İçeriğe atla

Kuzey Kafkasya Hunları

Khuni, Huni ya da Çuni Geç Antik Çağ boyunca bir Kuzey Kafkasya halkıydı. Bazen Kuzey Kafkasya Hunları olarak adlandırılırlar ve sıkça sonraki dönemlerde Doğu Avrupa'ya giren Hunlarla karıştırılırlar. Ancak Hunilerin etnolinguistik ve coğrafi kökenleri belirsizdir.

Huniler hakkında ilk çağdaş referanslar Dionysius Periegetes ve Batlamyus'un Coğrafya El Kitabı eserinde MS. 2. yüzyılda Hazar Denizi kıyılarında yaşadıkları söylenmektedir.

Agathangelos 227 yılında Kafkasya halkları arasında yaşayan Hunlar'ın olduğunu ve bunların İran Hunları ile ilişkili olduğunu iddia eder.

535 ya da 537 yılında piskopos Kardost'un öncülüğünde bir Ermeni misyoner takımı Kuzey Kafkasya'da birçok Hun'u vaftiz etmiştir.[1] Bir Süryani kaynağı bu olayı kaydetmekte ve aynı zamanda Hunlar için geliştirilmiş bir yazı sistemini göstermektedir.[2]

Hunların MS 6. yüzyılda Dağıstan'da bir siyasi oluşum kurduğu söylenmektedir. Bu oluşuma yerli Kafkasya halkları da dahil olmuş olabilir.

682'de Albanya Piskopos'u İsrael Kafkasya Hunları'nın lideri Alp Ilteber'i Hristiyanlığa davet etmek için gönderilen bir delegeye öncülük etmiştir ancak bu başarısız olmuştur. Iluetuer'in Hazar unvanı olan İlteber'in (vasal yönetici) bozuk formu olduğu tahmin edilmektedir ve böylece bu halk 7. yüzyılın ortalarından itibaren Hazar yöneticilerine bağlanmıştır. Bu dönem boyunca sıkça çeşitli savaşlarda özellikle Arap Halifeliği'ne karşı Hazarlar'ın müttefiki olarak bahsedilirler.

Erken 8. yüzyıldan sonra akıbetleri çok az bilinmektedir. Muhtemelen Hazar Hanlığı'na dahil oldular. Ancak birçok yüzyıl boyunca muhtemelen 11. yüzyıla kadar dahi varlıklarını sürdürdüler.

Hun Djidan devleti bir erken feodal Kumuk devletiydi.[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Peter Benjamin Golden, An introduction to the history of Turkic peoples, pp. 107
  2. ^ Sirijskie istocniki, pp. 166–167; Artamonov, 1st. xazar, pp. 92–94
  3. ^ Федоров-Гусейнов Г. С. История происхождения кумыков. -Махачкала. Дагкнигоиздат. 1996.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya</span> Karadeniz ve Hazar denizi arasında yer alan, Avrupa ve Asyanın sınırında bulunan bölge

Kafkasya, Karadeniz ve Hazar denizi arasında yer alan, Avrupa ve Asya'nın sınırında bulunan bölgenin ismi. Kafkas sıradağlarında, Avrupa'nın en yüksek dağı olan ve Kafkas halklarının sözlü edebiyatını oluşturan Elbruz Dağı bu bölgede bulunmaktadır. Kafkasya bölgesi siyasi ve coğrafi olarak Kuzey Kafkasya ve Güney Kafkasya olmak üzere ikiye ayrılır. Güney Kafkasya, bağımsız ve egemen devletlerden oluşmaktadır. Kuzey Kafkasya ise Rusya içinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ak Hun İmparatorluğu</span> 5.-8. yüzyıllarda var olmuş bir imparatorluk

Ak Hun İmparatorluğu, dördüncü yüzyılın başlarında Isığ Gölü çevresinde Avarlar'a bağlı yaşarlarken bu yüzyılın ikinci yarısında Maveraünnehir'e ve Toharistan'a yayılmış Türk devleti. Hükümdarlık 5. yüzyılda Heftal denilen aileye geçtiğinden Eftalitler olarak da bilinirler.

<span class="mw-page-title-main">Dağıstan</span> Rusyaya bağlı özerk ülke

Dağıstan, resmî adıyla Dağıstan Cumhuriyeti, Doğu Avrupa'nın Kuzey Kafkasya kısmında, Hazar Denizi kıyısında bulunan Rusya'ya bağlı, özerk bir cumhuriyettir. Kuzey Kafkasya Federal bölgesinin bir parçasıdır ve Büyük Kafkas Dağları'nın kuzeyinde konumlanır. Rusya'nın en güneyinde yer alan Dağıstan, güney ve güneybatıda Gürcistan ve Azerbaycan ile, batı ve kuzeyde Rusya'ya bağlı cumhuriyetler olan Çeçenistan ve Kalmukya ile kuzeybatıda ise Stavrapol Krayı ile sınır komşusudur. Mahaçkale, başkenti ve en büyük kentidir. Diğer büyük kentleri ise Derbent, Kizlyar, İzberbaş, Kaspiysk, Buynaksk'tır.

<span class="mw-page-title-main">Albanya</span> Kafkaslar Bölgesinde tarihi bir ülke

Albanya ya da Albania, bugünkü Azerbaycan ile Dağıstan'ın güneyini kapsayan eski bir krallık. Albanya Yunanca ve Latince "dağlık toprak" anlamına gelir, ülkenin yerli adı ise bilinmemektedir. MÖ 3. ve 4. yüzyıllarında kurulmuştur. 705'te ise Araplar tarafından yıkılmıştır. Başkenti önce Kebele, sonra Berde şehri oldu. Krallığın resmi dili ise Albanca'ydı.

Hazarca, Orta Çağda, Orta Asyalı yarı göçebe Türk boyu olan Hazarların konuştuğu dildir. Hazarca, tarihî Türk dillerinden biri olmasına karşın Türkî dillerin hangi koluna ait olduğu tartışmalıdır. Bazı araştırmacılar Hazarcanın İran dilleri veya Kafkas dilleriyle yakın ilişkisi olduğunu varsayarlar.

<span class="mw-page-title-main">Kavimler Göçü</span> İlk XIX. yüzyıl Alman tarihyazımında ortaya atılan ve Avrupada 375-568 arasındaki büyük istilalar ve göçlerin tümüne verilen isim

Kavimler Göçü, MS 350-800 yılları arasında Avrupa'ya yapılan şiddetli insan göçüdür. İlk dönem ve ikinci dönem olarak ikiye ayrılmaktadır. İlk dönemki kavimler göçü Batı Roma İmparatorluğu ve Hunlar arasındaki yoğun sınır değişikliklerini kapsar. İkinci dönem kavimler göçüyse ilk dönemkinin devamı niteliğindedir. İlk gelen göçmenler Hunlar, Slavlar, Ön Bulgarlar, Alanlar tarafından Batı'ya doğru sürülen Gotlar, Anglo-Saksonlar, Vandallar ve Franklar gibi Cermen kabileleriydi. İkinci dönem göçleri de Kuzey Afrika, Anadolu ve Avrupa'da derin değişimlere sebep olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Bulgar Hanlığı</span> 7. yüzyılda var olmuş bir Türk hanlığı

Büyük Bulgar Hanlığı, Latince: Patria Onoguria ), adlarıyla da bilinen, Onogur Ön Bulgarlarının Göktürklerin yıkılması ve Avarların zayıflamasıyla batı Pontus-Hazar bozkırında oluşturduğu 7. yüzyıldan kalma Göçebe bir imparatorluktur.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Bulgar İmparatorluğu</span> MS 7. ve 11. yüzyıllar arasında Güneydoğu Avrupada var olan Ortaçağ Ön Bulgar-Slav ve sonraki Bulgar devleti

Birinci Bulgar İmparatorluğu, Ön Bulgarların 681'de bugünkü Balkan bölgesinde Asparuh komutasında kurdukları devlettir. Devlet bugünkü Bulgaristan, Arnavutluk, Bosna, Hırvatistan, Yunanistan, Macaristan, Kosova, Kuzey Makedonya, Moldova, Karadağ, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Türkiye ve Ukrayna topraklarını içine alan yaklaşık Türkiye kadar bir toprak büyüklüğü olan (750.000 km²) topraklarda kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sarmatlar</span>

Sarmatlar, Vistül ile İdil nehirleri arasında, Kafkasya'nın kuzeyi ve güneydoğusunu da içine alan bölgede MÖ 6. yüzyıldan MS 4. yüzyıla dek yaşayan, Doğu İran öbeğine bağlı bir İskit dili olan Sarmatçayla konuşan atlı göçebe halk.

<span class="mw-page-title-main">İdil Bulgar Devleti</span> 7. yüzyılda kurulmuş bir Türki devleti

İdil Bulgar Devleti, 9. yüzyılda kurulmuş bir Türk Devleti. Büyük Bulgarya Hanlığı'nın Hazarlar tarafından dağıtılıp Ön Bulgarlar halkının bölünmesinden sonra meydana gelmiştir ve 13. yüzyılda Moğollar devleti yıkıncaya kadar ayakta kalmayı başaran bir devlet olmuştur. İslamiyeti kabul eden ilk müslüman Türk devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Osetler</span> Kafkasyada Yaşayan İrani etnik grup

Osetler, Osetya'nın yerli bir etnik grubu olan İranî bir ulustur. Oset, Gürcülerin bu halka verdiği isimdir. Osetlerse kendilerine İron, ülkelerineyse İrişton derler. Osetlerin çoğunluğu Rusya'ya bağlı Kuzey Osetya'da ve Gürcistan'la yaşanan savaştan sonra Rusya tarafından bağımsızlığı tanınan Güney Osetya'da yaşamaktadır. Dilleri Hint-Avrupa dil ailesinin İrani Diller koluna bağlı Osetçedir.

<span class="mw-page-title-main">Hazar Kağanlığı</span> Musevi Türk devleti

Hazar Kağanlığı ya da kısaca Hazarlar, 7. ve 11. yüzyıllar arasında; Hazar Denizi'nin çevresinde; Van Gölü'nden, Karadeniz kıyılarından, Kiev'e; Aral Gölü'nden, Macaristan'a kadar olan geniş topraklarda hüküm sürmüş, Doğu Avrupa'da yerleşik bir Türk devletidir. Hazar kelimesi, gez(mek) anlamına gelen kaz- kökünden türemiştir. Ka-zar; gezer yani serbest dolaşan, bir yere bağlı olmayan anlamına gelmektedir. Hudūd al-'Ālam adlı esere göre, Hazar kağanları Ansa' sülalesindendir ve Orta Asya'dan gelmişlerdir. Hazarların bir süre Büyük Hun Devleti'ne bağlı kavimler arasında bulunmuş olmaları ihtimali vardır. 586'dan sonraki Bizans kaynaklarında Hazarlar, "Türkler" olarak geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Krasnoyarsk Krayı</span> Rusyanın Sibirya bölgesinde idarî birim

Krasnoyarsk Krayı, Rusya'nın Sibirya Federal Bölgesi'nde bulunan kray. Krayın idarî merkezi Krasnoyarsk'tır. Yüzölçümü 2.366.797 km²'dir. Yakutistan ve Batı Avustralya'dan sonra dünyanın en büyük üçüncü idari-bölgesel birimidir.

Kurgan veya Korgan özellikle Orta Asya ve Doğu Avrupa'daki yığma tepe ve höyük şeklinde bulunan genellikle tahtadan yapılmış mezarlar için kullanılan bir tümülüs türü.

<span class="mw-page-title-main">Árpád Hanedanı</span> Árpád Hanedanı

Árpád Hanedanı, Orta Avrupa'da kurulan Macar Krallığı'nın ilk hanedanlığı.

İlteber, Türk Kağanlığı ve Hazar Kağanlığı'nın siyasi hiyerarşisinde kendisine vergi toplama ve bunun belirli bir miktarını Türk kağanına ödeme görevi bulunan boy başkanlarına verilen addır. Bu terime ilk kez, 680'de Kuzey Kafkasya Hunları'nda rastlanmaktadır. Hristiyan kaynaklarında, Albanya'da hüküm süren Hun derebeyinin adı Alp Ilteber olarak geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Heruliler</span> tarihsel etnik grup

Heruliler MS'in üçüncü yüzyılında, görünüşe göre Azak Denizi yakınında Karadeniz’in kuzeyinde yaşayan ve daha sonra Orta Avrupanın Tuna’sındaki Roma sınırına göç eden bir Doğu Cermen kabilesidir. Geç Antik Çağı boyunca Gotlar, Hunlar, Scirii, Rugii ve Alanlar gibi doğu barbarlarındandırlar.

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz-Hazar stepleri</span>

Karadeniz-Hazar stepleri veya diğer ismiyle Pontus stepleri, Moldova, Kuzey Kafkasya, Güney Ukrayna, Güney Rusya ve Kazakistan'ın kuzeybatısının küçük bir bölümünü kapsayan, Avrasya steplerinin bir parçası olan geniş bir bozkır arazisidir. Palearktik biyocoğrafik bölgesinin de bir parçası olan bozkırlar, ılıman çayır, savan ve çalılık biyomlarını içerir.

<span class="mw-page-title-main">İran Hunları</span> Orta Asyadan gelerek Pers İmparatorluğuna saldıran ve oralara yerleşen göçebe kabileler.

İran Hunları terimi bazen dördüncü ve yedinci yüzyıllar arasında Afganistan'da ve komşu bölgelerde yaşayan ve kuzeybatı Hindistan'a kadar genişleyen bir grup farklı kabile için kullanılır. Kabaca Hunalara karşılık gelirler. Ayrıca Sasani İmparatorluğunun kuzeydoğu sınırlarını tehdit ettiler ve Şahların onlara karşı eksik belgelenmiş birçok kampanya yürütmesine neden oldular.

<span class="mw-page-title-main">Türk göçleri</span>

Türk göçleri, Türk boylarının ve Türk dillerinin 6. ve 11. yüzyıllar arasında Avrasya'daki yayılma sürecini ifade etmektedir.