İçeriğe atla

Kuzey Mariana Adaları

Kuzey Mariana Adaları
Commonwealth of the Northern Mariana Islands (İng.)
Sankattan Siha Na Islas Mariånas (Çamorroca)
Commonwealth Téél Falúw kka Efáng llól Marianas (Karolince)
Kuzey Mariana Adaları Milletler Topluluğu
Millî marş
Gi Talo Gi Halom Tasi (Çamorroca)
Satil Matawal Pacifiko (Karolince)
(Türkçe: Denizin ortasında)
Kuzey Mariana Adaları haritadaki konumu
Kuzey Mariana Adaları konumu
BaşkentSaipan
Resmî dil(ler)İngilizce, Çamorroca, Karolince
HükûmetSiyasî yapıya dahil olmayan A.B.D. dış bölgesi
• Başkan
Joe Biden
• Genel vali
Arnold Palacios
Tarihçe 
• ABD'ye bağlı olmadan önce
Pasifik Adaları Vesayet Bölgesi
• Ülke statüsü referandumu
17 Haziran 1975
• Bölge olarak kabulü
4 Kasım 1986
Yüzölçümü
• Toplam
464 km2
Nüfus
• 2022 tahminî
51,475[1]
• 2020 sayımı
47,329
Para birimiAmerikan doları (USD)
Zaman dilimiUTC+10
Telefon kodu+1-670
İnternet alan adı.mp

Kuzey Mariana Adaları ya da resmî adı ile Kuzey Mariana Adaları Milletler Topluluğu, Büyük Okyanus'un kuzey kesiminde Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı ancak Amerika Birleşik Devletleri'nin ada bölgeleri'ne dâhil olarak A.B.D.'nin yapısına entegre olmayan sadece siyasi birlik içerisinde olan Okyanusya adalar topluluğudur. Kuzey Mariana adalarının başkenti Saipan'dır.

Etimoloji

Adayı 1521 yılında ilk gözlemleyen Avrupalı olan Portekizli Ferdinand Macellan, adayı Islas de Ladrones (Türkçe: Hırsızlar Adası) olarak adlandırmıştır. Macellan'ın bu ismi vermesindeki neden, ada üzerinde yaşayan yerlilerin gemilerden bir şeyleri alıp götürmesi olarak ifade etmiştir.[2] 1667 yılında İspanya adına el konulan adaya, İspanya kraliçesi Avusturyalı Maria Anna onuruna Las Marianas adı verilmiştir.

Coğrafya

Kuzey Mariana Adaları toplam olarak on beş adadan oluşmakta olup, bu adaların sadece üçünde yerleşim bulunmaktadır. Adalar konum olarak Japonya'nın güneyi ile Guam'ın kuzeyinde yer almaktadır. Adalar, Guam ile birlikte Mariana Takımadaları'nı oluşturmaktadır. Ülkenin güney kesiminde yer alan adalar basamaklı terasların gözlemlenebileceği kireç taşından oluşmaktadır. Adanın kuzey kesiminde yer alan adalar ise volkanik adalardır. Günümüzde de Anatahan, Pagan ve Agrihan adaları aktif volkanik adalardır. Adalar topluluğunun en yüksek noktasını Agrihan adasında bulunan Agrihan Dağı'dır. Agrihan Dağı'nın en tepe noktası 965 metre yüksekliktedir.

Tarihçe

İlk Avrupalı olarak Ferdinand Macellan tarafından 1571 yılında keşfedilen ada, Macellan tarafından Islas de Ladrones (Türkçe: Hırsızlar Adası) olarak adlandırmıştır. 1667 yılında adalara İspanya adına el konmuş ve Las Marianas adı verilmiştir.

İspanya-Amerika Savaşı'nın ardından adaların güney bölümünü A.B.D.'ye bırakan İspanya, 1899 yılında imzalanan Alman-İspanyol Antlaşması ile adaların kuzey kesimini Alman İmparatorluğu'na sattı. Bölgenin kuzeyi Almanya'ya katılması sonucu Alman Yeni Ginesi'nin bir parçası haline geldi. Ekim ve Kasım 1899'da adaya gelen Alman savaş gemileri, adada Alman bayrağını göndere çekerek, bölgenin yönetimini resmen ele aldı.[3]

I. Dünya Savaşı'nın ardından Milletler Cemiyeti tarafından Japon İmparatorluğu'na verilerek, bu ülkeni bir mandası olan Güney Pasifik Mandası'nın bir parçası haline geldi. II. Dünya Savaşı'nda düzenlenen Mariana ve Palau adaları seferi kapsamında A.B.D. hakimiyeti altına giren adalar, savaşın bitmesinin ardından Birleşmiş Milletler tarafından tamamen A.B.D. idaresine bırakıldı. A.B.D., 1978 yılında Guam hariç adalara Kuzey Mariana adı ile A.B.D. ile entegre bölge statüsünü verdi.

Kuzey Mariana, 1975 yılından bu yana Milletler Topluluğu üyesi konumunda olup, 1986 yılından bu yana da içişlerinde bağımsızdır.

Nüfus

Kuzey Mariana'da son olarak 2020 yılında gerçekleştirilen resmi sayım sonuçlarına göre 47,329 nüfus tespit edilmiştir. Bu güncel olarak son resmî sayım konumunda olup, 2022 tahmini sayım sonuçlarına göre 51,475 nüfus belirlenmiştir. Ülke nüfusunun büyük çoğunluğu başkent Saipan'da yaşamaktadır.

Kuzey Mariana orta yaş bir nüfusa sahip olup, 2020 tahmini verilerine göre nüfusun %41,30'u 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin %7,23'ü 65 yaş ve üzerindedir.[1]

0-14 yaş: %25.02 (erkek 6,937/kadın 5,934)
15-24 yaş: %16.28 (erkek 4,518/kadın 3,857)
25-54 yaş: %37.44 (erkek 9,934/kadın 9,325)
55-64 yaş: %14.01 (erkek 3,921/kadın 3,286)
65 yaş ve üzeri: %7.23 (erkek 1,988/kadın 1,733)

Şehirde yaşayanların oranı 2022 verilerine göre %92 düzeyindedir. Ada ülkesi nüfusunun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre eksi düzeyde olup, -%0,35 düzeyindedir.[1]

İdarî yapılanma

Kuzey Mariana Adaları, idarî açıdan dört belediye bölgesine ayrılmıştır. Başkent Saipan'ın bulunduğu adanın kuzeyinde kalan ve Kuzey Adalar olarak adlandırılan 11 adanın bulunduğu tüm adalar Kuzey Adalar Belediyesi adı altında tek bir idarî bölge oluştururken, Güney Adalar olarak ifade edilen Saipan, Tinian (Aguijan ile birlikte) ve Rota adaları diğer üç belediye bölgelerini oluşturmaktadır.

Adalar

Kuzey Mariana'ya bağlı olan adalar şu şekildedir:

Kuzey Mariana haritası
Nr.AdaYüzölçümü
(km²)		Nüfus
(Resmî sayım
2010)		Rakım
(m)		Zirve noktası
Kuzey Adalar (1 Belediye)
1Farallon de Pajaros (Urracas)2,55nüfus yok360
2Maug Adaları2,13nüfus yok1) 227(Kuzey Adalar)
3Asuncion7,31nüfus yok891Asuncion
4Agrigan (Agrihan)43,51nüfus yok2) 965Mount Agrigan
5Pagan47,23nüfus yok3) 579South Pagan Volcano
6Alamagan11,12nüfus yok744Alamagan
7Guguan3,87nüfus yok301
8Zealandia Bank0,002nüfus yok2
9Sarigan4,97nüfus yok4) 549
10Anatahan31,21nüfus yok2) 787
11Farallon de Medinilla0,85nüfus yok81
Güney Adalar (3 Belediye)
12Saipan115,3948.220474Mount Tagpochau
13Tinian101,013.136170Kastiyu (Lasso Hill)
14Aguijan (Agiguan) 5)7,09nüfus yok157Alutom
15Rota85,382.527491Mount Manira
Kuzey Mariana463,6353.883965Mount Agrihan
1) Japonya işgali 1939 - 1944
2) 1990 yılında volkanik hareketler nedeniyle ada boşaltıldı
3) 1981 yılında volkanik hareketler nedeniyle ada boşaltıldı
4) daha önce nüfus vardı (1935 yılında 21, 1968 yılında ise sadece 2 kişi)
5) Tinian belediyesine bağlı

Ülkenin Kuzey Adaları olarak adlandırılan tüm adaları yaşanan volkanik patlamalar nedeniyle 1980'li yıllardan itibaren tahliye edildi. Kuzey Adalar belediyesinin geleneksel idarî merkezi olan Pagan'daki Shomushon olmasına rağmen, adanın tamamen tahliye edilmesi nedeniyle belediye başkanı geçici olarak Saipan'da ikamet etmektedir.

Adalar topluluğu içerisinde adaların konumunda enler de şu şekildedir:

  • en kuzey noktası – Farallon de Pajaros
  • en doğu noktası – Farallon de Medinilla
  • en güney noktası – Puntan Malikok, Rota
  • en batı noktası - Farallon de Pajaros

Kaynakça

  1. ^ a b c "Kuzey Mariana Adaları hakkında bilgiler". 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2022. 
  2. ^ "Ferdinand Macellan hakkında bilgiler". 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  3. ^ Gerd Hardach: Bausteine für ein größeres Deutschland: Die Annexion der Karolinen und Marianen 1898–1899. In: Zeitschrift für Unternehmensgeschichte, Jg. 33 (1988), Nr. 1, Sayfa 1–21

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Kuzey Mariana Adaları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kamerun</span> Ortabatı Afrikada bulunan bir ülke

Kamerun ya da resmî adı ile Kamerun Cumhuriyeti, Afrika kıtasının ortabatı bölümünde yer alan bir ülkedir. Ülkenin sınır komşularını Nijerya, Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti, Kongo Cumhuriyeti, Gabon, Ekvator Ginesi ve 402 km'lik sahil şeridi ile Atlas Okyanusu oluşturmaktadır. Ülkenin başkenti Yaoundé'dir.

<span class="mw-page-title-main">Saint Kitts ve Nevis</span> Karayiplerde, iki adadan oluşan federal bir ülke

Saint Kitts ve Nevis ya da resmî adı ile Saint Kitts ve Nevis Federasyonu, Karayipler'dek yer alan Küçük Antiller'in kuzey bölümünde, Rüzgâraltı Adaları olarak isimlendirilen kısımda bulunan ve iki adadan oluşan federal bir ülke. Yüzölçümü ve nüfus bakımından Amerika kıtasının küçük bağımsız devletlerinden biri olan ada ülkesi, Karayipler'in Federasyon ile yönetilen tek ülkesidir. Ülkenin başkenti, ülkenin en büyük adası olan Saint Kitts üzerindeki Basseterre'dir.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Okyanus</span> Amerika, Asya ve Okyanusya kıtaları arasında ve dünyanın en büyük okyanusu

Büyük Okyanus veya Pasifik Okyanusu, Amerika, Asya, Antarktika ve Okyanusya kıtaları arasında ve dünyanın en büyük okyanusu. Pasifik adını İspanya krallığı adına Dünya'yı dolaşan Portekizli denizci Ferdinand Magellan vermiştir. Magellan, günler süren zorlu ve fırtınalı koşullar altında adını verdiği Macellan Boğazı'ndan geçip bu okyanusa açıldığında, fırtınaların dinmesinden ve kendisini sakin suların karşılamasından dolayı Portekizcede "sakin" anlamına gelen "Pasifico" sözcüğünden yola çıkarak bu adı vermiştir. 179,7 milyon km² yüzölçümüne sahiptir. Neredeyse Atlas Okyanusu ve Hint Okyanusu'nun toplamı kadar yüzölçümü vardır. En derin yeri 11.034 metre ile Mariana Çukuru olup burası aynı zamanda Dünya'daki en derin noktadır. En kalabalık ada Tahiti'dir. Ayrıca Dünya'daki depremlerin %90'ı ve büyük depremlerin ise %80'i Pasifik bölgesinde oluşmaktadır. Bunun nedeni Büyük Okyanusun çok derin olmasıdır. 708.000.000 km³ hacmi vardır ve kapladığı alan Dünya'daki toplam karaların alanından biraz daha büyüktür. Okyanusun 3.000-3.500 metreden daha derin her yerinde sıcaklık 2 °C derecenin altındadır. Üzerinde irili ufaklı yaklaşık 20.000 ada bulunmaktadır. Buna karşın toplam yüz ölçümünün yalnızca %1 kadarı karadır. Japonya, Endonezya ve Yeni Gine vb. volkanik adalarla çevrilmiştir. Bu adalara "ateş çemberi" adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">Yeşil Burun Adaları</span> Batı Afrikada bulunan bir ada devleti

Yeşil Burun Adaları, Kabo Verde, Cabo Verde, Yeşil Burun, resmî adıyla Yeşil Burun Cumhuriyeti, orta Atlas Okyanusu’nda, Senegal ve Moritanya açıklarında bulunan bir Afrika ülkesidir. 10 volkanik ada ve 8 adacıktan oluşan bir takımada olan ülkenin yüzölçümü 4.033 km²'dir. En büyük üç ada Santiago, Santo Antao ve Boa Vista'dır. Başkenti Santiago adasındaki Praia'dır. Adalar Afrika anakarasının en batı noktası Cap-Vert'in 600 ila 850 km açıklarında yer alır. Yeşil Burun adaları; Azorlar, Kanarya Adaları, Madeira ve Selvagens Adaları ile birlikte Makaronezya ekolojik bölgesini oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Palau</span> Büyük Okyanusta bir ada devleti

Palau, resmî adı ile Palau Cumhuriyeti, Okyanusya'nın batısında bir ada ülkesidir. Mikronezya ile paylaştığı Caroline Adaları'nın batı zincirinde bulunan yaklaşık 340 adadan meydana gelir. Yüzölçümü 466 km²'dir. Koror en kalabalık adadır. Başkent Ngerulmud Koror'un kuzeyinde, Babeldaob adasındaki Melekeok eyaletinde bulunur. Doğuda Mikronezya, güneyde Endonezya ve batıda Filipinler ile deniz sınırı bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Kaledonya</span> Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu üyesi bölge

Yeni Kaledonya, Melanezya ada öbeği içerisinde, Büyük Okyanus'un güneybatısında yer alan, Fransa'ya bağlı bir bölge olarak özel bir statü ile kendine özgü bölge konumunda olan Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu üyesi bölge. Yeni Kaledonya'nın başkenti Nouméa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Ferdinand Macellan</span> dünyanın çevresini ilk kez dolaşan Portekizli kaşif

Ferdinand Macellan, 1519'dan 1522'ye kadar Doğu Hint Adaları'na beraber sefer düzenlediği dostu Juan Sebastián Elcano ile birlikte, dünyanın çevresini dolaşan ilk insan olan Portekizli kaptan ve kâşiftir. İspanyol İmparatorluğu'nun desteğiyle denize açıldı. Hikâyesi, bu seyahate eşlik eden Antonio Pigafetta'nın anılarını yazması sayesinde günümüze ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Montserrat</span> Karayiplerde Birleşik Krallıka bağlı bir ada

Montserrat, Kuzey Amerika'da Antiller bölgesinde Birleşik Krallık'a bağlı bir ada. Adadaki volkan hareketleri canlılığını koruduğu için, zaman zaman volkanik depremler ve lav akıntıları yaşanmakta ve bölge halkı bundan etkilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Guam</span> A.B.D.nin Okyanusyada yer alan denizaşırı bölgesi

Guam (İngilizce: Guam, telaffuz:

<span class="mw-page-title-main">Pasifik Adaları</span> Pasifik Okyanusu adalarından oluşan coğrafi bölge

Pasifik Adaları, Pasifik Okyanusu'ndaki adalardır. Üç büyük adalar grubu Polinezya, Mikronezya ve Melanezya'dır.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz boyunlu yer kumrusu</span>

Beyaz boyunlu yer kumurusu, paluman apaka, alopecoenas xantonura veya gallicolumba xanthonura, Gallicolumba cinsine mensup bir kuş türü. Yaşam alanları Mariana Adası'nın kuzey kesimindeki ormanlardır. Önceleri Guam'da da yaşayan bu kuş türü insan etkisi ve Boiga irregularis adlı yılan türü nedeniyle Guam'da yaşamlarını sürdürememişlerdir. Bu kuş türü utangaçtır ve kendilerini gizli tutmaya çalışırlar.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Mariana Adaları bayrağı</span> Ulusal bayrak

Kuzey Mariana Adaları bayrağı, benzeri ilk olarak 1976 yılında kabul edilmiş, günümüzdeki revize olmuş hâli ile de ilk olarak Temmuz 1985 tarihinde kabul edilerek göndere çekilmiştir.

Kuzey Mariana Adaları valisi, Büyük Okyanus'un kuzey kesiminde Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı ancak Amerika Birleşik Devletleri'nin ada bölgeleri'ne dâhil olarak A.B.D.'nin yapısına entegre olmayan sadece siyasi birlik içerisinde olan Okyanusya adalar topluluğu olan Kuzey Mariana Adaları'nda valilik görevini yürüten kişiye verilen unvandır.

<span class="mw-page-title-main">İspanyol Virjin Adaları</span>

İspanyol Virgin Adaları, ya da daha eski ismi olan Geçit Adaları olarak adlandırılan ve Porto Riko Virjin Adaları ya da Batı Virjin Adaları olarak da bilinen ve Culebra ve Vieques adalarından oluşan, günümüzde Karayipler'de yer alan ve Amerika Birleşik Devletleri'nin denizaşırı ada bölgelerinden biri konumunda olan Porto Riko Milletler Topluluğu'na bağlı adalar.

<span class="mw-page-title-main">Arnold Palacios</span> Kuzey Mariana Adaları genel valisi

Arnold Indalecio Palacios, Kuzey Marianalı siyasetçi. Palacios, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı ancak Amerika Birleşik Devletleri'nin ada bölgeleri'ne dâhil olarak ABD'nin yapısına entegre olmayan sadece siyasi birlik içerisinde olan Kuzey Mariana Adaları'nda 9 Ocak 2023 tarihinden bu yana valilik makamında bulunmaktadır.

Karolince, Büyük Okyanus'un kuzey kesiminde Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı ancak Amerika Birleşik Devletleri'nin ada bölgeleri'ne dâhil olarak A.B.D.'nin yapısına entegre olmayan sadece siyasi birlik içerisinde olan Guam ve Kuzey Mariana Adaları'nda İngilizce ve Çamorroca ile birlikte konuşulan ve Okyanusya dilleri alt grubu olan Mikronezya dili grubuna ait dildir.

<span class="mw-page-title-main">Mariana Takımadaları</span>

Mariana Takımadaları, Büyük Okyanus'un batısında coğrafî olarak Mikronezya ada öbeğine bağlı olan takımadalar.

<span class="mw-page-title-main">Çamorrolar</span>

Çamorro halkı Mariana Takımadaları'na özgü olan bir etnik gruptur. Çamorroların konuştuğu Çamorroca, Avustronezya dil ailesine aittir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Mariana Adaları arması</span> Ulusal arma

Kuzey Mariana Adaları arması, Büyük Okyanus'un kuzey kesiminde Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı ancak Amerika Birleşik Devletleri'nin ada bölgeleri'ne dâhil olarak A.B.D.'nin yapısına entegre olmayan sadece siyasi birlik içerisinde olan Kuzey Mariana Adaları'nda kullanılan arma.

<span class="mw-page-title-main">Guam Muharebesi (1944)</span>

Guam Muharebesi, II. Dünya Savaşı'nın Pasifik harekâtı sırasında 1941'de Birinci Guam Muharebesi'nde Japonlar tarafından Amerika Birleşik Devletleri'nden ele geçirilen Mariana Adaları'ndaki bir ABD toprağı olan Japonya'nın elindeki Guam adasının Amerikalılar tarafından geri alınmasıydı. Muharebe, Forager Harekâtı'nın kritik bir bileşeniydi. Guam'ın geri alınması ve daha geniş Mariana ve Palau adaları seferi, Japonya'nın deniz hava gücünün çoğunun yok edilmesiyle sonuçlandı ve Amerika Birleşik Devletleri'nin yeni stratejik bombardıman uçağı Boeing B-29 Superfortress ile Japon ana adalarını bombalayabileceği büyük hava üsleri kurmasına olanak sağladı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.