Kutup keşfi - Turkipedia

Kutup keşfi, Dünya'nın kutup bölgelerinin –Arktika ve Antarktika– özellikle Kuzey Kutbu'na ve Güney Kutbu'na ulaşma hedefiyle keşfedilmesi sürecidir. Bu, tarihsel olarak kaşiflerin bu bölgelerde genellikle yaya veya kızakla yaptıkları kutup keşif gezileri diye bilinen zorlu yolculuklarla gerçekleştirilmiştir. Son zamanlarda keşifler, teknoloji yardımıyla özellikle uydu görüntülerinden yararlanılarak gerçekleştirilmektedir.

M.Ö. 600'den M.Ö. 300'e kadar Yunan filozofları gezegenin Kuzey ve Güney kutup bölgelerine sahip Küresel bir Dünya olduğunu teorileştirdiler. MS 150'de Batlamyus, varsayımsal bir Terra Australis Incognita'dan bahseden Geographia'yı yayınladı. Ancak sert hava koşulları nedeniyle kutuplara yüzyıllarca ulaşılamadı. Sonunda onlara erişildiğindeyse başarıya ancak birkaç yıl arayla ulaşılabilmişti.

Coğrafi Kuzey Kutbu'na ilk ulaşan kişilerin kim olduğu konusunda ikisi de tartışmalı iki iddia vardır. Frederick Cook; Ahwelah ve Etukishook adlı iki İnuit eşliğinde 21 Nisan 1908'de kutuplara ulaştığını iddia etti, ancak bu iddia genel olarak şüphelidir. 6 Nisan 1909'da Robert Peary, çalışanı Matthew Henson ve dört İnuit Ootah, Seegloo, Egingway ve Ooqueah ile birlikte Kuzey Kutbu'na ulaşan kayıtlı tarihteki ilk kişi olduğunu ileri sürdü.^[1]^[2]^[3]

Norveçli kâşif Roald Amundsen, buzlara bağlı bir gemiyle uzun bir yolculuk yaparak Kuzey Kutbu'na ulaşmayı planlamıştı. Fridtjof Nansen'in kutup araştırma gemisi Fram'ı kullanma hakkı elde etti ve kapsamlı bir bağış toplama faaliyetine girişti. Bu sefer için yapılan hazırlıklar, Cook ve Peary'nin her birinin Kuzey Kutbu'na ulaştıklarını iddia etmesiyle sekteye uğradı. Amundsen daha sonra planını değiştirdi ve coğrafi Güney Kutbu'nu keşfetmek için hazırlıklara başladı; halkın ve destekçilerinin kendisini ne ölçüde destekleyeceklerinden emin olmadığı için bu revize edilmiş hedefini gizli tuttu. Haziran 1910'da yola çıktığında, mürettebatını bile bir Arktik keşfe çıktıklarına inandırdı ve gerçek hedeflerinin Antarktika olduğunu, ancak Fram son limanları Madeira'dan ayrılırken açıkladı.

Amundsen ve dört kişiyle birlikte Amundsen'in Güney Kutbu seferi, Terra Nova seferinin bir parçası olan Robert Falcon Scott liderliğindeki bir İngiliz ekibinden beş hafta önce 14 Aralık'ta kutba ulaştı.^[4] Amundsen ve ekibi güvenli bir şekilde üsse döndüler ve daha sonra Scott ve dört arkadaşının dönüş yolculuğu sırasında öldüğünü öğrendiler.

Ayrıca bakınız

Antarktika keşfi

Kaynakça

^ "Arctic Exploration – Chronology". Quark Expeditions. 2004. 11 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2006.
^ "Arctic, The". Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. Columbia University Press. 2004. 4 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2006.
^ "North Pole". The Canadian Encyclopedia. 2006. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2006.
^ Some sources give the date as 15 December. Since the western and eastern hemispheres are conjoined at the South Pole, both dates can be considered as correct, though Amundsen gives 14 December, both in his first telegraphed report on arrival in Hobart, and in his fuller account, The South Pole. Huntford, The Last Place on Earth (1985), p. 511.

İlgili Araştırma Makaleleri

Antarktika, Güney Yarımküre'nin en güneyinde bulunan ve Güney Kutbu'nu içeren kıta. Afrika ve Okyanusya'nın güneyinde olan ve içinde ülke bulunmayan tek kıta. Dünyanın en kurak yeridir, kıtanın bazı yerlerine 2 milyon sene yağmur yağmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Knud Rasmussen</span> Danimarkalı kâşif ve etnolog

Knud Johan Victor Rasmussen, Kuzey Kutbu'na ilk ulaşan Danimarkalı kâşif ve etnolog.

Roald Engelbregt Gravning Amundsen, Güney Kutbu'na ulaşan ve Kuzeybatı Geçidi'ni aşan ilk denizci olan Norveçli bir kâşiftir. Arkadaşları arasında ''Viking'' lakabıyla tanınıyordu.

Kaptan Robert Falcon Scott, Antarktik yörelerinde iki sefere öncülük eden Kraliyet Donanması subayı ve kâşifi: 1901–04 Keşif Seferi ve tâlihsiz 1910–13 Terra Nova Seferi. Bu ikinci girişim sırasında Scott, Ronald Amundsen'in Norveç seferinden önce olmuşlar diye yalnızca bulmak için 17 Ocak 1912 tarihinde Güney Kutbu'na ulaşan beş kişilik bir ekibe önderlik etti. Dönüş yolculukları esnasında Scott ve yol arkadaşları, takâtsizlik, açlık ve aşırı soğuktan bütünüyle donarak hayatlarını kaybettiler.

Kuzey Buz Denizi ya da Arktik Okyanusu, Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'nın kuzeylerinde yer alan, Kuzey Kutbu'nu kapsayan, buzlarla kaplı bir okyanustur. Uluslararası Hidrografi Örgütü (IHO) tarafından okyanus olarak kabul edilmektedir (Arctic Ocean). Yüzölçümü 14.090.000 km² olan devasa bir alandır. Diğer okyanuslara göre sığ olup, en derin noktası 5.449 m, ortalama derinlik 1.038 m'dir. Rusya, ABD, Kanada, Danimarka (Grönland), Norveç ile kıyıları vardır. Bunlara ek olarak soğuk ve elverişsiz iklimine rağmen çok önemli hayvan çeşitliliğine sahip olan Arktik Okyanus'ta birçok balık ve kuş türü yanında kompleks habitatlar oluşturan memeliler de yer alır. Özellikle kutup bölgesinin ikon hayvanları kutup ayıları, foklar, morslar, belugalar ve narvaller bu iklim ve çevre koşullarına milyonlarca yıllık bir evrimle adapte olmuşlardır.

Kuzey Kutbu, Dünya'nın ekseninin üst kısmında, kuzeyde kalan noktayı tanımlar.

Kuzey Kutup Dairesi, Dünya haritasında gösterilen Güney Kutup Dairesi, Oğlak Dönencesi, Yengeç Dönencesi ve Ekvator Çizgisi ile birlikte beş büyük enlemden biridir. 66° 33′ 39″ enleminde Güney Yarımküre'deki karşıtı Güney Kutup Dairesi ile simetrik duran daire her yıl Dünya'nın eğiklik açısının değişmesinden dolayı 2 derece 15 dakika kuzeye kaymaktadır. Gündönümlerinde yerkürenin 23.5 derecelik açı ile eğik olması sebebi ile kış mevsiminin yaşandığı Aralık ayında dairenin her noktasında en azından 24 saatlik gece, yaz mevsiminin yaşandığı Haziran ayında ise en azından 24 saatlik gündüz yaşanır.

Richard Evelyn Byrd Amerikalı amiral ve kutup kâşifidir.

<span class="mw-page-title-main">Robert Edwin Peary</span> Amerikalı kâşif

Robert Edwin Peary, Kuzey Kutbu'na ilk kez ayak basan olarak kabul edilen Amerikalı kâşif.

Kâşif ya da bulucu, var olan ancak bilinmeyen bir şeyi bulan, ortaya çıkaran, keşfeden kimsedir. Daha çok coğrafi keşifleri yapan kişiler için kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fram</span>

Fram, özellikle Kuzey Kutbu ve Antarktika keşiflerinde Norveçli gezgin ve araştırmacılar tarafından kullanılmış bir çeşit gemi. Fram'ın dünyada ahşaptan yapılmış en sağlam gemi olduğu sanılmaktadır.

Sir Ernest Henry Shackleton 20. yüzyılın başlarında yaptığı Antarktika keşifleriyle tanınan İrlandalı-İngiliz kâşif.

İmparatorluk Trans-Antarktika Seferi (1914-1917), Antarktika'nın Keşfi'nde Kahramanlık Çağı'nın son büyük seferi olarak kabul edilmektedir. Sir Ernest Shackleton'ın planladığı keşif gezisi, Antarktika kıtasındaki ilk arazi geçişini yapmak için yapılan bir girişimdi. 1911'de Güney Kutbu'nun Roald Amundsen tarafından keşfinden sonra, bu geçiş, Shackleton'un sözleriyle "Antarktika yolculukların en büyük ana nesnesi" olarak kaldı. Seferi bu amaca ulaşamadı, fakat destansı bir dayanıklılığa dönüştü.

<span class="mw-page-title-main">Terra Nova Seferi</span>

Terra Nova Seferi, 1910-1913 yılları arasında Robert Falcon Scott önderliğinde gerçekleştirilen bir Antarktika'ya keşif seferiydi. Scott, 1901-04'teki Antarktika'ya düzenlediği Discovery Seferi ile başlattığı bilimsel çalışmaya devam etmek istedi. Ayrıca, coğrafi Güney Kutbu'na ilk erişen kişi olmak istiyordu. Scott ve dört arkadaşı, 17 Ocak 1912'de kutba vardı ve burada Roald Amundsen liderliğindeki Norveçli araştırma grubunun kendilerinden 34 gün önce geldiğini tespit ettiler. Scott'ın tüm takımı kutuptan dönüş yolculuğunda öldü. Bedenleri, dergileri ve fotoğraflarının bir kısmı sekiz ay sonra bir arama grubu tarafından bulundu.

Kaptan Hatteras'ın Maceraları, Fransız Yazar Jules Verne'in 1866 yılında yayımlanan romanı. Kuzey Kutbundaki İngiliz ve Buz Çölü adında iki bölümden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Amundsen'in Güney Kutbu Keşfi</span>

Güney Kutbu'na yapılan ilk sefer Norveçli kâşif Roald Amundsen tarafından yönetildi. Amundsen ve diğer dört kişi 14 Aralık 1911'de Güney Kutbuna vardı. Aslında Amundsen'in ilk planı, Kuzey Kutbuna gitmekti. Kapsamlı bir bağış sonucu Fridtjof Nansen'in kutup keşif gemisi olan Fram'ı elde etti. Fakat bu keşif için hazırlıklar, 1909'da rakip Amerikalı kâşifler Frederick Cook ve Robert E. Peary'nin Kuzey Kutbuna ulaştıklarını iddia ettiklerinde bozuldu. Amundsen daha sonra planını değiştirdi ve Güney Kutbu için hazırlıklara başladı; halkın ve destekçilerinin onu ne ölçüde destekleyeceklerinden emin olmadığından, gözden çıkardığı Kuzey Kutbu planını bir sır olarak sakladı. Haziran 1910'da yola çıktıklarında, mürettebatını bile bir Arktik akıntıyla sürüklendiklerine inandırmaya çalıştı. Öyle ki gerçek hedefleri son durakları olan Madeira'dan ayrılırken ortaya çıktı.

Soğuk hava savaşı, harp ortamı türüdür. Kış aylarında ve soğuk havalarda yapılan askerî harekât ve askerî operasyonları kapsar. Kar, buz ve diğer koşullardan hem karada hem de denizde etkilenir. Kış döneminde mevsimsel olarak Arktika, Antarktika, coğrafi kutup ve başka soğuk bölgelerde askerî öğretim ve eğitim gerçekleşir. Yakın tarihte Napolyon'un Rusya seferi, Kış Savaşı, Barbarossa Harekâtı gibi soğuk hava savaşları olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Arktik Konseyi</span>

Arktik Konseyi, Kuzey Kutbu hükûmetleri ve Kuzey Kutbu'ndaki yerli halkın karşılaştığı sorunları ele alan üst düzey bir hükûmetlerarası bir forumdur. Konsey, 19 Eylül 1996 tarihinde Ottawa Deklerasyonu ile kurulmuş olup Kuzey Kutup Dairesi içindeki topraklar üzerinde egemenliğe sahip sekiz ülke, konseyin üyelerini oluşturur. Bunların dışında bazı gözlemci üyeler de bulunmaktadır.

Sverdrup Adaları, Kanada'ya bağlı takımadalar. Adalar, Nunavut bölgesinde, Kraliçe Elizabeth Adaları'nın kuzeyinde yer almaktadır. Adalar, Arktik Okyanusu'nda, Ellesmere Adası'nın batısında bulunmaktadır.

Pavel Kononovich Senko bir Sovyet kutup kaşifi, bilim insanı ve Arktik ve Antarktika Araştırma Enstitüsü ve Sovyet himayesinde Arktik Okyanusu ve Antarktika'ya yapılan çok sayıda seferin üyesi ve lideriydi.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.