkli güneştir. Eski çağlardan beri kullanılan sembolün Kürt milleti için dinî ve kültürel önemi mevcuttur.^[1] Ayrıca güneş, Kürdistan bayrağında da bulunur.

Güneş, 21 sayısının Yezdânizm'de yeniden doğuşu temsil etmesi nedeniyle 21 ışına sahiptir.^[1] 21 sayısı aynı zamanda Kürt takviminin ilk günü olan 21 Mart yani Nevruz'u da temsil eder.^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]

Tarihi

Kullanılan bayraklar

Modern Kürdistan bayrağının ilk versiyonu kabul edilen Ağrı Cumhuriyeti bayrağı.^[7]
Güneşi de içeren Mahabad Cumhuriyeti bayrağı.^[7]
Kürdistan Bölgesel Yönetimi tarafından 1992 yılında kabul edilen modern Kürdistan bayrağı.^[7] Bayrak ayrıca İran,^[8] Türkiye^[9] ve Suriye'deki Kürtlerce de kullanılmaktadır.^[10]
Irak'ın bütünlüğünü temsilen Kürt güneşini de içeren Pan-Arap renklerindeki Irak bayrağı. (1959-1963)

Kaynakça

^ ^a ^b "The National Flag of Kurdistan". 1 Mayıs 2008. 1 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2020.
^ "For Kurds, a day of bonfires, legends, and independence - CSMonitor.com". 10 Ağustos 2020. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020.
^ "نوروز ـ نيروز | الموسوعة العربية". 15 Eylül 2017. 15 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020.
^ "The Kurds : a concise handbook : Izady, Mehrdad R : Free Download, Borrow, and Streaming : Internet Archive". web.archive.org. 10 Ağustos 2020. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020.
^ The Kurds: Culture and Language Rights. Kurdish Human Rights Project. 2004. ISBN 1-900175-74-6.
^ Kurdish Diasporas: A Comparative Study of Kurdish Refugee Communities (Migration, Minorities and Citizenship). Basingstoke: Macmillan. 1999. ISBN 0-312-22067-7.
^ ^a ^b ^c Johannes, Chris (21 Temmuz 2017). "Years before independence talk someone had foresight to standardize the Kurdish flag". Rudaw. 21 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Goran, Baxtiyar (12 Ocak 2016). "PAK leader: Kurds only have one problem". Kurdistan 24. 14 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Rafet Şahin ölümünün 1. Yılında HAK-PAR İstanbul İl Binasında anıldı". hakpar.org.tr. 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Arafat, Hisham (31 Ocak 2016). "ENKS confirms representation of Kurds in Geneva". Kurdistan 24. 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kürdistan Bölgesi veya Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Irak'a bağlı, anayasal düzeyde varlığı olan özerk bir bölgedir. Yaklaşık 40.000 km²'den oluşan idari birim; batıda Suriye, doğuda İran, kuzeyde ise Türkiye ile komşudur. Bölgesel yönetimin başkenti Erbil'dir. Kürdistan Parlamentosu Erbil'de yer almaktadır, ancak Kürdistan Bölgesi anayasası tartışmalı Kerkük kentini Kürdistan Bölgesi'nin başkenti olarak tanımaktadır. Bölgenin nüfusu, 2023 itibarıyla 6.556.752'dir. Resmî dilleri Kürtçe ve Arapça'dır.

Kürdistan bayrağı, Kürdistan'ı temsil eden bayrak. Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin resmi bayrağı olarak kanunlaşmıştır. Kürtler tarafından ulusal bayrak kabul edilmektedir.

Peşmerge, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin askerî gücüdür. Irak Anayasası'na göre Peşmerge, güvenlik yan kuruluşlarıyla birlikte Kürdistan Bölgesi'nin güvenliğinden sorumludur. Peşmerge'ye bağlı kuruluşlar arasında Asayiş, Parastin u Zanyarî ve Zeravani bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kadı Muhammed</span> Mahabad Kürt Cumhuriyetinin lideri

Kadı Muhammed, İran Kürdü lider, devlet adamı ve Mahabad Cumhuriyeti'nin kurucusudur. İran Kürdistan Demokrat Partisi'nin başkanı olarak siyaset yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Kürdistan</span>

Doğu Kürdistan veya İran Kürdistanı, Kürdistan'ın İran'da kalan kısmına verilen ismidir. İran Kürdistan'ında bulunan başlıca bölgeler; Kürdistan, Kirmanşah, Batı Azerbaycan, İlam ve Hemedan eyaletleridir.

Türkiye Kürtleri, Türkiye sınırları içinde yaşayan ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan en büyük ikinci etnik ve kültürel gruptur. Çeşitli tahminlere göre Kürtler, Türkiye nüfusunun %15 ila %20'sini oluşturmaktadırlar ve toplam sayıları 12,5 milyon ila 15 milyon arasındadır. Yoğun olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde olmakla birlikte, ülkenin çeşitli illerinde Kürtler yaşamaktadır. Bazı Kürtler tarafından bu bölgeler Kuzey Kürdistan olarak adlandırılsa da, bu adlandırma çeşitli tartışmalara sebep olmakta ve resmî olarak kabul edilmemektedir.

Kürt tarihi, Ortadoğu'da yaşayan İranî bir etnik grup olan Kürtlerin yaşadığı coğrafi bölge olan Van Gölü ve Urmiye Gölü'nün güneyindeki dağlık bölgelerdeki tarihini içerir. Çoğunlukla Türkiye Kürtleri Kürt dilerinden biri olan Kurmançça'yı, Kuzey Irak Kürtleri Sorani'yi ve son olarak İran'da yaşayan Kürtler Kelhuri'ceyi konuşmaktadır.

Kürt milliyetçiliği, Kürtlerde, halk olma bilincinin kültürel ve siyasal eyleme yönlendirilmesini ifade eden kavramdır. Kürtlerin çoğunluk olduğu toprakları Kürdistan olarak tanımlayan ve bağımsız bir Kürt devleti kurulmasını savunan siyasi hareket olmakla birlikte, Kürtlerin yaşadıkları topraklarda diğer etnik gruplar ile eşit haklara sahip olmasını, Kürtçenin resmî dil ve eğitim dili olmasını savunan siyasi görüştür.

Kürdistan Bölgesel Yönetimi-İsrail ilişkileri, Kürt ve Yahudi halkları arasındaki ilişkilerin tarihsel arka planını ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile İsrail arasındaki mevcut siyasi ve ekonomik ilişkileri kapsamaktadır.

Suriye Kürtleri, Suriye'de doğmuş veya ikamet eden Kürtlerdir. Kürtler, Uluslararası Azınlık Hakları Grubu, CIA The World Factbook ve hükûmet yanlısı kaynaklara göre ülke nüfusunun %10 ila %15'ini oluşturan Suriye'deki en büyük etnik azınlıktır. Suriye Kürtleri, hükûmet tarafından rutin bir ayrımcılığa ve zorbalığa maruz kaldılar.

Kürt karşıtlığı veya Kürdofobi, Kürt diline, Kürt kültürüne ve Kürt halkına karşı duyulan nefret, ön yargı, düşmanlık, aşağılama ve benzeri duygulardan beslenen ırkçılıktır. Kürt halklarının yaşadığı Türkiye, İran, Irak ve Suriye gibi yoğunluklu olarak Kürt azınlığa ev sahipliği yapan belli başlı ülkelerin yürüttüğü yasak ve asimilasyon politikalarında ve bu politikalara bağlı olarak medyada ve günlük yaşamda Kürt karşıtlığına rastlanması şeklinde tanımlanır.

Türkiye'de Kürtlere yönelik insan hakları ihlâlleri, Türkiye'de yaşayan Kürtlere karşı işlenmiş olan insan hakkı ihlallerini incelemektedir.

Kürdistan'da Ensaru'l İslam, veya Ensaru'l İslam veya Kürt Talibanı Irak merkezli, Suriye ve Irak'ta faaliyet gösteren Kürt cihatçı Selefi ve silahlı bir örgüttür. Şeriat kanunlarına göre bir İslam devleti kurmak, Kürtleri korumak ve haklarını elde etmek ve korumak için kuruldular. Ebu Abdullah eş-Şafii'nin liderliğini yaptığı Cundu'l Şam ile Kürdistan İslami Hareketi'nden ayrılan Fatih Krekar liderliğindeki bir grup tarafından Krekar'ın liderliğinde Eylül 2001'de, Irak Kürdistanı'nda yer alan Hemrin Dağları'nda kuruldu. 2003 Irak askerî müdahalesi sırasında, koalisyon güçleri ile Peşmerge'ye karşı savaştı. Koalisyon güçlerinin çekilmesinin ardından da Irak ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi hükûmetleriyle savaşmaya devam etti. 29 Ağustos 2014'te, örgütün 50 lideri ve üyesi tarafından yapılan açıklamayla örgütün feshedilerek Irak ve Şam İslam Devleti'ne tâbi olduğu ifade edildi. Ancak örgüt içindeki görece daha küçük bir grup, bu birleşmeyi kabul etmeyerek Ensaru'l İslam'ın bağımsız olarak faaliyetlerini sürdüreceğini bilirdi.

Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Macaristan ilişkileri, Macaristan ile Kürdistan Bölgesel Yönetimi arasındaki ikili ilişkilerdir. Macaristan, Kasım 2014'ten bu yana Kürdistan Bölgesi'nde başkonsolosluk aracılığıyla temsil edilirken, Kürdistan Bölgesi'nin Macaristan'da temsilciliği bulunmamaktadır. İlişkiler, birkaç üst düzey görüşme ve yakın bağlarla şekilleniyor. Kürt Cumhurbaşkanı Mesud Barzani, 2012 ve 2015 yıllarında resmi ziyaretlerle Macaristan'ı ziyaret etti. Ayrıca, Macaristan Başbakanı Viktor Orbán'ın, 2015 yılında Kürdistan Bölgesi'nin Irak'tan bağımsızlığına verdiği desteği Irak İslam Devrim Konseyi'nde endişeye yol açtı.

Kürdistan Bölgesel Yönetimi-Yunanistan ilişkileri, Yunanistan ile Kürdistan Bölgesel Yönetimi arasındaki ikili ilişkileri kapsar. Yunanistan'ın Erbil'de ekonomik ve ticari ofisi varken, Kürdistan Bölgesi'nin Yunanistan'da temsilciliği bulunmamaktadır. Şubat 2017'de Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Kotzias, Kürdistan'ı bölgede jeostratejik bir role sahip olarak nitelendirdi ve Yunanistan'ın jeostratejik politikasında önemli bir unsur oluşturdu ve bunlar Yunanistan'ın Mayıs 2016'da Erbil'de başkonsolosluk açmasının nedenleriydi. Alpha Radio'ya verdiği röportajda Kotzias, Eylül 2017'deki Kürt bağımsızlık referandumunun Irak Anayasasıyla güvence altına alındığını ve Kürdistan Bölgesi'nin bunu yapma hakkı olduğunu belirtti. Yeni Demokrasi Partisi Genel Başkan Yardımcısı Adonis Georgiadis, partisinin referandumu ve Kürtlerin kendi kaderini tayin hakkını desteklediğini söyledi.

Kürdistan Bölgesi-Polonya ilişkileri, Kürdistan Bölgesi ile Polonya arasındaki ikili ilişkilerdir. Kürdistan Bölgesi Polonya'da 2004 yılından bu yana Varşova'da bir temsilcilik aracılığıyla temsil edilmektedir, Polonya'nın ise 2012'den beri Erbil'de bir başkonsolosluğu bulunmaktadır. 2005 yılında Polonya Başbakanı Marek Belka, Dışişleri Bakanı Adam Rotfeld, Ulusal Savunma Bakanı Jerzy Szmajdziński ve Kültür Bakanı Waldemar Dąbrowski, Erbil'de Kürt Devlet Başkanı Mesud Barzani ve Başbakan Neçirvan Barzani ile bir araya gelerek Kürdistan Bölgesi dahil Irak'ın yeniden inşasına desteklerini ifade ettiler.

Kürdistan Bölgesi-Rusya ilişkileri, Kürdistan Bölgesi ile Rusya arasındaki ikili ilişkilerdir. Kürdistan Bölgesi'nin Moskova'da bir temsilciliği bulunurken, Rusya'nın Erbil'de 28 Kasım 2007'de açılan bir başkonsolosluğu vardır. Kürtler ve Ruslar arasındaki ilişkiler, Rusların yayılmacı hırsları nedeniyle Kürtlere ilgi duyduğu 1800'lerin ikinci yarısına kadar uzanıyor. Soğuk Savaş sırasında, Sovyetler Birliği, Afganistan'ı işgalinden dolayı Orta Doğu'nun gösterdiği tepki nedeniyle Avrupa gücü 1970'lerin sonlarında Ortadoğu'dan siyasi olarak çekilene kadar Irak'a karşı Kürt isyancıları destekledi.

Kerkük statü referandumu, Kuzey Irak'ın tartışmalı bölgelerinin Kürdistan Bölgesi'nin bir parçası olup olmayacağına karar vermek için planlanan bir halk oylamasının Kerkük parçasıydı. Referandum başlangıçta 15 Kasım 2007 için planlanmıştı, ancak defalarca ertelendi ve sonuçta hiçbir zaman gerçekleşmedi.

Arap Kemeri, Suriye Baas hükümetinin Haseke Valiliği'nin kuzeyindeki Kürt bölgelerini Araplaştırma projesidir. Projenin temel amacı bölgenin etnik yapısını Araplar lehine çevirmek ve diğer etnik grupların, özellikle de Kürtlerin aleyhine çevirmekti. Proje Esad Gölü'nün oluşturulması ile yerlerinden edilen Arapların Kürt bölgelerine yerleştirilmesiyle arazilerin ele geçirilmesini içeriyordu.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.