İçeriğe atla

Kutsal Cuma

   Kutsal Cuma
KutlayanlarDünya genelindeki Hristiyanlar
TürüHristiyan
Önemiİsa Mesih'in çarmıha gerilişi ve ölümünün anılması
TarihPaskalya'dan önceki ilk cuma
GeleneklerDua etmek, gece ibadetleri, oruç tutmak, sadaka vermek

Kutsal Cuma, dünya genelindeki Hristiyanların İsa'nın çarmıha gerilişini ve Golgota'da ölüşünü andıkları dini gündür.[1] Triduum'un parçası olan Kutsal Hafta'da Paskalya Pazarı'ndan önceki cumaya denk gelen Kutsal Cuma, Musevilerin Hamursuz Bayramı ile çakışabilir. Hayırlı Cuma, Büyük Cuma veya Paskalya Cuması olarak da bilinir; ancak Paskalya Cuması aslında Paskalya Haftası'ndaki cumadır; Kutsal Cuma ise, Paskalya Haftası'ndan önceki haftanın (Kutsal Hafta'nın) cuma günüdür.

Katolik, Ortodoks, Lutheryan, Anglikan, Metodist ve reform edilmiş gelenekler de dahil olmak üzere birçok Hristiyan mezheplerinin üyeleri Kutsal Cuma'yı oruç tutarak ve ayin ile kutlarlar.

Kutsal Cuma günü, hem Gregoryen hem de Jülyen takvimleri yıldan yıla değişiklik gösterir. Doğu ve Batı Kiliseleri arasında Paskalya'nın dolasıyla da Kutsal Cuma'nın hesaplanması konusunda farklılık oluşur. Kutsal Cuma Hristiyan dünyasında yaygın olarak resmi tatil günü olarak ilan edilmiştir.

Kutsal Cuma Liturjisi

İsa'nın ölüm günü olan Kutsal Cuma (Nisan* ayının 14. gününe denk gelen Cuma- Nisan İbrani takvimine göre resmin yılın yedinci ayıdır), Hristiyanlıkta her zaman yas tutma ve oruç günü olmuştur.

Kutsal Cuma ve Kutsal Cumartesi günleri tutulan orucun en eski tanıkları, apokrif bir metin olan İbranilere göre İncil'de ve Lyon’lu İreneus’un yazılarında görülür. Mutlak bir yeme ve içme orucu gözlemlenir.

4. yüzyılda her Kutsal Cuma, hacılar ve bölgedeki Hristiyanlar, Hristiyan tarihçilere göre İmparatoriçe Helena 320 yılında bulduğu İsa’nın haçına (Gerçek Haç) hürmet göstermek için Golgota tepesinde toplanmaya başladılar. İsa’nın ıstıraplarını okuyarak öğleden sonra erken saatlerde toplanıyorlardı.

7. ve 8. yüzyılda, Haç kalıntılarının bulunabileceği yerlerde, törensel bir hürmet gösterisi ihtiva eden bir ayin geliştirildi. Ortaçağda da, bu törenin yapıldığı gün komünyon alma uygulaması başlatıldı

  • Kutsal Cuma Katolik Ayini
Haç'a Hürmet Gösterilmesi - Kutsal Cuma

Kutsal Cuma ayini Latin ritine göre üç aşamalıdır. Yuhanna İncil’ine göre İsa’nın ıstırapları ve ölümünün okunmasıyla başlar. Ardından genel dualar (şefaatler) okunur. Bu dualar, kilise için, devlet adamları için, tüm ihtiyacı olanlar için, tüm insanoğlu ve tüm dünyanın kurtuluşu için yapılan dualardır. Haç’a hürmet gösterilmesi ile devam edilir. Bu iki usulde yapılır. Birinci usul, üstü örtülmüş haç sunağa taşınır. Sunakta rahip, haçın üzerindeki örtüyü üç aşamada açar. Her seferinde ‘Dünyanın kurtarıcısının çarmıha gerildiği Haç’ın tahtası budur’ diye dua eder. Cemaat cevap verir: ‘Gelin O'na tapalım’. Örtüsü açılmış haç herkesin görebileceği bir yere konulur. İkinci usul ise rahip üstü örtülmemiş bir haç taşır, sunağa doğru ilerler. Yolda 3 kere durur ve şöyle der 'Dünyanın kurtarıcısının çarmıha gerildiği Haç’ın tahtası budur: ‘Gelin O'na tapalım’. Ya diz çökerek ya da öperek haça hürmet gösterilir. Bu sırada ağıt ilahisi ya da ayetleri okunur. Sonrasında ise bir önceki gün kutsanmış ekmek verilir.

  • Büyük Cuma Ortodoks Ayini

Liturjik olarak Tanrı'nın ölümü ve bedende gömülmesi derin ve dehşete düşürücü bir olayı, belirli bir tür sessizlikte vurgulanır. Şöyle ki Efkaristiya kutlaması yapılmaz. Büyük Cuma ve Büyük Cumartesi Efkarisyan'ın kutlanmadığı yılın iki günüdür.

Ayinin ana özelliği İncil'lerden oniki bölüm okunmasıdır. Hepsi de İsa'nın ıstıraplarının ve ölümünün anlattığı bölümlerdir. Bazı rahipler haçlarda İsa'nın ikonalarını çıkarırlar ve eski gömme geleneklerini yeniden canlandırmak için onları ketenle sararlar.

Kaynakça

  1. ^ The Liturgical Year – its history and its meaning after the reform of the liturgy. Adolf Adam (İngilizce). Pueblo Publishing Company. 1981. ss. 69-75 ISBN 0-916134-47-4. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Cuma, Perşembe (Pençşenbe) ile Cumartesi (Cumaertesi) arasında kalan, haftanın beşinci günüdür. Kelime, Kur'an yoluyla Arapçaya, oradan da Türkçeye gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Paskalya</span> İsanın dirilişini anmak için Hristiyanlarca kutlanan bayram

Paskalya, Hristiyanlıktaki en eski ve en önemli yortu. İsa'nın çarmıha gerildikten sonra 3. günde dirilişi kutlanır. Doğu ve Batı kiliseleri arasında farklılıklar olmakla beraber, Paskalya dönemi yaklaşık olarak mart sonundan nisan sonuna kadar olan dönemdir. Her sene sabit bir tarihte gerçekleşmeyen ve dünya kiliselerinin çoğunda pazar günü kutlanan Paskalya Günü ise, Diriliş Bayramı, Diriliş Pazarı ya da Kıyam Yortusu olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Tespih</span> Belli sayıda boncuk tanesinin oluşturduğu halka

Tespih, tekrarlanan monoton işlemleri saymak amacıyla ipe dizilmiş ve belli sayıda boncuk tanesinin oluşturduğu halkaya denir. Tespihin 11, 33 ve 99 taneli olanları Müslümanlar, 33 ve 59 taneli olanları Hristiyanlar ve 108 taneli olanı Budistler tarafından kullanılır.

Anglikanizm, İngiltere'nin resmî kilisesi olan İngiltere Kilisesi'ne has ilke, doktrin ve kurumlar. İngiltere Kralı VIII. Henry'nin kurduğu bir Hristiyan mezhebidir. İngiliz Reformu, Katoliklik ve Protestanlık arasında bir orta yol olarak görüldüğü için Latince Via Media olarak adlandırılmıştır.

İbadet, genellikle bir Tanrı'ya yönelik yapılan eylemlerin genel adıdır. İbadet, farklı dinlerde farklı şekillerde yapılabilir.

Büyük Perhiz veya Oruç Devresi

<i>Çarmıha Gerilme</i> (Michelangelo)

Çarmıha Gerilme 1492 yılında büyük Rönesans ustası Michelangelo tarafından bitirildiği düşünülen bir polikrom tahtadan heykeldir. Bu heykel, İtalya'da Floransa şehrindeki Santo Spirito Kilisesinin "Yuksek Sunak"ında yer almaktadır. Çalışma özellikle İsa'nın çıplak olması gerçeğiyle dikkate değerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Cumartesi</span>

Kutsal Cumartesi dünya genelindeki Hristiyanların İsa'nın Golgotha'daki Kutsal Kabir Kilisesi'ne defnedilişini andıkları dini gündür. Kutsal Cuma'dan bir gün sonraya, Paskalya'dan bir gün önceye denk gelen Kutsal Cumartesi, Hristiyanların Paskalya'ya hazırlandıkları Kutsal Hafta'nın son günüdür. Paskalya Arifesi, Kara Cumartesi veya Paskalya Cumartesisi olarak da bilinir; ancak Paskalya Cumartesisi aslında Paskalya Haftası'ndaki cumartesidir.

<span class="mw-page-title-main">İsa'nın göğe yükselişi</span> Elçilerin İşlerine göre İsanın dirilişinden kırk gün sonra göğe yükselmesi

İsa'nın göğe yükselişi ya da İsa'nın miracı, Hristiyanlıkta İsa'nın Tanrı'nın yanına geri çekilmesi olayıdır. Paskalya'dan 39 gün sonra, Paskalya orucundan ise 40 gün sonra kutlanır. Bu yüzden bayram daima perşembe gününe denk gelir. Bu şekilde en erken 30 Nisan'da, en geç 3 Temmuz'da kutlanır.

<span class="mw-page-title-main">İsa'nın dirilişi</span> İsanın kabre defnedildikten üç gün sonra Pazar günü dirilmesi

İsa'nın dirilişi, Hristiyanlıkta İsa'nın çarmıha gerildiği cuma gününü izleyen pazar gününde mucizevi şekilde hayata dönmesi olayıdır. Hristiyan inancının ve teolojisinin merkezî doktrini olarak kabul edilir ve İznik Konsili'nin kararlarına göre o "Kutsal Kitap'ta belirtilene uygun şekilde üçüncü gün yeniden dirildi."

<span class="mw-page-title-main">Çile Haftası</span> İsanın dünyada geçirdiği son günlerini anmak için Paskalya öncesi yas tutulan hafta

Çile Haftası ya da Kutsal Hafta, İsa'nın insanoğlu için acı çektiğine inanılan haftaya verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Perşembe</span>

Kutsal Perşembe, Paskalya'dan önceki perşembedir ve Hristiyanlar tarafından dini gün olarak kutlanmaktadır. Bu dini günde, kanonik incillerde anlatılanlar temel alınarak, İsa'nın havarilerinin ayaklarını yıkaması ve havarilerle birlikte yediği Son Akşam Yemeği yad edilir. Çile Haftası'nın beşinci günü olan Kutsal Perşembe'nin öncesinde Kutsal Çarşamba gelir, sonrasında ise Kutsal Cuma gelir. Bu dini gün, her zaman 19 Mart ile 22 Nisan arasında bir tarihe denk gelmektedir, Jülyen ya da Gregoryen takvimlerinden hangisinin kullanılacağına göre tarih değişiklik gösterir. Doğu kiliseleri genellikle Jülyen sistemini kullanır.

<span class="mw-page-title-main">Święconka</span>

Święconka, "Paskalya sepetlerinin kutsaması" anlamına gelen Kutsal Cumartesi'deki en kalıcı ve sevilen Polonya geleneklerinden biridir. Kökleri Polonya'nın erken tarihine kadar uzanırken, gurbetçi ve onların soyundan gelenler ABD, Kanada, İngiltere, İrlanda ve diğer Polonya topluluklarındaki Polonyalılar tarafından da sürdürülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Haç Yolu</span> İsanın çarmıhını Golgotaya taşırken durup dinlendiği 14 yer

Katolik geleneğinde Haç'ın İstasyonları/Durakları, İsa'nın Golgota yolunda çektiği acıların seçilmiş 14 betimlemesine dayanan adanmış bir eylem merkezidir. Bu adanma Oruç döneminde özellikle Kutsal Cuma'da sık olarak yapılan bir eylemdir. Tören bazen vaazlar, meditasyon ve dualarla kesintiye uğrayan ve kilisenin etrafında veya içinde düzenlenmiş on dört resim, haç veya diğer sembollerin önünde durdurulan bir geçiti içerir. Ayrıca bir kiliseye bitişik bir yerde de bulunabilir.

Triduum ya da Paskalya’nın Diriliş Pazarı ile biten Üç Kutsal Gün

<span class="mw-page-title-main">Dallar Bayramı</span>

Dallar Bayramı veya Mesih İsa'nın Yeruşalim'e Giriş Bayramı, Paskalya'dan önceki Pazar gününe denk düşen bir Hristiyan bayramıdır. Bayram, dört kanonik İncil'in her birinde bahsedilen bir olay olan İsa'nın Yeruşalim'e zaferle girişini anar. Mesih İsa'nın Yeruşalim'e Giriş Bayramı da Kutsal Hafta’nın ilk gününü işaret ediyor.

<span class="mw-page-title-main">Paskalya Devresi</span>

Paskalya Devresi veya Mevsimi, Paskalya Pazarı’ndan Pentekost Bayramı'na kadar geçen elli günü ifade eder. Tüm Hristiyan halkın İsa'nın dirilişini kutladığı neşeli günlerdir. Devrenin son on günü Kutsal Ruh'un armağanı vaadine odaklanır.

Cuma Orucu, Doğu Ortodoks, Katolik, Lüteryen, Anglikan ve Metodist mezheplerde uygulanan, Cuma günleri et, süt ürünlerinden ve alkolden uzak durma ya da Cuma günü tüm gün oruç tutma şeklinde gerçekleştirilen bir uygulamadır.20 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [4][5] Birinci yüz yılda yazılan 12 Havarinin Öğretisi, Hristiyanları hem Çarşamba günleri hem de Cuma günleri oruç tutmaya yönlendirmiştir. Çarşamba günü tutulan oruç, Yahuda İskariot'un Mesih'e ihanetini anmak için Casus Çarşambası gününde tutulmakla beraber Cuma günü tutulan oruç Kutsal Cuma diye anılan İsa Mesih'in çarmıha gerilişini anmak adına gerçekleştirilirdi. Bu nedenle, yılın tüm Cuma günleri tarihsel olarak Hristiyan âleminin birçok yerinde perhiz, alkolden, et ve süt ürünlerinden uzak durma ve katı besin orucu tutma günü olarak kabul görmüştür.20 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [1] Ortodokslukta ise, gündoğumundan günbatımına yapılan oruca ek olarak inananların Cuma günlerinde cinsel ilişkiden de uzak durmaları beklenmektedir.20 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [8]

<span class="mw-page-title-main">Paskalya mumu</span> Paskalya döneminde Batı Kiliselerinde ayinlerde kullanılan mum

Paskalya mumu, Batı Hristiyanlığındaki kutsal ayinlerde kullanılan büyük, beyaz bir mumdur. Paskalya mumu her sene Paskalya Pazarı kutsanır ve Pentekost'a kadar olan Paskalya Devresi boyunca kullanılır. Vaftiz ve cenaze törenleri gibi özel günlerde de kullanılır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.