İçeriğe atla

Kutup tilkisi

Kutup tilkisi
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Sınıf: Mammalia
Takım: Carnivora (Etçiller)
Alt takım: Caniformia (Köpeğimsiler)
Familya: Canidae (Köpekgiller)
Oymak: Vulpini (Asıl tilkiler)
Cins: Vulpes
Tür: V. lagopus
İkili adlandırma
Vulpes lagopus
(Linnaeus, 1758)

Sinonimler

Alopex lagopus
Canis lagopus

Kutup tilkisi (Vulpes lagopus), köpekgiller (Canidae) familyasına dahil Vulpes cinsi içinde yer alan, arktik bölgelere özgü küçük bir tilkidir.

Bu tilkinin kürkü kışın beyaz, yazın koyu kahverengidir. Kürkü avcılar için ilgi çekicidir. Uzun, tüylü ve kalın kuyruğunu şiddetli soğuklarda atkı ya da yorgan olarak kullanabilir. Koku alma yetisi çok gelişmiştir. Hızlı bir koşucu, iyi bir yüzücüdür, Kuzey Kutbu'nda kış başlangıcında, mart-nisan aylarında kutup tilkisi çiftleri gelecekteki yavruları için yuva hazırlarlar. Bu yuvaların çoğu kuşaktan kuşağa miras kalır. Bazılarının 300 yıl kadar kullanıldığı saptanmıştır.[1] Kutup tilkisi köpekgiller arasında tek seferde en fazla yavru dünyaya getiren cinstir. Yavru sayısı ortalama 11'dir; bazen 22'ye çıktığı olur. Erkek tilki avlanıp yiyecekleri (küçük kemirgenler, kuşlar, bazı meyveler, leşler) yuvaya taşırken, dişi ise yavrularıyla ilgilenir. Yavrular aşağı yukarı 4 aylıkken yuvadan ayrılırlar. Bu süre içinde çift birlikte yaşarlar. Kutup tilkisinin insanlardan başka başlıca düşmanları vaşak ve kutup ayısıdır.

Vulpes lagopus'un mevsimlik kürkleri, yaz (üst), "mavi" (orta) ve kış (alt)

Taksonomi

 
 
 
 
 
 
 
 

Kutup tilkisi

 
 

Cüce tilki

 
 
 
 

Karsak

 
 
 

Kum tilkisi

 
 

Kızıl tilki

 
 
 
 
 

Güney Afrika tilkisi

 
 
 
 

Afgan tilkisi

 
 

Çöl tilkisi

 
 
 
 

Rakun köpeği

 
 
 
 

İri kulaklı tilki

 
 
 
 

Aktcinsler

  • Bering Adaları Kutup tilkisi, Vulpes lagopus beringensis
  • İzlanda Kutup tilkisi, Vulpes lagopus fuliginosus
  • Pribilof Adaları Kutup tilkisi, Vulpes lagopus pribilofensis
  • Grönland kutup tilkisi, Vulpes lagopus foragorapusis

Fizyoloji

Tilkinin soğuk ve açlık dönemlerini aşmak için faydalı genleri vardır.[2][3][4] Transkriptom dizileme, pozitif seçilime uğrayan iki geni tanımlamıştır: 1. Doman içeren glikolipid transfer proteini (GLTPD1) ve 2. Fare timom virüsünde onkogen homoloğu 2 (AKT2). GLTPD1, yağ asitleri metabolizmasında yer alırken, AKT2 ise glikoz metabolizması ve insülin sinyalizasyonu ile ilişkilidir.

Ortalama BMR yoğunluğu ve kışın genel BMR, yazdan %37 ve %27 daha düşüktür. Kışın, tilki metabolik depresyonla BMR'ini düşürerek yağ depolarını korur ve enerji ihtiyacını en aza indirir.[5][6] Burnundan kuyruğunun ucuna kadar tamamen kaplı olma özelliğine sahip kalın kürk, -50 °C’ye (-58 °F) kadar olan sıcaklıklarda tilkinin sıcak kalmasında önemli rol oynar.[7][8]

Tilkinin vücut yüzey alanının %22'si ısıyı kolayca dağıtırken, kızıl tilkilerde bu oran %33'tür.[9][10][11] Burnu, kulakları, bacakları ve ayakları en yüksek ısı kaybı bölgeleridir ve bu alanlar yazın vücut sıcaklığını düzenlemekte faydalıdır. Ayrıca, tilkinin burnunda, yazın ve egzersiz sırasında beyni serin tutan, köpeklere benzer yararlı bir buharlaşma mekanizması vardır. Yaz ve kış aylarında tilkilerin kürk ısı iletkenliği aynıdır; ancak, kışın tilkinin kürk ısı iletkenliği yazdan düşüktür, çünkü kürk kalınlığı %140 artar. Yazın tilkilerin vücut ısı iletkenliği kıştan %114 daha yüksektir, ancak vücut iç sıcaklıkları yıl boyunca sabittir.

Tilki vücut sıcaklığını düzenlemek için kullandığı yollardan biri, bacaklarındaki kanında ters akışlı ısı değişimini kullanmaktır.[12][13] Tilkiler, soğuk yüzeylerde dururken dokuların donma noktasının (-1 °C (30 °F)) üzerinde tutarak, hareketlilik ve ağrı hissetmeksizin ayaklarını sürekli sıcak tutabilirler. Bunu, damar genişlemesini artırarak ve ayağın tamamı yerine doğrudan karla temas eden yüzey pedine kan akışını yönlendirerek yaparlar.

Kaynakça

  • Nowak, Ronald M. (2005). Walker's Carnivores of the World. Baltimore: Johns Hopkins Press. ISBN 0-8018-8032-7.
  1. ^ Eliot, John L. "Patrolling vast expanses, this wanderer of the far north has adapted to cycles of feast or famine". National Geographic. 3 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2016. 
  2. ^ "Vulpes lagopus (Linnaeus, 1758)". www.gbif.org. 22 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024. 
  3. ^ "How the Arctic fox survives life in the frozen North". www.oneearth.org. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024. 
  4. ^ "Arctic Fox - Facts and Adaptations Vulpes lagopus / Alopex lagopus Arctic foxes (also sometimes called the polar fox, white fox". coolantarctica.com. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024. 
  5. ^ "How does the Arctic Fox Survive?". northamericannature.com. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024. 
  6. ^ "Do Foxes Hibernate? What Do They Do And How Do They Survive In Winter?". kidadl.com. 19 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024. 
  7. ^ "How the Arctic Fox Got Its Winter Wardrobe". answersingenesis.org. 5 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024. 
  8. ^ "The Arctic Fox: A Journey Into the Life of the Polar Prowler". cleverrabbits.com. 18 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024. 
  9. ^ "Arctic Fox – The Magnificent Polar Carnivore". worldanimalfoundation.org. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024. 
  10. ^ "Arctic Fox". ecologyprime.com. 18 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024. 
  11. ^ "Arctic Foxes: Constant Gardeners of the Arctic". oceanwide-expeditions.com. 22 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024. 
  12. ^ "How do Foxes adapt to their environment?". onlyzoology.com. 18 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024. 
  13. ^ "How Does Wildlife Survive Winter's Freezing Temperatures?". www.discovermagazine.com. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Memeliler</span> kara omurgalıları sınıfı

Memeliler, hayvanlar aleminin insanların da dâhil olduğu, dişilerinde bulunan meme bezleri ve hem dişi hem erkek bireylerinde bulunan ter bezleri, kıl, işitmede kullanılan üç orta kulak kemiği ve beyinde yer alan neokorteks bölgesi ile ayrılan bir omurgalı sınıfıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kutup ayısı</span> Kuzey kutup dairesinde yaşayan ayı türü

Kutup ayısı aynı zamanda beyaz ayı ya da deniz ayısı, ayıgiller (Ursidae) familyasından soğuk kuzey kutup bölgesinin karlı sahillerinde ve buzullar üzerinde yaşayan ayı türüdür. Yaşamakta olan en büyük kara etoburudur ve bulunduğu ortamdaki süper yırtıcıdır. Yaşadığı çevreye çok iyi uyum sağlamıştır. Kalın kürkü onu soğuktan korur, beyaz görünümü avlarından saklar. Kutup ayısı hem karada, hem denizde, hem buzda, hem de su içinde zorlanmadan avlanır.

<span class="mw-page-title-main">Köpekgiller</span> etçil memeli familyası

Köpekgiller (Canidae), etçiller (Carnivora) takımına ait bir familya.

<span class="mw-page-title-main">Kış</span>

Kış, Dünya'nın kutup bölgeleri ile Ilıman kuşak bölgelerinde yılın en soğuk mevsimidir. Çoğunlukla tropikal kuşakta oluşmaz. Her yıl, sonbahardan sonra ve ilkbahardan önce gelir. Kış, Dünya'nın eksen eğikliği sebebiyle her bir yarım küresinin Güneş'ten uzaklaşması sayesinde oluşur. Çeşitli kültürler, farklı tarihleri kışın başlangıcı olarak tanımlar ve bazıları hava durumuna dayalı bir tanım kullanırlar. Kuzey yarımkürede kışken, Güney yarımkürede yazdır ya da tam tersidir. Çoğu bölgede, kış dondurucu soğuklar ve karla ilişkilendirilir. Kış gündönümü anı, Güneş'in Kuzey veya Güney Kutbu'na göre yüksekliğinin en negatif değerinde olduğu andır. Bu durumun görüldüğü gün, en kısa gündüzü ve en uzun gecesi olan gündür ve kış gündönümünden sonraki günlerde, geceler kısalır ve gündüzler uzar. Kutup bölgelerinin dışındaki en erken gün batımı ve en geç gün doğumu tarihleri, kış gündönümü tarihinden farklıdır ve bunlar, yıl boyunca Dünya'nın eliptik yörüngesinin neden olduğu, güneş günündeki değişiklik nedeniyle enlemlere bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tilki</span> memeli takımı

Tilki, Canidae (köpekgiller) ailesi içindeki yedi cinste sınıflanmış ve yaklaşık 24 tür canlının ortak adıdır. Buna karşılık, Batı dünyasında "tilki" denilmekle en çok ifade edilen canlı türü Vulpes vulpes, yani kızıl tilkidir. Köpekgiller ailesinin bir parçasıdır. Bu türün yaşam süresi 3-4 yıldır. Kızıl tilki, kum tilkisi, Karsak, Bengal tilkisi, Kutup tilkisi, Afgan tilkisi, Güney Afrika tilkisi ve Çöl tilkisi gibi türleri vardır. Hepçil canlılar olan tilkilerin hemen her kıtada bulunuyor olmaları, çoğu halkların popüler kültüründe ve folklorunda da yer almalarına yol açmıştır. Hızlı bir ısırık ile çoğunlukla kemiricilerden oluşan kurbanlarını öldürürler. Birçok ayrı küçük hayvanlar, bitkisel gıda ve leş ile beslenirler. Yuvalarını yerde kuran kuşlar, tavuksular, tavşanlar, böcekler, balıklar ile de beslenebilirler. Çok nadir olarak geyik ya da domuz yavrularını avlarlar ve çok zor zamanlarda amfibyum ve sürüngen türleri de yiyebilirler. Tilkilerin kümeslere girip tavuk çalmaları da meşhurdur. Bazı tilkiler karayollarını takip eder ve otomobillerin ezdiği hayvanların leşleri ile beslenirler. Masallarda kurnaz kişi olarak anlatılır.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl tilki</span> bayağı tilki

Kızıl tilki, bayağı tilki olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasının en yaygın tilkisidir. Avrupa'nın büyük bir farkla en sık rastlanılan vahşi köpekgildir. Bu yüzden Avrupa'da "tilki" denildiğinde neredeyse hep bu tür kast edilir.

<i>Yengeç yiyen tilki</i> Güney Amerikalı köpekgil

Yengeç yiyen tilki, Maikong veya Orman tilkisi olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasına dahil Cerdocyon cinsinin günümüzdeki tek türü olup, Güney Amerika'ya özgü orta boylu bir tilkidir.

<span class="mw-page-title-main">Karsak</span> tilki türü

Karsak, korsak tilkisi, step tilkisi ya da bozkır tilkisi olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasının asıl tilkiler (Vulpini) oymağına ait, Orta Asya'da yaygın olan bir tilki türü.

<span class="mw-page-title-main">Vulpini</span>

Vulpini, köpekgiller (Canidae) familyasının bir oymağını nitelendiren terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Darwin tilkisi</span>

Darwin tilkisi, köpekgiller (Canidae) familyasının, Canini oymağına ait bir tür. 1831 yılında ünlü İngiliz doğabilimci Charles Darwin tarafından Şili sahilinde bulunan Chiloé Adası'nda keşfedildi. Uzun süre Arjantin dövüş tilkisinin ada formu olarak dikkate alındı. Ancak 1990 yılında Nahuelbuta Millî Parkı'nda küçük bir popülasyonun keşfiyle ve bunu takip eden genetik incelemelerin neticesinde, bir tür statüsüne hakkı olduğu açıklığa kavuştu.

<span class="mw-page-title-main">Rakun köpeği</span> köpekgil türü

Rakun köpeği, Mangut olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasından dış görünümü ile bir rakun ile köpeğin karışımından oluşmuş bir melezi andırır. Bu yüzden uzun süre köpekgiller familyasının en ilkel türü olduğu ve köpekgiller ile rakungiller arasındaki bağlantıyı oluşturduğu kabul edilmiş olsa da günümüzde rakun köpeğinin resmen bir köpekgil olduğu ve bu rakunlara ya da sansarlara benzeyen görünümünü sonradan tesadüfen geliştirdiği bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Brezilya dövüş tilkisi</span>

Brezilya dövüş tilkisi, köpekgiller familyasının Lycalopex cinsine ait, Brezilya'ya özgü bir türdür.

<span class="mw-page-title-main">Çöl tilkisi</span> Kuzey Afrika çöllerine özgü küçük bir krepüsküler tilki türü

Çöl tilkisi, Fennek tilkisi olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasının en küçük üyesidir. Çöl yaşamına çok iyi uyum sağlamış, Kuzey Afrika'da ve Arap yarımadasında rastlanılabilen bir tilki türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Ova tilkisi</span>

Ova tilkisi, köpekgiller (Canidae) familyasından Kuzey Amerika'nın kurak bölgelerinde yaşayan bir tilki türü. Aynı şekilde Kuzey Amerika'da görülen kızıl tilkiden belirgin şekilde daha büyük olan kulaklarıyla ayırt edilir.

<span class="mw-page-title-main">Kara sırtlı çakal</span>

Kara sırtlı çakal, Afrika'nın savanalarında yaşayan, köpekgiller familyasından bir tür ve burada en sık rastlanan çakaldır. Gümüş sırtlı çakal olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Kum tilkisi</span>

Kum tilkisi, Rüpell tilkisi olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasından, Kuzey Afrika'nın ve orta doğu'nun kurak bölgelerinde yaşayan bir tilki türü.

<span class="mw-page-title-main">Çizgili çakal</span>

Çizgili çakal, köpekgiller (Canidae) familyasından sadece Afrika kıtasında bulunan bir çakal türü.

<span class="mw-page-title-main">Tilki Kürkü Bulutsusu</span>

Tilki Kürkü Bulutsusu, Tekboynuz takımyıldızında Orion'un sağ kolunun yakınında bulunan ve NGC 2264 bölgesi'nin bir parçası olan bulutsudur. Sharpless kataloğunda 273 numaralı nesnedir.

<span class="mw-page-title-main">Nunamiutlar</span>

Nunamiutlar ya da Nunataağmiut İnyupikleri, Amerika Birleşik Devletlerinin Alaska eyaletinde North Slope Borough ilçesinin güneyinde içbölgedeki Brooks Sıradağlarında özellikle de Anaktuvuk Pass denilen geçit bölgesinde yaşayan İnyupiklerin kabilesi. İnyupik Eskimolarının ayrıldığı iki ana kültür grubundan birisidir. Alaska sahillerindeki diğer grup olan Taġiuġmiut kabileleri gibi balina avlamazlar, denizden uzak içbölgede yaşadıkları için Nunamiut adını alırlar ve temel besin kaynağı rengeyiği avcılığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kobuk Vadisi Ulusal Parkı</span>

Kobuk Vadisi Ulusal Parkı, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinde Northwest Arctic Borough ilçesinde 7.084,9 km² alan kaplayan millî park.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.