İçeriğe atla

Kumaş

Düz örgü

Kumaş, ipliklerin, çeşitli yöntemlerle bir araya getirilerek oluşturduğu kaplayıcı yüzeylerdir. Pamuk, yün, ipek, keten vb maddelerden elde edilir.

Birbirlerine dik ve paralel konumda bulunan ipliklerin birbirlerinin altından üstünden geçirilmesi ile kumaş oluşturulur.

Kumaşın tarihçesi

Giyinmek insanın temel ihtiyaçlarındandır. İlk olarak kumaş üretimi keten ile başlanmıştır. Daha sonrasında yün kullanılmaya başlanmıştır. Daha sonraları pamuklu kumaşlar yaygınlaşmıştır. Bu sayılanlara ipeği eklemek yanlış olmayacaktır.

Türkiye, Konya ili Çumra kazasında 9 bin yıllık neotilik yerleşim alanı Çatalhöyük'te bebek iskeletine sarılmış dünyanın ilk, kendirden dokunmuş keten kumaş parçası bulunmuştur.[]

XVII. yüzyılda Fransa'da, sonra İngiltere'de merinos yünüyle imal edilen kumaşlar yayıldı. Pamuk ise başlangıçta Kuzey Amerika'da XVII. yüzyıldan beri ekiliyordu. Fakat diğerlerinin aksine ipek daha yavaş bir yayılım göstermiştir. Genel olarak lüks sembolüydü ipek. İpek üretimine başlıca Lyon' da başlanıldı.

Kumaşın üretimi

Kumaş dokuma veya örme metodu ile üretilir.

Dokumada genel prensip atkı ve örgülerin birbirinin içerisinden geçmesidir. Bu alanda yapılmış en büyük yenilik Leonardo da Vinci'nin icadı (1490), olan mekiğin kullanılmasıydı.bu metotta atkı iplikleri mekik içindeki bir çubuk üzerinde sarılıdır. Zincir belirli aralıklarda ipliklerin yerini değiştirip iplikleri birbirlerinden uzaklaştıklarında, dokumacı açılan kanala bir kenarından diğer kenarına mekiği geçirir. daha sonra iplikler tersi yönde birbirinden uzaklaşır. Dokumacı yeniden mekiği bir uçtan diğer kenara kadar geçirir. Bu işlem sürekli devam eder.

Kumaş çeşitleri

Kumaş dokuma tipleri

Kumaşların sınıflandırılması

Örme kumaşlar

İpliklerin iğneler vasıtasıyla ilmekler haline getirilerek oluşturulan esnek, elastik, dolgun ve yumuşak tekstil yüzeyleridir. Örme kumaşlar örgü yapısını oluşturan ilmeklerin özel şekil bağlantıları nedeni ile elastik yapıya sahiptirler.

Dokuma Kumaşlar

İpliklerin bir çözgüden veya bobinden gelerek tahar veya cağlıkğın geçerek ve çözgü ipliğinin tahar yukarı aşağı hareket ederken arasından geçmesiyle oluşan harekete dokuma denir.

Nonwoven (Dokusuz) Kumaşlar

Liflerin çeşitli yöntemlerle birbirine tutturularak oluşturulmuş yüzeylerdir.

Su geçirmez kumaşlar

Gore adı verilen bu kumaşlar, santimetrekaresinde 1,4 milyar adet gözenek içeren çok ince bir kumaş çeşididir. Gore, naylon veya poliester gibi yüksek performanslı sentetik kumaşlar üzerine lamine edilerek (ısıl işlemle yapıştırma) su ve rüzgâr geçirmez fakat bunun yanında nefes alabilir giysiler elde edilir.

Kumaşın çekmesi

Kumaş ıslanınca lifler şiştiğinden boyunun az bir miktar uzaması gerekir ama bükümlerin açılarındaki deformasyonun yarattığı çekme kuvveti daha fazla olduğundan sonuçta kumaş boydan kısalır. Çekme miktarı ipliklerin boyutlarına, miktarlarına, dokunma şekillerine, kıvrımlarına ve kumaşın geçmişine bağlıdır.

İlgili Araştırma Makaleleri

Dokuma, atkı ve çözgü ipliklerinin dikey açı yapacak şekilde, birbirinin altından, üstünden geçirilmesiyle ortaya çıkan düz yüzeyli üründür.

<span class="mw-page-title-main">Hereke halısı</span>

Hereke halısı Türkiye'de Kocaeli'ne bağlı bir kıyı şehri olan Hereke'de üretilen halıdır. Çift düğüm tekniği kullanılması ve el yapımı olması onu diğer halılardan farklı kılar. Yapımı yıllar sürebilmektedir. Birinci sınıf İpek kullanılarak örülen halılar saraylarda dekorasyon olarak kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">Naylon çorap</span>

Naylon çorap, Amerikalı şirket DuPont'un kimyageri Wallace Hume Carothers tarafından icat edilen poliamid bazlı sentetik lif. Naylon çoraplar renk, tasarım ve şeffaflık bakımından farklılık gösterir. Bugün, naylon çoraplar öncelikle moda ve estetik için, genellikle orta uzunlukta veya kısa eteklerle birlikte giyilir.

Örme, ipliklerin tek başına ya da topluca çözgüler halinde örücü iğne ve yardımcı elemanlar vasıtasıyla ilmekler haline getirilmesi, bunlar arasında da yan yana boylanmasına bağlantılar oluşturulması ile bir tekstil yüzeyi elde edilmesi işlemidir.

<span class="mw-page-title-main">Külotlu çorap</span> İç giysisi

Külotlu çorap, genellikle kadınlar tarafından giyilen, belden ayak ucuna kadarki bölgeyi sıkıca kaplayan, saydam veya opak olarak iki ana ürün grubuna sahip giyecektir. Erkekler için külotlu çorap türleri de mevcuttur. Fonksiyonel nedenler ile veya görsel nedenler ile kullanılan bir giysidir. Çoraplar veya naylon çoraplar gibi, külotlu çoraplar da genellikle naylondan veya naylonla karıştırılmış diğer liflerden yapılır. Tek parçadan oluşan külotlu çoraplar 1960'larda ortaya çıkmış ve o zamana kadar kullanılan naylon çoraplara bir alternatif oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kot</span> bir kumaş türü

Kot veya denim, pamuk ipliğinden dokunan veya çoğunluğu pamuktan oluşan, dimi örgüsüne sahip bir tür kumaştır. Örgüdeki çözgüsünün dışarıda olması dolayısıyla rengini kumaşın çözgüsünün renginden alır. Türk Dil Kurumu tarafından "giysi yapılan bir tür mavi, kaba pamuklu kumaş, blucin" olarak tanımlanmaktadır.

Dikdörtgenin bir köşesiyle çaprazında bulunan köşesi arasında çizilen çizgi anlamına gelen diyagonal kalın numara iplikten yapılmış bir kumaş türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Patiska</span>

Patiska sık ve düzgün dokunmuş pamuklu bezdir. Uygulanan apre türüne göre yumuşak ya da diri tutumlu olabilir. Orijinali keten olan bu kumaş şimdi pamuk ya da karışımları veya yün ve karışımlarından yapılır. Pamuktan yapıldığı zaman genel olarak çözgüde 10-14 ve atkıda 8-14 kaplama faktörü ve metrekaresinde 60-100 gram ağırlığı vardır. Eğer yünden yapılmışsa şalisten (challis) daha hafiftir ve kadın elbiseleri olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Dantel</span>

Dantel, her türlü iplikle örülen veya bir kumaşın kenarına işlenen, türlü biçimde ince ve ağ görünümünde örgü çeşididir.

Örgü, insanların en temel ihtiyaçlarından olan giyinme ihtiyacını karşılamak amacıyla başlamış daha gelişen teknoloji ile dekoratif, hobi ve sosyal faaliyetlerde kullanılan bir el becerisi uğraşıdır. Özellikle günümüzde ev hanımlarının vazgeçilmez hobisi haline gelmiştir. Günümüzde çok kaliteli iplik firmalarının da akıllı ip gibi çeşitli ürün sunmalarıyla örgü işi daha da güzel ve renkli hale gelmiştir. Örgüler, geleneksel sanatlar içerisinde önemli bir yer tutmakta, hâlâ devam etmektedir. Türk el sanatları, iğne, tığ, firkete, mekik vb. aracılığıyla ipek, pamuk ipliklerle ince örgüler, tığ, şiş, yün iplikle yapılan kalın örgülerden oluşan zengin bir birikime sahiptir. İnce örgülere, tentene, oya, bağ/düğüm işi, keseler, oyalar ; kalın örgüler elde veya makinede (trikotaj) olarak iki türlü bulunmaktadır. Örgü, elde kullanılan yalın araçlarla tek ipliğin kendi üzerine bükülüp kıvrılarak çeşitli ilmeklerle tutturulması veya düğümlenmesi ile yapılmaktadır. Kalın örgüler, çorap, eldiven, diz bağları, çedikler vb. doğal yün veya tabii boyalarla boyanmış yün iplerle yapılan bu örgüler arasında pamuk ipliği ile yapılanlara rastlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kumaş boyama</span>

Boyama tekstil malzemesi olan gevşek lif, iplik ve kumaşa renk verme işlemi veya boya ile giysiyi biçimlendirmedir.

<span class="mw-page-title-main">İplik</span>

İplik, dokuma maddelerinin uzun ince lifleri her birinden bükülmüş ve çekilmiş durumu olup, tekstil, dikiş, kroşe, örgü, dokuma, nakış ve halat üretimi için uygun hale getirilmesi işlemidir. İplik, lifin elde veya makinede dikiş için uygun hale getirilmiş tipidir. Modern üretim dikiş iplikleri balmumu veya diğer yağlayıcı maddeler ile son bulur. Nakış iplikleri el veya makine nakışı için özel olarak dizayn edilmiş ipliklerdir.

Yorgan, genellikle yünden ya da pamuktan yapılan ve içerik itibarıyla, yorgan gibi bir gece örtüsü olan battaniyeden daha kabarık ve yalıtıcıdır. Bu nedenle kış aylarında daha fazla rağbet görür.

<span class="mw-page-title-main">Perde</span>

Perde, gerelti ya da gergi genellikle kumaştan üretilen ve dikey vaziyette asılan, görüntü engelleyici eşya. Pencere perdeleri genellikle iç mekanın görülmemesi ya da ışığın yoğunluğunu ayarlamak için kullanılır. Kumaş perdeler dışında, plastikten ya da ahşaptan yapılan ve bol parçalı, jaluzi adı verilen eşya da perdeye benzer şekilde kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Çarşaf</span>

Çarşaf, yatak takımı olarak tek başına veya çift halinde kullanılan, uzunluğu ve genişliği şilteden daha büyük olan ve şilte veya yatağın hemen üzerine, ancak battaniyelerin ve diğer yatak takımlarının altına serilen bir üründür.

<span class="mw-page-title-main">İğne oyası</span> bir tür el işi

Dünyada “Türk danteli” olarak bilinen iğne oyası; ipek iplikten, pamuklu iplik ya da poliester iplik ve iğne ile oluşturulan kenar dantellerine verilen addır. İğne oyaları, herhangi bir tekstilin kenarına oya olması amacıyla yapılan dantellerdir. Genelde eşarp olmaktadır. Bağımsız ve tek başına kullanımı bu nedenle çok fazla söz konusu olmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Elpek bezi</span> Karadeniz Ereğlisine özgü geleneksel kumaş

Elpek bezi, Zonguldak'ın Karadeniz Ereğli ilçesinde üretilen yöresel el dokumalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Örme kumaş</span>

Örme kumaş bir tekstil türüdür. Örgüden, ipliklerin birbirine ilmeklenmesi işleminden veya geçmesinden kaynaklanır. Daha esnek olması ve daha küçük parçalar halinde daha kolay yapılabilmesi nedeniyle dokuma kumaştan farklıdır, bu da onu çoraplar ve şapkalar için ideal kılar. İki temel örgü kumaş çeşidi vardır: atkı örme ve çözgü örme.

<span class="mw-page-title-main">El örgüsü çorap</span>

El örgüsü çorap, geleneksel yöntemlerle çoğu zaman yünden veya elverişli başka malzemelerden imal edilmiş iplerle elde örülen çoraplardır.

Jamdani, Bangladeş'in Shitalakhwa nehri kıyısındaki Narayanganj bölgesinin Güney Rupshi'sinde yüzyıllardır üretilen ince bir muslin dokumadır.