Kurutulmuş arazi - Turkipedia

Kurutulmuş arazi, deniz, göl veya bataklık gibi sulak alanlardan suyun uzaklaştırılması ile elde edilen topraklardır. Denizden kurutma yöntemi ile arazi kazanan en önemli ülke Hollanda'dır. Polder adı verilen topraklar denizden elde edilmiştir.

Türkiye'de bataklıklar uzun yıllar sıtma kaynağı ve kazanılacak tarımsal arazi olarak görülmüştür. Sakarya Gökçeören Gölü kurutma çalışmaları aynı nedenlerle Osmanlı devrinde 1890 yılında başlamıştır.^[1] 1950 yılında bataklıkların kurutulması ile ilgili kanun yayınlanmıştır.^[2] Kanunun bataklıkların kurutulmasını teşvik ettiği görülür. Vatandaş bir bataklığı kuruttuğunda arazi kendisine verilecek, tapusuna sahip olacaktır.

Kurutulan sulak alanlar ekosistem açısından oldukça önemli yerlerdir:^[3]

Tropikal bölgelerden sonra en büyük organik madde üreten alanlardır.
Büyük miktarda karbon depo alanlarıdır. Karbonun atmosferden çekilmesi küresel ısınmayı yavaşlatır.
Su kirletici maddeleri çekerek nehir ve göllerin temiz kalmasını sağlarlar.
Sel sularının toplanma alanıdır. Çevrenin bu açıdan zarar görmesini engellerler.
Pek çok kuş türünün yaşam alanıdır. Özellikle kışın topraklar kar örtüsü altında kaldığında, kuşların temel beslenme alandır.
Göçmen kuşların uğrak yerleridir.

Türkiye'de 1991 yılında Çevre Bakanlığı kurulmuş, Sulak alanlar birimi oluşturulmuştur. 1993 yılında sulak alanların korunması genelgesi yayınlanmıştır.^[4] 1994'te Ramsar Sözleşmesi imzalanmıştır. Sözleşme tüm sulak alanların korunmasını amaçlamaktadır.

Türkiye son 60 yılda Marmara Denizi büyüklüğünde, 1.400 hektar sulak alanını kaybetmiştir.^[5] Kurutma iki yolla olmaktadır:

Doğrudan kurutma:1953 yılından sonra DSİ (Devlet Su İşleri) tarafından 375 bin hektar alan kurutulmuştur.
Dolaylı kurutma: Su rejiminde yapılan yanlış uygulamaların doğurduğu sonuçlar. Zayıf akarsular üstüne yapılan barajlar, yoğun yeraltı suyu kullanımı, göllere giden suların engellenmesi gibi etkinlikler.

Dünyanın diğer ülkelerinde sulak alanlar kurutulmuştur. Bazı ülkelerin sulak alanları kurutma oranı şöyledir:^[6] ABD %54, İngiltere kıyı sulak alanların %60'ı, Yeni Zelenda %90, Fransa'da güney batıdaki bataklıkların %80'i.

Hollanda IJsselmeer Gölünden kurutulan araziler
Gökçeören Gölü'nü kurutmak amacıyla büyük drenaj kanalları açılmıştır
Aral Gölü'nün 1989 yılındaki (solda) ve 2008 yılındaki (sağda) gölün durumu

Kaynakça

^ SARI, Yrd. Doç. Dr.Mustafa; ÜNAL, Bahadır (2014). "Adapazarı'nda Gökçeören Bataklığını Kurutma Çalışmaları ve Muhacirlerle Yaşanan Sorunlar (1890-1908)". Akademik İncelemeler Dergisi Cilt:9, Sayı:2. 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
^ "BATAKLIKLARIN KURUTULMASI VE BUNDAN ELDE EDILECEK TOPRAKLAR HAKKINDA KANUN". Resmi Gazete. 18 Ocak 1950. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
^ YAVUZ, Levent (1995). "Çevre açısından sulak alanların önemi". barobirlik.org.tr. 17 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
^ "SULAK ALANLARIN KORUNMASI YÖNETMELİĞİ". Resmî Gazete. 4 Nisan 2014. 13 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
^ "Türkiye'de Marmara Denizi'nden Daha Büyük Bir Alan Kurudu". kesfetmekicinbak.com. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
^ CİRİK, Doç.Dr. Semra. "SULAK ALANLAR" (PDF). ekoloji.com.tr. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016. ^[]

İlgili Araştırma Makaleleri

Manyas Kuşgölü, tamamı idari olarak Balıkesir ilinin Bandırma ilçesi sınırlarında yer alan tektonik göl. Göl, Marmara Denizi'nin güneyinde, Uludağ ile Biga Yarımadası arasında uzanan bir çöküntü alanında yer almaktadır. Bu çöküntünün tabanını Kuş ve Uluabat (Apolyont) Gölleri ve bu göllerin çevresinde yer alan geniş ovalar, kenarlarını ise yüksek dağ ve yaylalar oluşturmaktadır. Doğu batı doğrultusunda uzanan gölün uzunluğu 20 km, genişliği ise 14 km'dir.

Seyfe Gölü, Kırşehir'in 35 kilometre doğusunda bulunan sığ, 15 km² alana sahip tektonik göl. Denizden 1080 metre yükseklikte olan gölün bulunduğu Seyfe Ovası'nın tamamı 152.200 hektardır. Bunun 1550 hektarı göl, 9700 hektarı geçici bataklık, geriye kalanı ise tarım alanıdır. Gölün derinliği, içeriye doğru 200 metre ilerledikçe 4-5 metreyi bulmaktadır. En derin yeri 10-12 metre arasındadır. Uzunluğu 10 km, genişliği 5 km, çevresi 26 km'dir.

Efteni Gölü Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Düzce ilinde yer alır. 29 Kasım 2005 tarihinde su kuşlarını korumak amacıyla doğal koruma alanı ilan edilmiş olan sahadır. 764 hektar büyüklüğünde olan bölge Düzce'ye 10 km uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bataklık</span> odunsu bitki türlerinden ziyade otsu bitki türlerinin yaygın olarak yaşadığı sulak alan

Bataklık, yer altı sularının çok yüksek olduğu, çoğu zaman yüzeye çıktığı, toprağı aşırı ıslak olduğu, su göllenmelerinin görüldüğü yerlerdir. Bataklıklar çevrelerine göre alçakta, çanak-çukur şeklinde yerlerdir. Donmuş sahaların yüzeyinde yazın çözülmeye bağlı bataklık oluşabilir. Kurak alanlarda tuzlu bataklıklar oluşabilir.

Acarlar Longozu, Sakarya'nın kuzeyinde Karasu ve Kaynarca ilçeleri arasında yer alan Türkiye'nin tek parça halindeki en büyük longoz (subasar) ormanı. Genişliği 250–1250 m, uzunluğu 7,5 km'dir. Oluşumu açısından tipik bir kıyı set gölüdür. Karadeniz'le arasında 20–25 m yüksekliğinde kumullar, güneyinde ortalama 100 m yüksekliğinde alçak tepelerle sınırlanır. Sakarya nehrinin 6 km batısında yer alır, fazla suları Okçu deresiyle Sakarya Nehri'ne dökülür. Ulaşım açısından Karasu ile arasında yaklaşık 26 kilometre, Sakarya ile arasında yaklaşık olarak 50 kilometre mesafe vardır.

Sultan sazlığı, İç Anadolu Bölgesinde Kayseri il sınırları içerisinde Develi, Yahyalı ve Yeşilhisar ilçelerinin oluşturduğu üçgen içerisinde bulunmaktadır.

Akyatan Gölü, Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin oluşturduğu Çukurova delta ovasında yer alan Türkiye'nin en büyük lagün gölüdür. Delta alanlarının deniz kıyısına yakın alanlarda göller, bataklıklar ve lagünler oluşur. Göl Adana ilinin Karataş ilçesi sınırlarında yer alır.

Simenit Gölü, Yeşilırmak deltasının doğu kısmında bulunan, idari olarak Samsun'un Terme ilçesinde yer alan, sazlık ve bataklıkların geniş yer kapladığı bir kıyı set gölüdür. 1-2 metre yer yer de 5 metre derinliğe ulaşmaktadır. Geçmiş yıllarda göl için; Semenlik, Simenlik, Karasu ve Arapsazı isimleri de kullanılmıştır. Simenit gölünde drenaj kanalları açılması ve taşınan alüvyal malzemeler sulak alanları daraltmış, iki ayrı göl oluşmuştur. Diğer Gölün ismi Akgöl'dür. Göl çevresinde 3355 hektarlık Yaban Hayatı Geliştirme Sahası oluşturulmuştur. Simenit ve Akgöl çevresi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ve Doğal Sit Alanı olarak koruma altında olup 15 Mart 2023 tarihinde "kesin korunacak hassas alan" ilan edilmiştir.

Yay Gölü, Türkiye'nin Kayseri ilinde yer alan bir göldür. Erciyes Dağı'nın güneyinde, Develi-Yahyalı-Yeşilhisar-İncesu kasabaları arasında uzanan volkanik kapalı havzaya Sultan Sazlığı-Yay Gölü adı verilmektedir.

Avlan Gölü, Antalya ili, Elmalı ilçesinde yer alan karstik oluşumlu göldür. Gölün denizden yüksekliği 1030 m, doğal hâlinde büyüklüğü 850 hektardır. Göl, Karagöl ile birlikte, 1030–1050 m yüksekliğindeki Elmalı Polyesi'nde yer alır. Elmalı polyesi Elmalı dağı ile Bey Dağları arasında uzanır. Gölün bulunduğu alan kalkerli yapıdadır. Avlan Gölü Elmalı Polyesi'nin en çukur alanında oluşmuştur.

Kızılırmak Deltası, diğer adıyla Bafra Ovası, Kızılırmak'ın Karadeniz'e döküldüğü yerde, taşıdığı alüvyonlarla oluşturduğu, delta ovası ve sulak alanlar kompleksidir. Samsun ilinde Ondokuzmayıs, Bafra ve Alaçam ilçeleri sınırlarındadır. 56.000 hektarlık alanıyla Türkiye'nin en büyük deltalarındandır.

Taşkısığı Gölü, Sakarya ili, Adapazarı ilçesi sınırlarında yer alan göl. Yüzölçümü 90 hektar olan gölün suları tatlıdır. Merkeze uzaklığı 15 km, rakımı 15 metredir. Göl dip kaynaklarından beslenmektedir. Orman bakanlığı tarafından sulak alan statüsünde korunmaya alınmıştır. 444 hektarlık alana sahip olan Taşkısığı Gölü 30.12.2022 tarihinde koruma altına alınmıştır.

Yeşilırmak Deltası ya da Çarşamba Ovası, Samsun'da, Karadeniz'e dökülen Yeşilırmak'ın oluşturduğu delta. Çarşamba ve Terme ilçelerinin kurulu olduğu delta 90.000 km²'lik alanı ile Karadeniz'in en büyük deltasıdır.

Gökçeören Gölü, Sakarya ili, Serdivan ve Adapazarı ilçeleri sınırında, merkezin 7–8 km kuzeybatısında bulunan göldür. Göl büyüklüğü 25 hektardır. Yakınlarında 15 hektar büyüklüğünde Dipsizgöl yer alır. Kıyısındaki köyden dolayı Aralık Gölü de denilir.

Tuzla Gölü , Adana, Karataş ilçesi sınırlarında, Çukurova Deltası'nda bulunan lagün gölü.

Eşmakaya Gölü, Aksaray ili, Eskil ilçesi sınırlarında bulunan kurumuş göl. Eşmekaya Gölü, Turna Gölü, Sülüklü Gölü, Akgöl ve Bezirci Gölü çevresindeki arazi Eşmekaya Sazlığı olarak anılmaktadır. 11.250 hektar büyüklüğündeki sazlığın denizden yüksekliği 945 m'dir.

Kaz Gölü, Tokat ilinde, Zile-Pazar yolu üzerinde Üzümören beldesi yakınlarındaki tektonik göldür. Turhal'da Pazar ilçe sınırına yakın, Kazova'da yer alır.

Mahmudçala, Mugan ovasının güneydoğusundaki bataklık gölü. Mahmudçala Gölü Bilasuvar bölgesindeki en büyük su kütlesidir fakat Mahmudçala

Ağçala Gölü - Hazar Denizi'nin batısındaki Mugan ovasının güneydoğusunda yer alan bataklık bir göl.

<span class="mw-page-title-main">Gâvur Gölü</span>

Gâvur Gölü, Kahramanmaraş ili, Türkoğlu sınırlarında bulunan, bir kısmı kurutulmuş göl. Göl Ceyhan ırmağının gir kolu olan Aksu Nehri havzasında bulunur. Gâvur Gölü, Rift Vadisi'nin, üzerinde, Kahramanmaraş-Antakya Grabeni içindeki sıralı sulak alanların en kuzeyinde bulunur. Kahramanmaraş kent merkezinin 30 km güneyinde, Sağlık Ovası'nın en alçak kesiminde bulunur.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.