İçeriğe atla

Kuveyt'teki Yahudilerin tarihi

Kuveyt'teki Yahudilerin tarihi, Irak Yahudi tarihinin bir parçasıdır.

Irak Yahudisi tanınmış İngiliz iş insanı Naim Dangoor'in dedesi Bağdat'ta baş haham iken şehir nüfusunun %40'ı Yahudiydi ve iş yerlerinin %95'i onlara aitti. Kendisi 1930'larda Queen Mary Üniversitesi'nde mühendislik okumak için Londra'ya gitti. Ardından orduya katılmak için Irak'a döndü ve orada bir iş imparatorluğu oluşturdu. Irak'ta çok sevdiği Müslüman ortağıyla Coca Cola'nın acenteliğini yaptı.[1] Dediğine göre:

1776'da Sadık Han, Basra'yı ele geçirdi, aralarında Yahudilerin de bulunduğu yerel halkın çoğu yerlerini terkedip Kuveyt'e yerleşti. Yahudilerin çabalarıyla ülkenin inşası ve ticareti gelişti. 1860'larda sayıları arttı ve ticaret kalkındı. Cami pazarının yanında "Yahudilerin pazarı" adında bir Yahudi piyasası vardı. Yahudilerin alkol yapıp halka sattığı bilinmekteydi. Ayrıca ticarette dikkatli davrandıkları da bilinmekteydi. Genelde toptancılık yapıp Hindistan, Bağdat ve Halep'le çalıştılar. Avrupa ve Çin'e dahi ihracatta bulundular. Bugün Ticaret Bankası'nın bulunduğu alanda 80 Yahudi ailesi yaşamaktaydı. Yahudiler cübbe ve Fes giydiklerinden nüfusun geri kalanına kıyasla farklı görünüyorlardı. Bazıları Avrupaî giysiler giyinmelerine rağmen yine de Fes takıyordu. Sinagogları ve Toraları vardı. Sinagoglarında kadınların yeri ayrıydı. Cumartesileri kutsal gündü, bu günde çalışmazlardı. Ayrıca kendilerine ait mezarlıkları vardı, bu da onların uzun süre orada yaşadığını gösteriyordu. 1914'ten önce yaklaşık 200 Yahudi vardı. Çoğu Bağdat'a geri döndü bir kısmı da Hindistan'a gitti. Kuveyt'te iki varlıklı Yahudi vardı, diğerleri ise kuyumculuk ve ticaretle uğraşan orta sınıftı. Varlıklı Yahudilerden Saleh Mahlab 1912'de ilk buz fabrikasını açtı. Gurgi Sasson ve Menaşi Eliyahu tüccar ve finansördü. Şeyh Salem el Mubarak, dokuzuncu hükümdar olarak başa geçince Yahudilerin alkolik ruh hallerini durdurmak istedi. Onları çağırıp uyardı. Onların Kuveyt'ten kovulduğuna dair bir kanıt yoktur. Gerçek o ki, Irak'ta I. Faysal başa gelince Irak'a döndüler. Kralın, Wiseman ve Irak'ın Maliye Bakanı Sasson Heskel gibi Yahudi tanıdıkları vardı. Yirmilerde Kuveyt'teki bütün Yahudiler ülkeyi terk etti.[2]

Kuveytli Profesör Faisal Abdulla Alkanderi, yukarıda söylenenleri onaylarcasına Islam and Christian-Muslim Relations, 2006 (Türkçeİslam ve Hristiyan-Müslüman ilişkileri) yazısında özetle şunları aktarmıştır:

Kuveyt 19.yy'ın son on yılında çağının dinamik dönemini yaşadı. Ev ve gemi inşasında artma oldu ve sınırsız iş seçenekleri vardı. Ülke huzurlu ve istikrarlıydı. Farklı hizmet seçenekleri ve ekonomik açıdan gelecek vadeden bir yer olan Kuveyt, komşu ülkelerden, daha iyi bir gelecek arayanlar sayesinde göç alıyordu. Bu makale, bu dönemde gelen ve haklarında çok şey bilinmeyen Yahudi cemaati hakkında bilgi sunmaktadır. Ayrıca, terk etmelerinin ardındaki muhtemel sebepleri incelemektedir. Bu Yahudiler, Mezopotamya'da bin yıl yaşayan 'Babil' Yahudileriydi. Dilleri Arapçaydı ve Bağdat ile Hindistan arasında asırlar boyunca ticaret yaptı. Çoğunlukla tekstille ilgilendiler ve her kökenden insan ithal giysi almak için pazarlarına gidiyordu. Çocuklarını genelde sinagoglarında eğittiler. Birlikte gidip birlikte gelen sabit bir topluluktan ziyade sürekli geleni ve gideni olan değişken bir topluluktu ve içlerinde türlü türlü şahıslar barındırıyordu.[3]

Arap Yarımadası'nda Yahudiler

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Keeping promises, 2004". Londra: guardian.co.uk. 26 Kasım 2004. 25 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2010. 
  2. ^ "History of the Jews in Kuwait". dangoor.com. 16 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. .
  3. ^ "Islam and Christian-Muslim Relations, Volume 17, Issue 4 October 2006, pages 445 - 456". informaworld.com. 26 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bağdat</span> Irakın başkenti

Bağdat, Irak'ın başkenti ve en büyük kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Irak</span> Batı Asyada bir ülke

Irak, resmî adıyla Irak Cumhuriyeti, Batı Asya'da bir ülkedir. Kuzeyde Türkiye, doğuda İran, güneydoğuda Kuveyt, güneyde Suudi Arabistan, güneybatıda Ürdün, batıda ise Suriye ile sınır komşusudur. Başkenti ve en büyük şehri Bağdat olan federal parlamenter cumhuriyet ile yönetilen bir ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">Körfez Savaşı</span> 1990-1991 yılları arasında Irak ile 42 ülkeden oluşan koalisyon arasında yaşanan çatışma

Körfez Savaşı veya Birinci Körfez Savaşı, kod adı Çöl Fırtınası Harekâtı 2 Ağustos 1990'da Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesiyle başlayan krizin sonucunda, ABD öncülüğünde, Birleşik Krallık, Fransa, Suudi Arabistan, Suriye, Mısır'ın da aralarında bulunduğu 37 ülkenin dahil olduğu koalisyon gücünün Irak'a karşı düzenlediği askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Kuveyt</span> Arap Yarımadasının kuzeydoğusundaki bir ülke

Kuveyt, resmî adıyla Kuveyt Devleti, Arap Yarımadası'nın kuzeydoğusunda, Basra Körfezi kıyısında yer alan ülkedir. Kuzeyde Irak ve güneyde Suudi Arabistan ile komşudur. Ülkenin ismi, Arapçada "su kenarındaki kale" anlamına gelen akwat kelimesinden gelmektedir. Yüzölçümü 17.818 km² olan ülkenin nüfusu 2020 tahminiyle yaklaşık 2,9 milyondur.

<span class="mw-page-title-main">Arap Yarımadası</span> Asyanın güneybatısında yer alan bir yarımada

Arap Yarımadası ya da Arabistan, Asya'nın güneybatısı ve Afrika'nın kuzeydoğusunda yer alan yarımada. Büyük bölümü çöl olan yarımada, içerdiği petrol ve doğalgaz kaynakları nedeniyle Orta Doğu'nun jeopolitik açıdan önemli bir bölgesidir. Bölgede nüfusun büyük bölümü Arap ve Müslüman kökenlidir. Ayrıca yarımada, İslam dininin ortaya çıktığı yerdir.

<span class="mw-page-title-main">Basra</span>

Basra, Irak'ın güneyinde bir kent; Irak'ın ikinci büyük şehri ve en önemli limanı. Hamar Gölünün güneydoğu ucunda, Şattül Arap su yolunun batı kıyısında, Basra Körfezi'ne 55, Bağdat'a ise 545 kilometre uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Arapçası</span>

Yahudi Arapçası, Arap Birliği topraklarında yaşamış veya yaşayan Yahudiler tarafından konuşulan Arapçanın bir lehçesidir. Geçmişte Arap Yarımadası'ndaki Yahudi kabileler tarafından da konuşulmuştur. Konuşulan dilin yanı sıra İbrani Alfabesi ile yazılmış Arapça metinlere de Yahudi Arapçası denir. Arapçada olduğu gibi Yahudi Arapçası'nda da yöreden yöreye göre değişen lehçe farklılıkları vardır. İstanbul Ladino'su ile Balkan Ladino'su arasında nasıl bir fark varsa Libya'daki Yahudi Arapçasıyla Irak'taki Yahudi Arapçası arasında da aynı şekilde benzerlikler ve ufak farklılıklar bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Hürmüz Boğazı</span> Umman Körfezi ile Basra Körfezi arasındaki boğaz

Hürmüz Boğazı Umman Körfezi ile Basra Körfezi'ni birbirine bağlayan boğazdır. Boğaz, Avesta'da adı geçen iyilik tanrısı Hürmüz'ün adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi</span> Basra Körfezine kıyısı bulunan altı Arap ülkesinin oluşturduğu ülkeler topluluğu

Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi, kısaca Körfez İşbirliği Konseyi resmi adı ile Arapça: مجلس التعاون لدول الخليج العربیه, Basra Körfezi'ne kıyısı bulunan altı Arap ülkesinin ekonomik, siyasal ve sosyal hedefler ile bir araya gelmesiyle oluşturduğu bir ülkeler topluluğudur.

<span class="mw-page-title-main">Basra Körfezi</span> Arabistan Yarımadasının kuzeyi ile İranın güneybatısı arasında kalan Hint Okyanusuna bağlı koy

Basra Körfezi,, Arap Yarımadası'nın kuzeyi ile İran'ın güneybatısı arasında kalan Hint Okyanusu'na bağlı körfez. Dünyanın en önemli petrol ve doğalgaz yatakları bu bölgede bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bağdadi Yahudiler</span>

Bağdadi Yahudiler, Hindistan'daki ana Yahudi cemaatlerinden biridir.

Singapur'a yerleşen ilk Yahudiler, Stamford Raffles 1819'da Singapur'u bir ticaret limanına dönüştürdükten sonra Hindistan'dan gelen Bağdadi Yahudilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Farhud</span>

Farhud, Yahudilerin Şavuot bayramı sırasında, 1-2 Haziran 1941 tarihlerinde, Irak Krallığı'ndaki Bağdat'ta Yahudilere yapılan pogrom veya "zorla tahliye" olayıdır. Ayaklanma, Nazi yanlısı Reşid Ali Geylani hükûmetinin çökmesinden sonra başlayan otorite boşluğunda gerçekleşti. Başlangıçta müdahaleden kaçınan İngiliz güçleri katliamların genel bir anarşi hâlinde devam etmesi üzerine kargaşa çıkaranlara müdahale etti. Saldırılar sonucunda 175 Yahudi öldü ve 1000 Yahudi yaralandı. Yahudilerin malları yağmalandı ve 900 Yahudi evi harabeye çevrildi. 1951'e kadar, Irak'ın Yahudi nüfusunun %80'ini oluşturan 110.000 Yahudi'nin çoğu başta İsrail'e olmak üzere ülkeyi terk etti. Farhud için "Holokost'un unutulmuş pogromu" ve "Irak Yahudi cemaatinin sonunun başlangıcı" denildi; Yahudiler bölgede 2600 yıldır yaşıyordu.

İsrail ve Yahudiye toprakları dışında kalan Orta Doğu bölgelerinde Yahudiler en azından Babil Sürgünü'nden beri 2600 yıldır yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Arap dünyasındaki Yahudilerin tarihi</span>

Arap Yahudileri Arap dünyasında doğan Yahudileri veya onların torunlarını ifade eder. Salim Tamari'ye göre, dünyanın birçok yerinde "Arap Yahudisi" terimi bir oksimorondur.

<span class="mw-page-title-main">1950-1951 Bağdat bombalamaları</span>

1950-1951 Bağdat bombalamaları, Nisan 1950 ile Haziran 1951 arasında Bağdat, Irak'ta Yahudiler hedef alınarak yapılan bombalamalardır. Bu olaylar canlanmaya başladığı zaman Irak yetkilileri 28 Yahudi ve 9 Arabı casusluk ve yasadışı yollarla silah edinme sebepleriyle tutukladı.

<span class="mw-page-title-main">Katar'daki Yahudilerin tarihi</span>

Katar'daki Yahudilerin tarihi ve bunun hakkındaki bilgiler çok sınırlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Irak'taki Yahudilerin tarihi</span>

Irak Yahudileri Irak'ta doğmuş veya onların çocukları olan Yahudilerdir. Yahudilerin Irak topraklarındaki varlığı MÖ 586'daki Babil Sürgünü ile belgelenmiştir. Irak Yahudileri dünyanın en eski topluluklarından olup tarihi önemi en yüksek Yahudi cemaatlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Um Kasr</span>

Um Kasr, Irak'ın güneyinde bir liman kenti. Basra Körfezi'nde oluşmuş Havr Abdullah halici boyunca Basra Körfezi kıyısında kurulmuştur. Küçük bir koy, Kuveyt ile arasında sınır olmuştur.

Irak tarihi, Irak coğrafyasında geçen olaylardır. Irak coğrafyası Antik çağlardan beri yerleşke alanıdır. Tarihi boyunca pek çok etnik ve dine ev sahipliği yapmıştırIrak, Batı Asya'da büyük ölçüde eski Mezopotamya topraklarına karşılık gelen bir ülkedir. Mezopotamya'nın tarihi, Aşağı Paleolitik dönemden MS 7. yüzyılın sonlarında Halifeliğin kuruluşuna kadar uzanır ve bu tarihten sonra bölge Irak olarak anılır. Mezopotamya tarihinin Neolitik Ubeyd döneminde M.Ö. 6000 ile 5000 yılları arasında ortaya çıkan ve yaygın olarak kayıtlı tarihteki en eski uygarlık olarak kabul edilen kadim Sümer toprakları Irak topraklarında yer almaktadır. Burası aynı zamanda Akkad, Neo-Sümer, Babil, Neo-Asur ve Yeni-Babil imparatorluklarının tarihi merkezidir; Bronz ve Demir Çağı'nda Mezopotamya'da ve Eski Yakın Doğu'nun diğer çeşitli bölgelerinde hüküm süren yerel yönetici hanedanların bir dizisidir.