İçeriğe atla

Kuzey Anadolu Dağları

Kuzey Anadolu Dağları
Karadeniz Dağları, Pontus Alpleri
Kaçkar Dağı
Harita
En yüksek noktası
Yükseklik3.937 m (12.917 ft)
ListelenmeUltra zirve
Koordinatlar40°50′13″K 41°9′34″D / 40.83694°K 41.15944°D / 40.83694; 41.15944 
Coğrafya
KonumArtvin, Erzurum ve Rize, Türkiye
Jeoloji
Dağ türüSıradağlar
Türkiye üzerinde Kuzey Anadolu Dağları
Kuzey Anadolu Dağları
Türkiye' deki konumu

Kuzey Anadolu Dağları ya da Pontus Alpleri, Anadolu'nun kuzeyini kıyıya paralel, birkaç sıra halinde kuşatan sıradağlarıdır. Orojenez sonucu oluşan bu kıvrım dağları batıdan doğuya şöyle sıralanır: Köroğlu Dağları, Ilgaz Dağları, Küre Dağları, Canik Dağları, Köse Dağları, Giresun Dağları, Doğu Karadeniz Dağları, Mescit Dağı, Yalnızçam Dağları, Tecer, Mercan, Allahuekber Dağları. Erzurum-Kars yaylasında Palandöken Dağları ile Doğu Anadolu Dağları birleşir.

Oluşum özellikleri

Kaçkar dağlarının uydu görüntüsü.

Karadeniz Dağları, Alpin Orojenezi sonucu oluşan Alpin kuşağıın kuzey Anadolu koludur. Mezozoik devrinde Tetis Okyanusu tabanı olan Anadolu'nun kuzey ve güneyindeki alanlara tortul malzemeler birikmiştir. Mezozoik sonunda bu malzemeler kıvrılarak su üstüne çıkmıştır. Oligosen sonunda Alp orojenezi en şiddetli hale gelmiş, Anadolu'nun kuzey ve güneyindeki araziler şiddetli kıvrılarak yükselmiştir. Yükselme önce Karadeniz Dağları'nda başlamış, sonra Toroslar'da gerçekleşmiştir. Oluşan dağlar Tersiyer sonlarında ve Kuaterner başlarında yeniden yükselmiştir. Oligosende toplu olarak yükselen dağlar Neojen devrinde aşınarak basıklaşmıştır. Ayrıca Miyosen sonlarından itibaren dağları doğu-batı doğrultusunda Kuzey Anadolu Fay Hattı parçalamaya başlamıştır. KAF'ın etkisiyle oluşan çökmelerde Kelkit, Erbaa-Niksar, Taşova, Boyabat, Suluova, Vezirköprü, Tosya-Ilgaz, Çerkeş-Gerede, Düzce havzaları oluşmuştur.[1]

Mezozoik arazilerin hâkim olduğu kütlelerde, Ilgaz dağlarında metamorfik (başkalaşım) kayaçlar, Kaçkarlarda iç püskürük kayaçlar (granit), Köroğlu Dağları dış püskürük andezit kayaçlardan oluşur.

Bölümleri

Doğu Karadeniz Dağları

Karadeniz Dağları üç ana bölüme ayrılır: Doğu Karadeniz Dağları, Orta Karadeniz Dağları, Batı Karadeniz Dağları. En yüksek alan doğu bölümüdür. Yüksekliğin fazla olmasından dolayı başta Kaçkar Dağları olmak üzere üzerinde güncel buzullar bulunur. Dağların yüksekliği ulaşımı zorlaştırmaktadır. Yüksek geçitlerden sağlanan ulaşım için tünel açma çalışmaları yapılmaktadır. 2023 m yüksekliğindeki Zigana Geçidi Doğu Karadeniz'i iç kesimlere bağlar. Tarihi İpek Yolu'nun da geçtiği geçit yerine yeni yapılan Zigana Tüneli kullanılmaktadır.[2] Bu yol Trabzon'u İran'a bağlayan transit ticaret yoludur.

Deniz kenarında birinci sırada Rize Dağları ve Giresun Dağları bulunur. 3,000 metreyi geçen zirvelerden en yükseği 3,937 m ile Kaçkar Dağı zirvesidir.

Orta Karadeniz Dağları

Orta Karadeniz'de dağların yüksekliği azalır. Alçalan dağlar arasına yayvan ve geniş ovalar bulunur. Orta Karadeniz'den iç kesimlere ulaşım daha kolaydır. Bu olgu Samsun kentinin Karadeniz Bölgesi'nin en büyük kenti olmasını sağlamıştır.

1,000–1500 m yüksekliğindeki Orta Karadeniz Dağları, Canik Dağları altında gruplanır. Kızılırmak ve Yeşilırmak'ın taşıdığı alüvyonlarla oluşturduğu delta ovaları kıyı şeridinin genişlemesini sağlamıştır.

Batı Karadeniz Dağları

Batı bölümünde Karadeniz Dağları, doğudaki dağlardan alçak, Orta Karadeniz dağlarından daha yüksektir. Üç sıra halinde kıyıya paralel uzanan dağlardan; güneyde Köroğlu Dağları, ortada Ilgaz Dağları, kuzeyde Küre Dağları yer alır. Yer yer genişleyip daralan dağlar arasına ovalar sokulur; Düzce Ovası, Bolu Ovası, Kastamonu Ovası.

Bitki örtüsü

  • Çalı kuşağı: Kıyıda 250 m yüksekliğe kadar Akdeniz çalı türlerinin bulunduğu maki ve psödomaki kuşağı uzanır.
  • Geniş yapraklı ormanlar: 1200 metreye kadar geniş yapraklı ormanlar bulunur. 600-800 metreye kadar sık ve gür, nemcil orman topluluğu oluşmuştur. Gürgen, kayın, kızılağaç gibi ağaçlar ormana hâkimdir.
  • Karışık ormanlar: 1000–1500 m arası geniş ve iğne yapraklı ağaçların bir arada bulunduğu karışık ormanlar bulunur.
  • İğne yapraklı ormanlar: 1200/1500 m yüksekliğinden 2000m'ye kadar iğne yapraklı türler yaygındır.
  • Alpin çayırlar: 2000 m'nin üzerinde özellikle Doğu Karadeniz'de Alpin çayırlar bulunur.

Karadeniz Dağları'nın etkileri

Karadeniz Dağları, özellikle doğu kesimde olmak üzere, denizden hemen sonra başlar ve yüksekliği oldukça fazladır. Bu özelliklerinin getirdiği bazı sonuçlar şöyle sıralanabilir:

  • Karadeniz Bölgesinde, dağların kıyıdan sonra birden yükselmeleri nedeniyle boyuna kıyı tipi görülür.
  • Küçük koylar hariç, büyük girinti-çıkıntılar yoktur. Çarşamba Ovası, Bafra Ovası ve Sinop Yarımadası başlıca çıkıntılardır.
  • Dar bir kıyı şeridi oluşmuştur.
  • Dar kıyı şeridi nüfusun kıyıda toplanmasına neden olmuştur.
  • Tarım toprakları dardır. Halk geçimini sağlamak için denize yönelmiştir.
  • Yamaç yağışlarının oluşmasına neden olarak, kıyı şeridinin bol yağış almasını sağlamıştır. Türkiye'de en yüksek yıllık ortalama yağış Rize'ye düşer: 2400 mm/yıl.
  • Deniz etkisi dar kıyı şeridinde görülür. Dağların güneyine nemli hava ulaşamaz ve yağış miktarı azalır. Birinci sıra dağların ardında bile karasal iklim etkileri görülmeye başlar; Gümüşhane ve Bayburt örneğinde olduğu gibi.
  • Doğu ve batı kısımlarında iç kesimlerle ulaşım zordur. Orta kesim dağları alçak olduğundan daha gelişmiştir.
  • Sakarya, Kızılırmak, Yeşilırmak gibi ırmaklar iç bölgelerden Karadeniz'e ulaşmak için dağlara boğaz vadiler açarak geçerler.
  • Dağların bulunduğu alanlar nüfus açısından tenhadır.
  • Eğimli arazide tarımsal makine kullanımı sınırlıdır. Trabzon 185, Rize 41 adet traktörle Türkiye'de en az traktöre sahip illerdir.[3]
2007 yılında Kuzey Anadolu Dağları'nın panoramik görünümü

Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ ATALAY, Prof. Dr. İbrahim (1991). Türkiye Coğrafyası. Ankara: YENİÇAĞ. ISBN 975-95527-2-8. 
  2. ^ "Coğrafi Konum ve İdari Yapı" (PDF). Karadeniz Bölgesi. kalkinma.com.tr. Ocak 2001. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2015. 
  3. ^ "Traktör sayısı ve illerin payı". tzob.org.tr. 17 Temmuz 2014. 10 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Akdeniz Bölgesi</span> Türkiyenin Akdeniz kıyısındaki coğrafi bölgesi

Akdeniz Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Anadolu'nun güneyinde Akdeniz kıyısı boyunca uzanır. Genişliği 120–180 km arasında değişir. Batı ve kuzey batısında Ege Bölgesi, kuzeyinde İç Anadolu Bölgesi, doğusunda Güneydoğu Anadolu Bölgesi, güneyinde ise Akdeniz bulunur. Güneydoğudan Suriye ile komşudur. Türkiye'nin başka bölgelerinde olduğu gibi Akdeniz Bölgesi'nde de bölge sınırları ile yönetim birimleri olan illerin sınırları tümüyle çakışmaz.

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz Bölgesi</span> Türkiyenin Karadeniz kıyısındaki coğrafi bölgesi

Karadeniz Bölgesi, ismini Karadeniz'den alan, Sakarya Ovası'nın doğusundan Gürcistan sınırına kadar uzanan Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Gürcistan, Doğu Anadolu Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi, Marmara Bölgesi ve adını aldığı deniz ile komşudur. Türkiye'deki bölgeler arasında büyüklük bakımından üçüncü sırada yer almaktadır, ayrıca doğu batı genişliği ve yerel saat farkı en fazla olan bölgedir. Karadeniz Bölgesi'nin en büyük ve gelişmiş şehirleri sırasıyla 1.371.274 nüfusuyla Samsun, ardından Trabzon ve Ordu'dur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye florası</span>

2000 yılı itibarıyla Türkiye'de yaklaşık 9.300 damarlı bitki türünün yetiştiği bilinmektedir. Bütün Avrupa Kıtası, Türkiye'ye kıyasla 13 kat daha büyük alan kaplamasına rağmen Türkiye'den yalnızca %24 daha fazla (11.500) bitki türü içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de Karadeniz iklimi</span> Türkiyenin Karadeniz kıyılarında görünen nemli subtropikal/ılıman okyanus iklimi türü

Karadeniz iklimi, Karadeniz Bölgesi, Marmara Bölgesi'nin Karadeniz kıyıları ve Kuzey Anadolu Dağları'nın Karadeniz’e bakan yamaçlarında görülen bir iklim türüdür. Köppen iklim sınıflandırmasına göre Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nde görülen iklim okyanusal iklim (Cfb) ve yağışlı dönencealtı iklimi (Cfa) altında sınıflandırılır ve bu iklimler Batı Avrupa, Yeni Zelanda ile Çin ve ABD'nin güneydoğu kıyılarında da yaygındır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki dağlar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu maddede Türkiye'deki dağlar, deniz seviyesinden yüksekliklerine göre sıralanmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kaçkar Dağları</span> Türkiyenin kuzeyinde, Doğu Karadeniz sahili boyunca uzanan bir dağ sırası

Kaçkar Dağları, Türkiye'nin kuzeyinde, Doğu Karadeniz sahili boyunca uzanan bir dağ sırası. Kuzey Anadolu Dağları'nın doğudaki bölümünü oluşturur. Doğusundaki birçok zirvesi 3500 m üzerindeyken, batı kesimi 2000 m yüksekliğe kadar ulaşır. En yüksek noktası olan Kaçkar Kavrun Dağı 3932 m yüksekliktedir. 1994 yılında Kaçkar Dağları Millî Parkı tesis edilmiştir. Millî parkın büyük bir bölümü Rize ili Çamlıhemşin ilçesi sınırları içinde, küçük bir bölümü de Artvin ili Yusufeli ilçesi sınırları içinde kalmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nur Dağları</span> Kahramanmaraş ile Hatay arasında uzanan dağ silsilesi

Nur Dağları, Gâvur Dağları ya da Amanos Dağları, Kahramanmaraş'taki Sır Baraj Gölü’nden başlayıp Hatay ilinin Samandağ kıyılarına doğru uzanan 175 km uzunlukta dağ silsilesidir. Çoğunluğu, Doğu Karadeniz'dekilere benzer nemli ve gür ormanlarla kaplıdır.

Türkiye Alp-Himalaya Orojenez kuşağında yer alan dağlık bir ülkedir. Ortalama yükseltisi 1.132 m’dir. 1.500 m’nin üzerindeki dağlık alanlar geniş alan kaplar. Ülkenin 2/3’ünü kaplayan dağlar araziye dengeli dağılmıştır. Dağlar ülke topoğrafyasının engebeli olmasının temel nedenidir. Türkiye’de üç farklı şekilde oluşmuş dağlar bulunur: Kırılma (faylanma), kıvrılma ve volkanizma.

<span class="mw-page-title-main">Küre Dağları</span>

Küre Dağları Karadeniz Bölgesi'nde dağ sırası.

<span class="mw-page-title-main">Giresun Dağları</span>

Giresun Dağları, Kuzey Anadolu Dağları'nın Kıyı dağları kesiminde Giresun, Sivas ve Ordu illerinin sınırlarında bulunan, Gavur dağları ve Canik Dağları arasında uzanan kısmı. Karadeniz kıyısına doğru Gelevera, Yağlıdere, Aksu gibi akarsularla yarılan bir yamaçla yavaş yavaş iner. Güneyde Kelkit Vadisi'nde Suşehri, Koyulhisar ve Şebinkârahisar'a bakan yamaçları daha diktir. Doğuda Alucra Dağları'nda 3.400 m'ye kadar yükselir. En yüksek tepesi 3391 m yükseklik ile Gümüşhane ile Giresun'un Alucra ilçesi arasında kalan Karadağ'dır. Batıda en yüksek tepesi Sivas ile Giresun'un Bulancak ilçesi sınırında Karagöl Yaylası'na hakim 3.107 rakımlı tepedir. Alp-Himalaya orojenezi ile oluşmuş kıvrım dağlardandır.

<span class="mw-page-title-main">Canik Dağları</span>

Canik Dağları; batı uçları Samsun ilinde yer almak üzere, doğu uçları Ordu iline kadar sarkan ve Karadeniz'e paralel uzanan, Orta Karadeniz sıra dağları.

<span class="mw-page-title-main">Ilgaz Dağları</span>

Ilgaz dağları, Batı Karadeniz Bölgesi'nin en yüksek dağ kütlesidir. Kastamonu-Çankırı yolunun 1.875 m'lik bir geçitle aştığı Ilgaz dağı doğu-kuzeydoğu, batı-kuzey batı doğrultusunda 50 km uzunluğunda oval bir kütle oluşturur. En yüksek zirvesi Batı Karadeniz'in en yüksek zirvesi de olan Büyükhacat tepesi 2587 m, ikinci zirvesi Küçükhacat tepesi ise 2546 m yüksekliktedir.

<span class="mw-page-title-main">Kargapazarı Dağları</span>

Kargapazarı Dağları Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Erzurum sınırlarındaki sıradağlardır. 8–10 km genişliğe, 30–35 km uzunluğa sahip dağın en yüksek yeri 3288 m'dir. Pasinler, Oltu, Narman, Tortum, Yakutiye topraklarında, KD–GB doğrultusunda uzanır.

<span class="mw-page-title-main">Okyanusal iklim</span> iklim türü

Batı rüzgârlarının etkisiyle ılıman kuşak karalarının batı ve çok daha seyrek olarak doğu kıyılarında görülür. Avrupa'nın batısı ve kuzeybatısı, Kanada'nın batısı, Şili'nin güneybatısı, Güney Afrika'nın güneydoğusu, Avustralya'nın güneydoğusu ve Yeni Zelanda başlıca görüldüğü yerlerdir. Türkiye'de ise Karadeniz kıyılarında ve Kuzey Anadolu Dağları'nın Karadeniz'e bakan yamaçlarında görülür.

<span class="mw-page-title-main">Köroğlu Dağları</span>

Köroğlu Dağları, Türkiye'nin Batı Karadeniz Bölgesi'nin iç kısmında yer alan sıradağlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kaçkar Dağları Millî Parkı</span>

Kaçkar Dağları Millî Parkı büyük bölümü Rizenin Çamlıhemşin ilçesinde, bir bölümü Erzurum ve Artvin illerine uzanan millî park. 51.550 hektarlık mili park Fırtına Deresi ile Hemşin Deresi arasında yer alan Kaçkar Dağları üzerinde kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ilgaz Dağı Millî Parkı</span>

Ilgaz Dağı Millî Parkı, Batı Karadeniz bölümünde Kastamonu ve Çankırı illerinde, Ilgaz Dağları üzerinde 1976 yılında kurulmuş millî park.

Sündiken Dağları, Eskişehir il sınırlarında bulunan sıra dağlardır. Karadeniz Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesinin sınırını oluşturur.

Doğu Karadeniz Dağları, Türkiye'nin kuzeydoğusunda Karadeniz kıyılarına paralel uzanan sıradağlardır. Dağlar denizden hemen sonra yükselir. Arazide derin uçurum ve vadiler güçlü bir rölyef izlenimi verir. Dağların üzeri yoğun tropikal benzeri ormanlar ile kaplıdır. Sıradağlar, Çoruh Nehri ağzından, Melet Irmağı vadisine kadar 400 km boy ve 50–60 km genişliğe sahiptir. 3500 metreyi aşan fazlaca zirve vardır. Bu dağ sırasına Pontidler adı da verilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Anadolu kozalaklı ve yaprak döken ormanları</span>

Kuzey Anadolu kozalaklı ve yaprak döken ormanları, Türkiye'nin Kuzey Anadolu bölgesinde yer alan ılıman iğne yapraklı ormanlar ekolojik bölgesidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.