Kuvaterner'de İklim Değişmeleri'ne ve Kuaterner'de görülen iklim bilgilerine paleoklimatoloji verilerini kullanarak ulaşalır. Kuaterner, içinde bulunduğumuz zamandan 2.58 milyon yıl önce başlamış olan ve hala devam eden jeolojik devirdir. Paleoklimatoloji; tüm dünya tarihi ölçeğinde yapılan iklim değişiklikleri çalışmasıdır. Öncelikle kaya tortuları, buz tabakaları, mercan kabukları ve fosillerin içinde korunmuş verileri elde etmek için dünya ve yaşam bilimleri çeşitli yöntemler kullanır; daha sonra bu verileri dünyanın çeşitli iklim bölgelerinde atmosferik sistemin son durumlarını belirlemek için kullanır.
Dünya'nın şimdiki buzul çağının son, en yüksek buzul seviyesi Crowley, TJ (1995)
Geçmişte meydana gelen çevrede ve biyolojik çeşitlilikteki değişiklikler, mevcut durum ve kitlesel yok oluş üzerindeki iklim etkileri yansıtılır.
Son 400.000 yılda Vostok buz çekirdeğinde çok fazla görülen sıcaklık değişimleri, karbondioksit ve toz yoğunluğu
İklim değişmeleri açısından değerlendirme yapıldığında, Kuzey yarımkürede 2.7 milyon Pliosen sonlarında başlayan soğuma ve buzullaşma eğiliminin Kuvaterner’de devam ettiği görülür. Kuvaterner’de iklim sisteminin en önemli özelliği, Pliosen’de başlayan sıcaklıklardaki azalma eğiliminin yanı sıra sistemin yeni bir dengeye oturması ve bu nedenle periyodik olarak buzul çağları ve buzularası çağların birbirini izlemesidir.
Buz Devri Haritası Kuzey Almanya ve Kuzey komşuları. Kırmızı: "Weichselian buzul"en yüksek sınırı; Sarı: "Saale buzul" en yüksek seviyede (Drenthe sahne); mavi: "Elster buzul" en fazla buzullaşma.
Bu çağın en önemli özelliği iklim salınımlarıdır. Pleyistosen (en yeniçağ), Kuvaterner’in bütününe yakınını kapsayan büyük bölümüdür. Bu dönemde, iklim salınımları önceleri 41 by’lık yerin eksen eğimindeki salınımlara uygun olarak sürmüş, son 800 by’lık döneminde ise yerin güneş etrafında döndüğü yörüngenin basıklığındaki (dışmerkezlik) 100 by’lık periyodik değişmelere uyduğu belirlenmiştir. Bugün, son buzul çağını izleyen bir sıcak dönem sürmektedir. Bu dönem, insanlık kültür tarihi bakımından özel bir önem taşıdığı için Kuvaterner’in ayrı bir zaman dilimi olarak göz önüne alınmış ve Holosen (dönem) olarak adlandırılmıştır. Yaklaşık son 12 by’lık süreyi kapsayan bu çağı, önceki buzularası çağlara bakıldığında yeni bir buzul çağının izleyebileceği varsayılmaktadır. Bu durumda Holosen bir buzularası çağ olarak değerlendirilmekle birlikte, bugünkü durumuyla daha çok buzul sonrası (postglasyal) çağ olarak nitelenmektedir.
Yerin güneşten aldığı enerji miktarı ve bu enerjinin yeryüzündeki dağılışında meydana gelen değişmeler özellikle geri besleme mekanizmaları ile belirgin iklim değişmelerine dönüşmektedir. Bunların başında kar-buzul örtülü alanların albedosunun oluşturduğu geri besleme gelmektedir.
Atmosferdeki karbondioksit (CO₂) ve metan (CH₄) oranlarının sıcak dönemlerde artması, soğuk dönemlerde azalması da iklim değişmeleri ile çok belirgin bir uyumluluk göstermektedir.
Kuvaterner iklim değişmelerinin en önemli etkilerinden biri de deniz seviyesi üzerinde meydana gelmiştir. Buzul çağlarında kıtalarda gelişen buzulların çok büyük hacimlere ulaşması okyanus ve denizlerdeki su kütlesinin azalmasına, bu nedenle dünya denizlerinin seviyesinin alçalmasına neden olmuştur. Son buzul çağında bu alçalmanın 130 m kadar olduğu belirlenmiştir. Böylece kıta şelfinin geniş olduğu Pasifik ve Atlantik okyanuslarının kuzey kesimlerinde geniş alanlar karalaşmış ve yüksek enlemlerdeki kıtasal örtü buzullarının alanı bu yolla da artmıştır. Son buzul çağını izleyen ısınma döneminde ise eriyerek küçülen buzullardan denizlere çok büyük hacimde su döndüğü için deniz seviyesi yeniden yükselmiştir. Bu süreç, devamlı ve düzenli bir gidiş göstermemiş, sıcaklık artışındaki değişmelere uygun olarak farklı hızlarda sürmüştür.
Galeri
Son birkaç yıl boyunca buzul ve buzularası çağlarda art arda dalgalanan tortu kayıtlarının gösterimi
Son buzul ve buzularası çağlarda sıcaklık ve değişen buz hacminin gösterimi.
Kuzey yarımkürede buzullaşma (buzul, gri) en yüksek ve en düşük (buzularası, siyah)
Güney yarımkürede buzullaşma (buzul, gri) en yüksek ve en düşük (buzularası, siyah)
Son buzul çağları boyunca kuzey yarıkürenin buzullaşması kalınlığı 3-4 km'ye ulaşan buz tabakaları deniz seviyesinin 120 m düşmesine neden olmuştur.
Buz çağında buzullaşmanın tipik sonuçları İskandinavya Fiyortlar ve göllerin gösterimi.
Kazancı, N., Gürbüz, Alper. (2012). Kuvaterner Bilimi. Ankara Üniversitesi Yayınları s.65-66, 69 Erlat, E. (2010). İklim Sistemi ve İklim Değişmeleri. Ege Üniversitesi Yayınları s.144-145 http://en.wikipedia.org/wiki/Paleoclimatology 4 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İlgili Araştırma Makaleleri
Kretase veya Kretase dönemi, Mezozoyik Zaman'ın üç alt bölümünden sonuncusudur. Jura'dan sonra, Paleojen'den önce gelir. Günümüzden 145 milyon yıl önce başlayıp ~ 66 milyon yıl önce sona erdiği kabul edilir.
Neojen, Üçüncü Zaman'ın bölündüğü dört büyük devirden son ikisi olan pliyosen ile miyoseni birden kavrayan sistem. Uluslararası Stratigrafi Komisyonu'nun (ICS) jeolojik zaman cetveline göre 23,03 milyon sene evvel başlar ve 2,58 milyon sene evvel biter. Senozoik Zaman'daki ikinci periyot, Paleojen Periyot'tan sonra gelir ve Kuaterner Periyodu onu takip eder. Neojen, iki zamana bölünmüştür: evvela Miyosen, sonra Pliosen.
Deniz seviyesi, atmosfer ile deniz yüzeyinin birleştiği yükseklik. Deniz seviyesi, Dünya'nın bir veya daha fazla su kütlesinin ortalama yüzey seviyesidir. Yeryüzündeki tüm yüksekliklerin ve denizaltındaki tüm derinliklerin tanımlanmasında kullanılan referans seviyedir. Deniz seviyeleri birçok faktörden etkilenebilir ve jeolojik zamanlar içerisinde büyük farklılıklar gösterdiği bilinmektedir. Dünya üzerindeki herhangi bir bölgenin deniz seviyesi; gel-git, atmosfer basıncı ve rüzgâr gibi nedenlerle kısa süreli değişiklikler gösterir. Kısa vadedeki değişimler ise Dünya'nın iklim değişikliklerine bağlıdır. Örneğin; 20. yüzyılda mevcut deniz seviyesindeki yükselmenin küresel ısınmadan kaynaklandığı varsayılmaktadır. Deniz seviyesinin ölçülmesi; devam eden iklim değişikliğine ilişkin ön görüler sunabilir. Bu değişimler nedeniyle deniz seviyesini, deniz yüzeyinin uzun vadedeki tüm hareketlerinin ortalaması alınarak hesaplanmış olan ortalama deniz seviyesi şeklinde tanımlamak daha doğru olur. Ortalama deniz seviyesi, uluslararası şekilde MSL kısaltması ile gösterilir. Türkçe yayınlarda zaman zaman ODS kısaltması kullanılır.
Buzul çağı ya da buz çağı, Dünyanın ve atmosferinin sıcaklığının uzun süren dönem boyunca azalarak kıtasal, kutup ve alp buzullarının genişlemesi ve varlığını sürdürmesidir. Dünyanın iklimi, gezegende buzulların olmadığı sera dönemleri ile buzul çağları arasında gidip gelir. Dünya halen Kuvaterner buzullaşması içindedir. Buzul çağındaki soğuk iklimin bireysel darbeleri buzul dönemi ve buzul çağındaki aralıklı sıcak dönemlere ise buzullararası denir.
Kuvaterner, jeolojide yaklaşık son 2,588 ± 0,005 milyon yıllık dönemi kapsayan, Uluslararası Stratigrafi Komisyonunun (ICS) kabul ettiği jeolojik zaman cetveline göre tanımlanmış, Senozoik Zaman'ın sonuncu bölümüdür. Neojen'in sonundan günümüze kadar devam eder. Gayriresmî "Geç Kuvaterner" kavramı, son 0,5–1,0 milyon seneyi kapsar.
Paleocoğrafya, geçmiş çağların coğrafyasını araştıran bilim dalı.
Tersiyer veya Üçüncü Zaman günümüzden 66 milyon yıl öncesinden 2,6 milyon yıl öncesine kadarlık süreyi kapsayan ve artık kullanılmayan bir jeolojik dönemdir. Tersiyer Dönem, ikincil devir ve Kuvaterner devir arasındaki zamanı kapsar. Bu dönem, Senozoik çağda, Kretase-Tersiyer yok oluşu sonucu uçmayan dinozorların tükenmesi ile başlamış ve Pliyosen devrin sonundaki, en son Buz Çağı'nın başlangıcına kadar sürmüştür.
Holosen yok oluşu, MÖ 10.000'den beri süregelen günümüz Holosen çağındaki yok oluş ve soy tükenmeleri olaylarını tanımlar. Çok sayıda görülen Holosen yok oluşunun genişliği, memeliler, kuşlar, amfibiler, sürüngenler ve eklembacaklılar dahil olmak üzere birçok bitki ve hayvan ailelerini kapsadığı gibi bu yok oluşların büyük bir kısmı yağmur ormanlarında meydana gelmektedir. 1500 ve 2009 yılları arasında meydana gelen 875 farklı soy tükenmesi olayının gözlemlenmiş olup bu yok oluşlar Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından da belgelenmiştir. Ancak, çoğu yok oluşlar herhangi bir şekilde belgelenmeden gerçekleşir. Türlerin alan teorisine ve buna dair yapılan üst sınır tahminlerine göre, her yıl 140.000 tür günümüzde yok olmaktadır.
Holosen, Kuvaterner devri içerisinde yer alan Pleistosen devrinin bitmesinden günümüze kadar sürmekte olan jeolojik devredir. Dönem Genç Buzul çağının bitmesiyle başlayan buzul durgun (interstadial) dönemine karşılık gelir. Adını Yunanca kelimeler olan ὅλος ve καινός sözcüklerinden alır ve "tamamen yeni" anlamına gelir.
Paleoklimatoloji, doğrudan ölçümlerin alınmadığı iklimlerin incelenmesidir. Araçsal kayıtlar Dünya tarihinin yalnızca küçük bir bölümünü kapsadığından, eski iklimin yeniden inşası, doğal çeşitliliği ve mevcut iklimin evrimini anlamak için önemlidir. Paleoklimatoloji, kayalar, tortular, sondaj delikleri, buz tabakaları, ağaç halkaları, içinde korunmuş verileri elde etmek için Dünya ve yaşam bilimlerinden çeşitli PROXY yöntemlerini kullanır. Vekilleri tarihlendirme teknikleriyle birleştirilen bu paleoiklim kayıtları, Dünya atmosferinin geçmiş durumlarını belirlemek için kullanılır.
Kuaterner döneminde Pleistosen'den Holosene geçiş sırasında özellikle megafaunal türlerde birçok yok oluş olayı görülmüştür. Ancak, yok olma dalgası Pleistosen'in sonunda durmamış özellikle izole adalarda Holosen yok olmaları olarak devam etmiştir. Paleontologlar tarafından ortaya atılan hipotezlere göre yok olma olaylarının başlıca nedenleri olarak Orta-Geç Pleistosen ve Holosen sırasında dünyanın birçok bölgesine yapılan göçler, doğal iklim değişiklikleri ve insanlar tarafından yapılan avcılık faaliyetleri gösterilmektedir. Avcılığın diğer bir varyantı ise ikinci dereceden avlanmadır ve insan olmayan avcılardan kaynaklanan üstün rekabetten dolaylı gerçekleşen yok olmalar üzerine odaklanılmaktadır. Hastalıkların yayılması da olası bir neden olarak ele alınmaktadır.
Erken Dryas Devri,, son Buzul Maksimumunun (LGM) 20.000 BP civarında geri çekilmeye başlamasından sonra kademeli iklim ısınmasını geçici olarak tersine çeviren geç buzullar arası dönemden sonra buzul koşullarına geri dönmesidir. Bir gösterge cinsi olan Alp-tundra kır çiçeği Dryas octopetala'nın adını almıştır. Yaprakları bazen İskandinavya'nın göl çökelleri gibi geç buzul ve genellikle mineralojenik zengin çökellerde bol miktarda bulunur.
Kuvaterner bilimi; son 2,6 milyon yıl olan Kuvaterner dönemini inceleyen bilimdir. Bu alan son buz çağını Holosen dönemi inceleyerek geçmişteki çevreyi ve iklimsel değişimleri anlamaya çalışır.
Buzullar arası dönem, buzul çağındaki art arda buzul dönemlerini ayıran binlerce yıllık sıcak küresel ortalama sıcaklığın jeolojik bir aralığıdır. Mevcut Holosen yaşlı buzullar arası oluşum yaklaşık 11.700 yıl önce Pleistosen'in sonunda başladı.
Kuvaterner bilimi; son 2,6 milyon yıl olan Kuvaterner dönemini inceleyen bilimdir. Bu alan son buz çağını Holosen dönemi inceleyerek geçmişteki çevreyi ve iklimsel değişimleri anlamaya çalışır.
Pleistosen ya da Pleyistosen, genellikle halk dilinde Buz Devri olarak adlandırılan, yaklaşık 2.580.000 ila 11.700 yıl öncesini kapsayan jeolojik çağdır. Dünyanın en son tekrarlanan buzullaşma dönemidir. Pleistosen'in sonu, son buzul döneminin sonuna ve arkeolojide kullanılan Paleolitik çağın sonuna karşılık gelir. Pleistosen, Kuvaterner Döneminin ilk dönemi veya Senozoik Çağın altıncı dönemidir. ICS zaman ölçeğinde, Pleistosen üç aşamaya ayrılır. Bunlar;
Gelasiyen,
Kalabriyen,
Çibanyen Bu uluslararası alt bölümlere ek olarak, çeşitli bölgesel alt bölümler sıklıkla kullanılır.Pleistosen'i alt bölümlere ayırmak için çeşitli şemalar.
Buzul dönemi veya buzul aşaması, buzul çağında daha soğuk iklim ve buzul ilerlemeleri ile belirginleşen bir zaman aralığıdır. Buzullar arası dönem, buzul dönemleri arasında daha sıcak iklim koşullarına sahiptir. Son buzul dönemi yaklaşık 15.000 yıl önce sona erdi. Holosen Çağ günümüzde mevcut buzullar arası dönemdir.
Jeolojik zaman cetvelinde,Nortgripiyen, Kuvaterner dönemde yer alan Holosen'nin üç ayrı çağı içerisinde orta sırada yer alan çağdır. Grönlandiyen ve Meghaliyen ile birlikte Uluslararası Stratigrafi Komisyonu tarafından Temmuz 2018'de resmen onaylanmıştır.
Würm buzul veya Würm aşaması, literatürde genellikle Wurm şeklinde ifade edilir. "Wurm" Alp bölgesindeki son buzul dönemidir. Alplerin ötesine uzanan bölgenin içinde en büyük buzullaşmalarından en küçüğüdür. Pleistosen döneminin diğer buz çağlarının çoğu gibi, bir nehir, Würm içinde, Bavyera bir kolu olan Amper 'dir. Würm buzul çağı yaklaşık 115.000 ila 11.700 yıl öncesine kadar tarihlendirilebilir; kaynaklar, buzullar ve buzullar arasındaki uzun geçiş evrelerinin bu dönemlerin birine veya diğerlerine tahsis edilip edilmediğine bağlı olarak farklılık gösterir. Alphine'de yıllık ortalama sıcaklık Würm buzul çağı boyunca -3'ün altında olmuştur. Bu, vejetasyondaki değişikliklerden ve fasiyedeki farklılıklardan belirlenmiştir.
Dansgaard-Oeschger olayları, son buzul döneminde 25 kez meydana gelen hızlı iklim dalgalanmalarıdır. Bazı bilim adamları, olayların yarı periyodik olarak meydana geldiğini ve tekrarlama süresinin 1.470 yılın katları olduğunu söylüyor; ancak bu tartışılıyor. Holosen sırasında karşılaştırılabilir iklim döngüsü, Bağ olayları olarak adlandırılır.
Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır. Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir. Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.
