Kutup dairesi
Kutup dairesi, Dünya haritasında gösterilen beş büyük enlemden olup kutup bölgelerini belirlemektedirler:
- Güney Kutup Dairesi, 66° 33′ 39″ güney enlemindedir
- Kuzey Kutup Dairesi, 66° 33′ 39″ kuzey enlemindedir
Kutup dairesi, Dünya haritasında gösterilen beş büyük enlemden olup kutup bölgelerini belirlemektedirler:
Dönence veya Tropika, yeryüzü üzerinde, güneş ışınlarının yılda her birine bir kez dik açı ile geldiği, sıcak kuşağın kuzey ve güney sınırlarını oluşturan ve Ekvator'un (eşlek) 23° 27′ kuzey ve güneyinden geçtiği varsayılan iki enlemden her biri. Bu iki enlem arasındaki bölgeye tropikal kuşak denir.
Yengeç Dönencesi, yeryüzünün kuzey yarım küresinde Ekvator'un 23° 27' kuzeyinden geçtiği varsayılan enlemdir. 23° 27' kuzey enlemine Yengeç Dönencesi adı verilir. Yerküre 23° 27' eksen eğikliğine sahip olduğu için oluşur. Yerküre yörüngesinde 21 Haziran konumunda iken, kuzey yarımküre güneşe doğru 23° 27' eğiktir. Bu durumda güneş ışınları Ekvator'dan 23° 27' kuzeye, yani Yengeç Dönencesine dik düşer.
Güney Okyanusu ya da Antarktika Okyanusu, bazı coğrafya ve çoğu hidrografi kaynaklarına göre Antarktika kıtasını çevreleyen su kütlesidir. Bu okyanus, dünyanın dördüncü büyük ve en son tanımlanmış okyanusudur.
Enlem, Ekvator'un kuzeyindeki veya güneyindeki herhangi bir noktanın Ekvator'a olan açısal mesafesi. Enlemler, kuzey ve güney enlemleri olmak üzere ikiye ayrılırlar; derece, dakika ve saniye cinsinden ifade edilirler. Dünya üzerindeki aynı enleme sahip noktaların birleşmesi ile oluşan varsayımsal çemberlere ise paralel denir.
Güney Kutup Dairesi, Dünya haritasında gösterilen, Kuzey Kutup Dairesi, Oğlak Dönencesi, Yengeç Dönencesi ve Ekvator Çizgisi ile birlikte beş büyük enlemden biridir. 66° 33′ 39″ enleminde Kuzey Yarımküre'deki karşıtı Kuzey Kutup Dairesi ile simetrik duran daire, her yıl kıta hareketleri nedeniyle güneye kaymaktadır. Gündönümlerinde yerkürenin 23.5 derecelik açı ile eğik olması sebebi ile kış mevsiminin yaşandığı Haziran ayında dairenin her noktasında en azından 24 saatlik gece, yaz mevsiminin yaşandığı Aralık ayında ise en azından 24 saatlik gündüz yaşanır.
Kuzey Kutup Dairesi, Dünya haritasında gösterilen Güney Kutup Dairesi, Oğlak Dönencesi, Yengeç Dönencesi ve Ekvator Çizgisi ile birlikte beş büyük enlemden biridir. 66° 33′ 39″ enleminde Güney Yarımküre'deki karşıtı Güney Kutup Dairesi ile simetrik duran daire her yıl Dünya'nın eğiklik açısının değişmesinden dolayı 2 derece 15 dakika kuzeye kaymaktadır. Gündönümlerinde yerkürenin 23.5 derecelik açı ile eğik olması sebebi ile kış mevsiminin yaşandığı Aralık ayında dairenin her noktasında en azından 24 saatlik gece, yaz mevsiminin yaşandığı Haziran ayında ise en azından 24 saatlik gündüz yaşanır.
Batı rüzgârları, 30° güney ve 30° kuzey paralellerinde bulunan dinamik yüksek basınç alanlarından, 60° kuzey ve 60° güney paralellerindeki dinamik alçak basınç alanlarına doğru esen rüzgârlardır.
40. doğu meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'e 40° açısal uzaklıkta, doğu tarafında yer alır. 40. doğu meridyeni Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, Asya, Avrupa, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinde uzanan boylam çizgisidir.
45. doğu meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 45 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 45°D meridyeni, Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, Avrupa, Asya, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır. Türkiye'nin matematik konumu; 26°-45° doğu meridyenleri, 36°- 42° kuzey paralelleridir. Türkiye'nin uç noktalarından olan meridyen, Türkiye'nin en doğusundan geçer. Iğdır ili Aralık ilçesindeki Dilucu Sınır Kapısı'nın 1,2 km. doğusunda, Azerbaycan sınırını oluşturan Aras Nehri'den Türkiye'nin en doğudaki meridyeni uzanır.
Dünyanın kutup bölgeleri, Dünya'nın ayrıca soğuk bölgeleri olarak bilinen, coğrafi kutupları çevreleyen buzul arazili toprak bölgeleridir. Bu bölgeler Arktik Okyanusu çevresi ve Güneyde bulunan Antarktika kıtasıdır.
Enlem dairesi, belirli bir enlemdeki tüm noktaları birleştiren soyut doğu-batı dairesine verilen isimdir. Bu daire üzerindeki konum, daire üzerindeki boylamın bilinmesi ile bulunabilir. Enlem dairelerine genellikle "paraleller" denilmektedir. Bunun nedeni boylam dairelerine nazaran bu dairelerin birbirlerine eşit uzaklıkta, paralel şekilde yer almasıdır. Dairelerin uzunlukları genel bir sinüs ya da kosinüs fonksiyonuyla hesaplanabilmektedir.
20. doğu meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 20 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 20°D meridyeni, Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, Avrupa, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır.
5. doğu meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 5 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 5°D meridyeni, Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, Avrupa, Afrika, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır.
5. batı meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 5 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 5°B meridyeni, Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, Avrupa, Afrika, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır.
10. batı meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 10 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 10°B meridyeni, Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, İrlanda, Afrika, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır.
15. batı meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 15 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 15°B meridyeni, Kuzey kutbu, Grönland, İzlanda, Kuzey Okyanusu, Afrika, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır.
20. batı meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 20 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 20°B meridyeni, Kuzey kutbu, Grönland, İzlanda, Kuzey Okyanusu, Afrika, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır.
25. batı meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 25 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 25°B meridyeni, Kuzey kutbu, Grönland, Yeşil Burun Adaları, Kuzey Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır.
30. batı meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 30 açısal derece batıda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 30°B meridyeni, Kuzey kutbu, Kuzey Buz Denizi, Grönland, Atlas Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden Güney kutbuna uzanır.
Bir dairesel kutup yıldızı, Dünya üzerindeki belirli bir enlemden bakıldığında, göksel kutuplardan birine belirgin yakınlığı nedeniyle asla ufkun altına düşmeyen bir yıldızdır. Bu nedenle, dairesel yıldızlar, yılın her gecesi tüm gece boyunca söz konusu konumdan en yakın direğe doğru görülebilir.