İçeriğe atla

Kuzey İrlanda

Northern Ireland
Tuaisceart Éireann
Norlin Airlann
Kuzey İrlanda
Northern Ireland haritadaki konumu
Başkent
ve en büyük şehir
Belfast
Resmî dil(ler)İngilizce
Tanınan bölgesel dil(ler)İrlandaca Ulster İskoçcası
Etnik gruplar
(2021)
%96,6 Beyaz %1,7 Asyalı %0,8 Karışık %0,6 Siyahi %0,2 Diğer %0,1 İrlandalı Gezgin
Demonimİrlandalı
Kuzey İrlandalı
Liderler
Tarihçe 
• İrlanda Antlaşması
3 Mayıs 1921
Nüfus
• 2021 sayımı
1,903,100
GSYİH (SAGP)2018 tahminî
• Toplam
49 milyar £
• Kişi başına
26.000 £
Para birimiSterlin (GBP)
Zaman dilimiUTC+0 (GMT)
• Yaz (YSU)
UTC+1 (BST)
Trafik akışısol
Telefon kodu+44
İnternet alan adı.uk
1924-1973 yılları arasında kullanılan Kuzey İrlanda resmî arması. 1973 yılından beri Kuzey İrlanda'nın resmî arması olmadığından Birleşik Krallık arması kullanılır.
1924-1973 yılları arasında kullanılan Kuzey İrlanda resmî bayrağı. 1973 yılından beri Kuzey İrlanda'nın resmî bayrağı olmadığından Birleşik Krallık bayrağı kullanılır.

Kuzey İrlanda (İngilizce: Northern Ireland, İrlandaca: Tuaisceart Éireann, İskoçça: Norlin Airlann), İrlanda Adası'nda İrlanda'nın kuzeyinde yer alan Birleşik Krallık'a bağlı özerk ülke.

Başkenti Belfast'tır. Yüzölçümü 14.139 km² olup İrlanda adasının %16,75'ini nüfus olarak ise 2021'de 1.903.100 yani %27,1'ini oluşturmaktadır.[1]

Tarih

Kuzey İrlanda olarak bilinen bölge farklı bir tarihe sahiptir. İrlanda Krallığı'na (1541-1800) bağlı olan adanın tümü Londra merkezli, İrlanda ve Büyük Britanya Krallıklarını birleştiren Birlik Kanunu (1800) çerçevesinde 1801 yılında Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı adıyla birleşik bir Krallık halini almıştır. 20. yüzyılın başlarında birlik yanlısı Sir Edward Carson liderliğindeki Birlikçiler İrlanda'da halkın yerinden yönetimine karşı çıkmıştır. Birlikçiler İrlanda adasının tamamında azınlık olmalarına rağmen Ulster denilen Kuzey İrlanda tarafında büyük bir nüfusa sahiptiler.

Demografi

2021 resmi sayımına göre ülkenin nüfusu 1.903.100 kişidir. Bu nüfusun % 37,3'ü Protestan (Presbiteryen, İrlanda Kilisesi, Metodist ve diğer Protestan mezhepleri), % 42,3'i ise Roma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır.[1] 26 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

2021 resmi sayımına göre Kuzey İrlanda'da yaşayanların ulusal kimlikleri[2]

Kimlik 2021
Sadece Britanyalı31.9%
Sadece İrlandalı29.1%
Sadece Kuzey İrlandalı19.8%
Britanyalı ve Kuzey İrlandalı8.0%
İrlandalı ve Kuzey İrlandalı1.8%
Britanyalı, İrlandalı ve Kuzey İrlandalı1.5%
Britanyalı ve İrlandalı0.6%
İngiliz, İskoç ve Galli1.5%
Diğer6.0%

Coğrafya ve iklim

Ülkenin en önemli gölleri Büyük Britanya adalarının içinde de en büyük tatlı su kaynağı olan 392 km²'lik alana sahip Lough Neagh, diğer önemli gölü ise Fermanagh Kontluğu sınırları içindeki Lough Erne'dir. Kuzey İrlanda'nın en büyük adası Antrim sahilindeki Rathlin adasıdır. Sperrin Dağları ülkenin Altın ihtiyacının karşılandığı bir bölgedir. Ayrıca Mourne dağları çevresinde de Granit çıkarılmaktadır. Ülkenin en yüksek noktası Mourne dağlarında 848 metre yüksekliğindeki Slieve Donard'dır.

Kuzey İrlanda'nın tamamında ılıman deniz iklimi etkisini gösterir.

En yüksek sıcaklık: 30.8 °C (87.4 °F) Knockarevan, Garrison yakınları, Fermanagh kontluğu 30 Haziran 1976 ve Belfast'ta 12 Temmuz 1983.

En düşük sıcaklık: -17.5 °C (0.5 °F) Magherally, Banbridge yakınları, Down Kontluğu 1 Ocak 1979.

İdari Bölgeleri

Kuzey İrlanda altı kontluğa ayrılmıştır:

Şehirler

Kuzey İrlanda'da beş kent idari olarak şehir statüsündedir:

Terminoloji

Birlik yanlıları tarafından verilen isimler:

  • Ulster: İrlandalılar tarafından kullanılan bir terimdir. İrlanda devleti tarihte dört bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgelerden olan Ulster kabaca Kuzey İrlanda topraklarını tamamını ve İrlanda Cumhuriyeti'nin üç ilini kapsamaktadır.
  • İl (The Province): Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'a ait bir il olduğu varsayımıyla bu isim kullanılır.

Cumhuriyetçiler tarafından verilen isimler:

  • Kuzey İrlanda (Tuaisceart na hÉireann): Kuzey İrlanda'nın İrlanda adasının bir parçası olduğunu belirtmek amacıyla kullanılır.
  • Kuzeydoğu İrlanda: Kuzey İrlanda teriminin yerine kullanılır.
  • Altı Kontluk (na Sé Chontae): Britanyalılar tarafından çıkarılan 1920 İrlanda Hükûmeti kanunu bölgeye yirmi altı kontluk adını verdiği için bu kanuna tepki olarak Cumhuriyetçi Sinn Féin taraftarları tarafından kullanılır.
  • İşgal Altındaki Altı Kontluk: Cumhuriyetçiler Belfast Anlaşması'nı tanımadıkları için bu bölgenin İngilizler tarafından işgal edildiğine inanmaktadırlar.
  • Dördüncü Yeşil Tarla: İrlanda'yı dört bölgesinden dolayı dört tarlaya benzeten Tommy Makem'in Dört Yeşil Tarla adlı şarkısına ithafen bu isim kullanılır.

Diğer Gruplar tarafından verilen isimler:

  • Kuzey (The North): Güneye verilen South ismine karşılık kendi bölgelerine de bu ismi kullanırlar.
  • Kara Kuzey (The Black North): İrlanda halkı tarafından siyasi tercihleri nedeniyle alay ve ironi olarak verilen bir isimdir.
  • Norn Iron: Birlik yanlıları ve Cumhuriyetçiler tarafından verilen ortak bir isimdir. Scots dilinde Kuzey İrlanda anlamına gelmektedir.

Ekonomi

Kuzey İrlanda ekonomisi Birleşik Krallığı oluşturan diğer dört bölge içinde en kötü durumda olanıdır. Buna rağmen ülke ekonomisi gelişmiştir ve geleneksel olarak endüstriyel sanayine bağımlıdır. Özellikle gemi inşası ve tekstil önemli bir yer tutar.

Siyasi partiler

Cumhuriyetçi partiler

Birlik yanlısı partiler

Diğer siyasi partiler

Diller

Kuzey İrlanda'da üç dil konuşulmaktadır: İngilizce, İrlandaca ve Ulster Scots dili.

İngilizce

Kuzey İrlanda'da konuşulan İngilizce, İngiltere'nin West Midlands ve İskoçya'dan gelen göçmenlerin konuştuğu aksana benzeyen Mid Ulster lehçesidir. Kuzey İrlanda halkının yaklaşık % 100'ü tarafından günlük yaşamda kullanılmaktadır.[3]

İrlandaca

İrlanda dilinin kullanımı Birlik yanlılarının engellemesine rağmen Katolik/Cumhuriyetçi nüfus tarafından desteklenmektedir. Belfast'ın Katolik mahallelerinde İrlandaca işaret ve yazılar yollarda kullanılmaktadır. Son yapılan araştırmalarda nüfusun %14'ünün İrlandacayı bildiğini; ancak sadece %1'inin anadili olarak kullandığını göstermiştir.

Ulster Scots ya da Ullan

Ulster Scots dili İskoçya'da konuşulan Scots dilinin bir lehçesidir. Kuzey İrlanda nüfusunun %2'si tarafından konuşulmaktadır.

Ayrıca bakınız

  • Britanya Adaları (terminoloji)

Kaynakça

  1. ^ "Northern Ireland". 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023. 
  2. ^ "Main statistics for Northern Ireland Statistical bulletin National identity" (PDF). 22 Eylül 2022. 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023. 
  3. ^ http://www.nio.gov.uk/agreement.pdf 3 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (204 KiB)

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İrlanda</span> İrlanda adasında yer alan Batı Avrupa ülkesi

İrlanda ya da İrlanda Cumhuriyeti, kuzeybatı Avrupa'da bulunan ülke. Büyük Britanya'nın batısındaki İrlanda adasının yaklaşık altıda beşini kaplamaktadır. Başkenti ve en büyük şehri Dublin'dir, 4,9 milyonluk nüfusun yaklaşık %40'ı bu şehir ve banliyölerinde yaşar. Tek kara sınırı kuzeydoğudaki Birleşik Krallık'a bağlı Kuzey İrlanda ile olan İrlanda'nın batısı Atlas Okyanusu, doğusu İrlanda Denizi, güneydoğusu St George Kanalı, güneyi ise Kelt Denizi ile çevrilidir. Ülke, üniter bir yapıya sahiptir ve parlamenter demokrasi ile yönetilmektedir. Yasama gücü alt meclis Dáil Éireann ve üst meclis Seanad Éireann 'ndan oluşan Oireachtas (Parlamento)'nun elindedir. Cumhurbaşkanının görevleri semboliktir ancak bazı önemli güçleri ve görevleri bulunur. Başbakan (Taoiseach) Meclis tarafından seçilir ve cumhurbaşkanınca atanır.

<span class="mw-page-title-main">İrlandaca</span> Irlandanın resmi dili

İrlandaca (Gaelige), Hint-Avrupa dil ailesinin Kelt dilleri koluna ait bir dil. İrlanda'nın, Birleşik Krallık'a bağlı Kuzey İrlanda'nın ve Avrupa Birliği'nin resmî dilidir. İrlandaca, Batı Avrupa'da halk dili kullanılarak yazılmış en eski edebiyata sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Belfast</span> Birleşik Krallıkta bir şehir

Belfast, Birleşik Krallık'ta bir şehir. Kuzey İrlanda'nın hem en büyük şehri, hem de başkentidir. Aynı zamanda güneydeki Dublin'den sonra İrlanda adasındaki en büyük ikinci şehirdir. 2019 Birleşik Krallık nüfus sayımına göre şehirsel alan nüfusu 341.877 kişiyken, 671.559 kişi de Belfast Metropolitan Yerleşim Alanı'nda yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Antrim Kontluğu</span> Kuzey İrlandayı oluşturan altı kontluktan adanın kuzeydoğusunda yer alanı

Antrim Kontluğu. Kuzey İrlanda'yı oluşturan altı kontluktan biri. İrlanda adasının kuzeydoğusunda yer almaktadır. Yüzölçümü 2,844 km² nüfusu 566,000'dir. Ülkenin başkenti olan Belfast şehri de bu bölge sınırları içerisinde olmasına rağmen idari olarak şehir statüsünde olduğundan kontluk tarafından yönetilmez. Kontluğun merkezi Antrim şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Fermanagh Kontluğu</span>

Fermanagh Kontluğu İrlandaca : Contae Fhear Manach ya da Fear Manach. Kuzey İrlanda'nın en batısında kontluk. İrlanda adasını göller yöresi olarak bilinir. Kontluk Belfast'a 120 km Dublin'e ise 99 km uzaklıktadır. Fermanagh Kontluğu Lough Neagh gölüne sınır olmayan tek kontluktur. Yüzölçümü 1,691 km2 nüfusu ise 58.000 kişidir. Kontluğun yönetim merkezi Enniskillen şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Londonderry Kontluğu</span>

Londonderry Kontluğu ya da Derry Kontluğu. Kuzey İrlanda'da kontluk. Adını kontluk merlezi Derry şehrinden almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Newry</span>

Newry, İrlanda adasının dokuzuncu, Kuzey İrlanda'nın dördüncü büyük şehri. Eski Armagh Kontluğu ve Down Kontluğu arasında yer almaktadır. Belfast 'a 60 km, Dublin 'e 108 km uzaklıktadır. 2011 nüfusu 26.967 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Ulster Birlik Partisi</span>

Ulster Birlik Partisi, Kuzey İrlanda'daki bir siyasi partidir. 1905 yılında Albay Edward James Saunderson tarafından kuruldu. Partinin ana amacı Kuzey İrlanda'da yaşayan Protestanların haklarının korunması ve Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'a bağlı olarak kalmasıdır. Partinin sempatizanları genellikle Orange Order üyesidirler.

<span class="mw-page-title-main">Ulster</span> İrlanda adasında bulunan ve üç ilçesi İrlanda Cumhuriyetine bağlı ve altı ilçesi Kuzey İrlandaya bağlı il (province)

Ulster İrlanda'nın Munster, Connacht, Leinster ve Ulster'den oluşan dört ilinden biridir. Genelde, Birleşik Krallık'a bağlı Kuzey İrlanda bölgesini tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda Bağımsızlık Savaşı</span> İrlanda Bağımsızlık Savaşı veya Anglo-İrlanda Savaşı, İrlanda Cumhuriyet Ordusunun Britanya Hükûmetine ve İrlandada bulunan kuvvetlerine karşı sürdürdüğü gerilla savaşıdır

İrlanda Bağımsızlık Savaşı ya da Anglo-İrlanda Savaşı, İrlanda Cumhuriyet Ordusu'nun Britanya Hükûmeti'ne ve İrlanda'da bulunan kuvvetlerine karşı sürdürdüğü gerilla savaşıdır.

<span class="mw-page-title-main">Özgür İrlanda Devleti</span> 1922-1937 yılları arasında kuzeybatı Avrupada egemen olan devlet

Özgür İrlanda Devleti, 6 Aralık 1921 tarihinde Britanya hükûmeti ve İrlanda milliyetçilerinin imzaladığı İngiliz-İrlanda Antlaşması sonucunda kurulan bir dominyondur.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda Plantasyonları</span>

İrlanda Plantasyonları, 16. ve 17. yüzyıllarda İrlanda'da İngiltere kraliyeti tarafından topraklara el konulması ve bu toprakların İngiltere'yle İskoçya'nın Lowlands yöresinden yerleşen yerleşimcilerle sömürgeleştirilmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey İrlanda sorunu</span>

Kuzey İrlanda sorunu, Kuzey İrlanda'da süren ve çeşitli zamanlarda İrlanda Cumhuriyeti, İngiltere ve ana kara Avrupa'ya yayılan etnik milliyetçi çatışmalardır. "The Troubles" dönemi 1960'ların sonunda başladı ve yaygın görüşe göre 1998 Belfast Anlaşması ile sona erdi. Ancak şiddet eylemleri o zamandan beri ara sıra devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda'da birlikçilik</span>

İrlanda'da birlikçilik, İrlanda ve Büyük Britanya adaları arasında bir çeşit siyasi birliğin devamından yana bir ideoloji anlamına gelir. Kuzey İrlanda bağlamında veya esasında tarihsel ve spesifik olarak Ulster bağlamında Ulster birlikçiliği olarak da adlandırılır. Serbest İrlanda Devleti'nin bir dominyon olarak Birleşik Krallık'tan ayrılması ve bağımsız bir devlet olarak ortaya çıkmasından sonra İrlanda'da birlikçilik, öncelikle Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık içinde yerini korumaya ve muhafaza etmeye odaklanmıştır.

Kuzey İrlanda Sivil Haklar Derneği, 1960'ların sonunda ve 1970'lerin başında Kuzey İrlanda'da sivil haklar için kampanya yürüten bir kuruluştur. 29 Ocak 1967'da Belfast'ta kurulan derneğin ilk üyeleri arasında Birlikçi siyasetçiler de bulundu ve yönetim kurulunda Genç Birlikçi Robin Cole yer aldı. Örgütün çekirdek kadrosu ise daha evvel Ağustos 1966'da Wolfe Tone Toplumları ve İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) arasında Maghera'da düzenlenen toplantıda bir araya gelmişti. Görünürde istihdam ve konut alanlarında Roma Katoliklerine karşı ayrımcılıklar, seçim sınırlarının manipüle edilmesi, İrlanda çingenelerinin hakları ve nükleer silahsızlanma gibi konularda sosyal adalet talep etmek amacıyla oluşturuldu.

Kuzey İrlanda'da İslam 1920 İrlanda Hükûmeti Yasası ile tanınmıştır. Bu yasa 3 Mayıs 1921'de Birleşik Krallık'ta ayrı bir ülke olarak kurulmasından bu yana Kuzey İrlanda'da uygulanmaktadır.

Kuzey İrlanda bayrak sorunu, halen Kuzey İrlanda'da tartışılan bir sorundur. Ülkedeki taraflar siyasi bağlılığına göre farklı bayraklar kullanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mourne Dağları</span>

Mourne Dağları, Kuzey İrlanda'da bulunan bir sıradağdır. Dağlar, Kuzey İrlanda'nın güneydoğusunda Ulster vilayetinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda Cumhuriyeti (1919-1922)</span>

İrlanda Cumhuriyeti,, Ocak 1919'da Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını ilan eden tanınmamış bir devletti. Cumhuriyet, İrlanda adasının tamamı üzerinde yargı yetkisi iddia ediyordu, ancak 1920 itibarıyla etki alanı İrlanda'nın 32 ilinden 21'iyle sınırlıydı. Britanya devlet güçleri, kuzeydoğunun yanı sıra Cork, Dublin ve diğer büyük şehirlerde varlık göstermekteydi. Cumhuriyet, kırsal bölgelerde güçlüydü ve askeri güçleri aracılığıyla doğrudan kontrol etmediği şehir bölgelerinde de nüfuz sağlayabiliyordu.

Belfast'ın kültürü, tıpkı şehir gibi, Kuzey İrlanda kültürünün mikrokozmosudur. Imagine Belfast'ın genel müdürü Hilary McGrady, "Belfast, Avrupa'da yankılanma potansiyeli olan sosyal, ekonomik ve kültürel bir dönüşüm başlattı." iddiasında bulunmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.