İçeriğe atla

Kutup girdabı

Kutup çevresi girdabı veya basitçe kutup girdabı, Dünya'nın her iki kutup bölgesini de çevreleyen geniş bir soğuk ve dönen hava bölgesidir. Kutup girdapları, diğer dönen, düşük eğimli gezegen cisimlerinde de bulunur.[1] Polar girdap terimi stratosferik kutupsal girdap ve troposferik kutupsal girdap gibi iki farklı olguyu tanımlamak için kullanılabilir. Stratosferik ve troposferik kutup girdaplarının her ikisi de Dünya'nın dönüş yönünde döner ancak bunlar farklı boyutlara, yapılara, mevsimsel döngülere ve hava durumu üzerindeki etkilere sahip farklı durumlardır.

Stratosferik kutupsal girdap, 15 km'den 50 km'ye kadar yükselen, hızlı, siklonik olarak dönen rüzgarların olduğu bir alandır. Kutup gecesi başlarken Kuzey Kutbu veya Antarktika sıcaklıklarının hızla soğuduğu Sonbaharda oluşur. Kutup ile tropikler arasındaki artan sıcaklık farkı şiddetli rüzgarlara neden olur ve Coriolis etkisi girdabın dönmesineyol açar. İlkbaharda kutup gecesi sona erdiğinde stratosferik kutup girdabı bozulur. Ani bir stratosferik ısınma (SSW), kış aylarında stratosferik girdap bozulduğunda meydana gelen ve yüzey havası üzerinde önemli etkileri olabilen bir olaydır.[]

Ayrıca bakınız

  • Polar amplifikasyon
  • Satürn'ün altıgeni - Satürn'ün kuzey kutbu çevresinde kalıcı bir altıgen bulut modeli
  • Windward Performance Perlan II - kuzey kutup girdabını incelemek için kullanılacak
  • Polar ön

Kaynakça

  1. ^ Read (August 2011). "Dynamics and circulation regimes of terrestrial planets". Planetary and Space Science. 59 (10): 900-914. doi:10.1016/j.pss.2010.04.024. 

Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "JGR2012" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )

Kaynak hatası: <references> üzerinde tanımlanan "pause" adındaki <ref> etiketi önceki metinde kullanılmıyor. (Bkz: )

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Antarktika</span> kutup kıtası

Antarktika, Güney Yarımküre'nin en güneyinde bulunan ve Güney Kutbu'nu içeren kıta. Afrika ve Okyanusya'nın güneyinde olan ve içinde ülke bulunmayan tek kıta. Dünyanın en kurak yeridir, kıtanın bazı yerlerine 2 milyon sene yağmur yağmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Svalbard</span> Norveçe bağlı takımada

Svalbard, Arktik Okyanusu'nda Norveç'e bağlı takımadadır. İdarî merkezi olan Longyearbyen, Dünya üzerinde bulunan en kuzeydeki idarî merkez olma özelliğini taşır. 1900'lü yılların başlarında yapılan bir antlaşma ile 40 kadar ülkenin adada yerleşim kurmasına hak tanınmıştır. Günümüzde bu hakkı sadece Norveç ve Rusya kullanmaktadır. İnsan cesedinin Dünya üzerinde hemen hemen hiç bozulmadan kaldığı nadir yerlerdendir. Bundan dolayı Svalbard'da ölmek ilginç bir şekilde yasa dışıdır.

<span class="mw-page-title-main">Roald Amundsen</span> Norveçli kâşif

Roald Engelbregt Gravning Amundsen, Güney Kutbu'na ulaşan ve Kuzeybatı Geçidi'ni aşan ilk denizci olan Norveçli bir kâşiftir. Arkadaşları arasında ''Viking'' lakabıyla tanınıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Buz Denizi</span> Kuzey Kutbu bölgesinde bir okyanus

Kuzey Buz Denizi ya da Arktik Okyanusu, Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'nın kuzeylerinde yer alan, Kuzey Kutbu'nu kapsayan, buzlarla kaplı bir okyanustur. Uluslararası Hidrografi Örgütü (IHO) tarafından okyanus olarak kabul edilmektedir (Arctic Ocean). Yüzölçümü 14.090.000 km² olan devasa bir alandır. Diğer okyanuslara göre sığ olup, en derin noktası 5.449 m, ortalama derinlik 1.038 m'dir. Rusya, ABD, Kanada, Danimarka (Grönland), Norveç ile kıyıları vardır. Bunlara ek olarak soğuk ve elverişsiz iklimine rağmen çok önemli hayvan çeşitliliğine sahip olan Arktik Okyanus'ta birçok balık ve kuş türü yanında kompleks habitatlar oluşturan memeliler de yer alır. Özellikle kutup bölgesinin ikon hayvanları kutup ayıları, foklar, morslar, belugalar ve narvaller bu iklim ve çevre koşullarına milyonlarca yıllık bir evrimle adapte olmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kutupsal koordinat sistemi</span>

Matematikte kutupsal koordinat sistemi veya polar koordinat sistemi, noktaların birer açı ve Kartezyen koordinat sistemindeki orijinin eşdeğeri olup "kutup" olarak bilinen bir merkez noktaya olan uzaklıklar ile tanımlandığı, iki boyutlu bir koordinat sistemidir. Kutupsal koordinat sistemi, matematik, fizik, mühendislik, denizcilik, robot teknolojisi gibi birçok alanda kullanılır. Bu sistem, iki nokta arasındaki ilişkinin açı ve uzaklık ile daha kolay ifade edilebildiği durumlar için özellikle kullanışlıdır. Kartezyen koordinat sisteminde, böyle bir ilişki ancak trigonometrik formüller ile bulunabilir. Kutupsal denklemler, çoğu eğri tipi için en kolay, bazıları içinse yegâne tanımlama yöntemidir.

<span class="mw-page-title-main">Kutup tilkisi</span> Arktik bölgesinde yaşayan küçük bir köpekgil türü

Kutup tilkisi, köpekgiller (Canidae) familyasına dahil Vulpes cinsi içinde yer alan, arktik bölgelere özgü küçük bir tilkidir.

<span class="mw-page-title-main">Paul Crutzen</span>

Paul Jozef Crutzen 1995 yılında Mario J. Molina ve F. Sherwood Rowland ile birlikte Nobel Kimya Ödülü kazanan Hollandalı atmosferik kimyager.

<span class="mw-page-title-main">Ross Bölgesi</span> Yeni Zelandanın üzerinde hak iddia ettiği Antarktika bölgesi

Ross Bölgesi veya Ross Bağımlılığı, Antarktika'da bulunan ve Yeni Zelanda tarafından hak iddia edilen bir bölgedir. 160° doğu ile 150° batı meridyenleri ve 60° güney boylamı arasında kalan bölge olarak tanımlanır. Bölge ismini Ross Denizi'nin kâşifi Sir James Clark Ross'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kriyosfer</span>

Kriyosfer Dünya yüzeyinde suyun kar ve buz gibi katı formda bulunduğu; deniz buzu, göl buzu, nehir buzu, kar örtüsü, buzullar ve diğer buz tabakaları ve donmuş toprak bölümlerinin hepsine birden verilen isimdir. Hidrosfer ile geniş bir örtüşme içindedir. Kriyosfer bulutlar, yağış, hidroloji, atmosfer ve okyanus dolaşımı üzerindeki etkisi ile küresel iklim sisteminin ayrılmaz bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Belçika'nın İBBS'si</span> Vikimedya liste maddesi

Belçika İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması, Avrupa Birliği ülkelerinin kullandığı İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması içinde Belçika için kullanılan sınıflandırmadır.

Lüksemburg İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması, Avrupa Birliği ülkelerinin kullandığı İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması içinde Lüksemburg için kullanılan sınıflandırmadır.

<span class="mw-page-title-main">Almanya'nın İBBS'si</span>

Almanya İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (Almanya İBBS), Avrupa Birliği ülkelerinin kullandığı İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması içinde Almanya için kullanılan sınıflandırmadır.

İrlanda İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması, Avrupa Birliği ülkelerinin kullandığı İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması içinde İrlanda için kullanılan sınıflandırmadır.

<span class="mw-page-title-main">Buz sahanlığı</span> Bir buzulun bir buz tabakasından ayrıldığı ve kıyıdan okyanus yüzeyine yavaşça uzandığı zaman oluşan kalın, yüzen bir buz platformu

Buz sahanlığı, kıta sahanlığının üstünde yüzen kalınlığı 2 metreden kalın buz kütleleridir. Kalınlıkları genellikle 100 ile 1.000 metre arasındadır. Buz sahanlığı kırılıp (buzağılama) oldukça büyük buzullar meydana getirir. Buz sahanlıkları sadece Antarktika, Gronland, Kanada ve Rusya'da bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Burcu Özsoy</span> Türk bilim insanı

Burcu Özsoy, Türk bilim insanı. Antarktika'da deniz buzu gözlemleri konusunda çalışmış olup Türkiye'nin ilk kutup araştırma merkezi olan İstanbul Teknik Üniversitesi Kutup Araştırmaları Uyg-Ar Merkezi'nin müdiresi olarak görev yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Antarktika Buz Tabakası</span>

Antarktika Buz Tabakası, Dünya'nın iki kutup buz tabakasından birisi. Antarktika kıtasının yaklaşık %98'ini kaplamaktadır ve dünyadaki en büyük bütün buz kütlesidir. Yaklaşık 14 milyon kilometrekarelik bir alanı kaplar ve 26,5 milyon metreküp buz içerir. Bir kilometre küp buz yaklaşık bir metrik gigaton ağırlığındadır, yani buz tabakası 26.500.000 gigaton ağırlığındadır. Dünyadaki tüm tatlı suyun yaklaşık yüzde 61'i Antarktika buz tabakasında tutulur, bu da deniz seviyesinin yaklaşık 58 m yükselmesine eşittir. Doğu Antarktika'da buz tabakası büyük bir kara kütlesine dayanırken, Batı Antarktika'da yatak deniz seviyesinden 2.500 m'den daha fazla uzanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Bellingshausen İstasyonu</span>

Bellingshausen İstasyonu, Antarktika'da bulunan bir Rus araştırma istasyonudur. İstasyon, 1968 yılında Sovyetler Birliği döneminde açılmış olup Güney Shetland Adaları'nda bulunan Kral George Adası'nda yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin Seddi İstasyonu</span>

Çin Seddi İstasyonu, Antarktika'da bulunan bir Çin araştırma istasyonudur. İstasyon, 20 Şubat 1985 tarihinde açılmış olup Güney Shetland Adaları'nda bulunan Kral George Adası'nda yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dome Fuji</span>

Dome Fuji, Antarktika'da bulunan bir Japon araştırma istasyonudur. İstasyon, Ocak 1995 tarihinde açılmış olup Kraliçe Maud Toprakları'nın doğusunda yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Antarktik Kutup Çevresi Akıntısı</span>

Antarktik Kutup Çevresi Akıntısı, Antarktika çevresinde batıdan doğuya saat yönünde akan bir okyanus akıntısıdır. ACC için alternatif bir ad da Batı Rüzgarı Sürüklenmesi'dir. ACC, Güney Okyanusu'nun baskın döngüsüdür ve ortalama 100-150 Sverdrup veya muhtemelen daha da yüksek olduğu tahmin edilen bir taşınıma sahiptir. Bu durum ACC'yi Dünya'daki en büyük okyanus akıntısı kılar. Antarktika ile bağlantı kuran herhangi bir kara kütlesinin olmaması nedeniyle kutupsal olan bu akıntı, sıcak okyanus sularını Antarktika'dan uzak tutarak kıtanın devasa buz tabakasını korumasını sağlar.