İçeriğe atla

Kum, İran

Kum
‏‏قم‎
Eyalet Merkezi
İran üzerinde Kum
Kum
Kum
Şehrin İran'daki konumu
Ülkeİran İran
EyaletKum Eyaleti
ŞehristanKum şehristanı
BahşKum merkezi bahşı
Rakım930 m
Nüfus
 (2016)[1]
 • Toplam1.200.158
 • Yoğunlukoto/km²
Zaman dilimiUTC+03.30 (IRST)
 • Yaz (YSU)UTC+04.30 (IRST)

Kum (Farsça: قم, Q'um), İran'da Kum Eyaleti'nin yönetim ve İsnâaşeriyye mezhebinin eğitim merkezi konumunda olan şehirdir.

Kum; dünyada İran İslam Devrimi'nin temellerinin atıldığı ve başladığı kent olarak ünlenmiştir ve Mollalar Şehri veya Ayetullahlar Kenti olarak da bilinir. Şiîlerce kutsal sayılan ve İsnâaşeriyye mezhebinin On İki İmam’ın sekizincisi İmâm Ali er-Rızâ’nın kız kardeşine ait Fatıma bint Musa el-Kâzım türbesi de bu kenttedir.[2] Şehrin medreselerinde 30.000'e yakın molla eğitim görmektedir ki devrimi kuran ve koruyan mollaların tamamına yakını bu şehirde yetişmektedir.

Kendi adını taşıyan ve önü barajla kapatıldığı için şehirden geçen kısmında su bulunmayan Kum Nehri kıyısında kurulu olan şehrin 2006 yılı nüfusu 957.496'dır.[3]

Fatıma Masume Türbesi

Konumu

Kum, başkent Tahran'ın 156 km güneybatısında ve Kum Nehri'nin kıyısında denizden 930 metre yüksekte yerleşir.[4]

Kum şehri, 56 numaralı yol ile Erak'a, 71 numaralı yol ile Kaşan'a bağlanır. Şehri Tahran'a bağlayan Otoyol 7 ise şehrin hemen doğu yakasından geçmektedir.

İklim

 Kum iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 23,4 26,5 35,5 36,5 41,5 44,2 47,0 45,5 41,6 36,6 28,6 22,5 47,0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 10,2 13,6 19,1 26,0 31,8 37,9 40,3 39,4 34,9 27,7 18,9 12,2 26,0
Ortalama sıcaklık (°C) 4,2 7,1 12,0 18,3 23,6 29,1 31,8 30,3 25,2 19,0 11,5 6,1 18,2
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −1,9 0,6 5,0 10,5 15,4 20,2 23,4 21,2 15,6 10,3 4,1 −0,1 10,4
En düşük sıcaklık (°C) −23 −11,2 −11 0,4 5,4 8,0 15,0 13,5 6,5 0,6 −7 −10,5 −23
Ortalama yağış (mm) 25,4 20,5 27,7 20,2 10,4 2,3 0,7 0,3 0,8 6,2 14,3 19,4 148,2
Kaynak: İran Meteoroloji Örgütü[5]


Tarih

Kum isminin aslı 'Kume' ismine dayanmaktadır. Burada şehir kurulmadan önce bolca su kuyuları vardı. Çobanlar koyunlarına hem su vermek hem de su kuyularının etrafındaki yeşilliklerde onları otlatmak için buralara gelirlerdi. Uzun süre buralarda kalmak zorunda kaldıklarından, zamanla 'Kume' denilen geçici çardaklar yaptılar. Bunlar çoğalınca da orada bir köy oluştu. Yavaş yavaş büyüyerek bir şehir haline geldi ve aynı isimle Kume, Kum olarak sadeleştirildi.

Diğer bir rivayete göre ise 'Kum' ismi Arapçadaki 'Gum' (kalkmak) isminden gelmedir.

Bazı araştırmacılar "Kom" kelimesinin (eski adıyla Komidan (Komiran)) "şehir" anlamına geldiğini düşünmüş ve "Komiran", "Şemiran (Tahran yakınında)", "Tahran" kelimeleri arasında sözlüksel bir bağlantı olduğuna inanmaktadır. ", "Çamran (Saveh bölgelerinde)" ve "İran" olarak nitelendirdiler ve Kum'un eski adını "Komiran" ("İran şehri" anlamında) olarak kabul ettiler.[6]

Kum'un hangi devirde ve kimler tarafından kurulduğu bilinmese de şehrin en eski tarihi kalıntısı olan ve günümüze kadar kalmayı başarmış bir sütun Ahameniş devleti devrinden kalmadır. Sütunun bu devletin hükümdarlarından Tehmors tarafından yaptırıldığı söylenmektedir. Yine Büyük İskender'in bu devirlerde şehri yıktığı kaynaklarda yer almaktadır.

Şehrin Sasaniler döneminde meşhur olduğu konusunda şüphe yoktur. Şehnâme-i Firdevsî'de üç yerde Kum'dan söz edilmektedir. Ayrıca bu devirde yazılan 'Hüsrev, Kevazan ve Rizek' adlı bir kitapta Kum'un adından ve safranının tadının güzelliğinden söz edilmektedir.

Kum, 645'te halife Ömer zamanında Ebu Musa el Eş'ari veya Ahnef bin Kays tarafından alınarak İslam hakimiyetine girdi.

Türk kültüründe Kum

Kaşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk'te;

"'قاز Kaz" "Afrasyab'ın kızının adı. "قازوِن Kazvin" şehrini bu kurmuştur. Aslı "قاز ْينِ Kaz oynı"dır. Çünkü Afrasyab'ın kızı orada oturur, orada oynarmış. Türklerden bir takımları, Türk ülkesi sınırını Kazvin'den sayarlar; Kum şehri de sınır sayılır.[7]

Eğitim

Güneybatı Kum'un görünümü

Kentte mollaların yetiştiği medreselerin dışında merkezi Tahran'da olan Azad Üniversitesi'ne bağlı tıp fakültesi, ayrıca hukuk ve fen fakülteleri bulunmaktadır.

Kum, klasik din eğitimi veren medreseleriyle ünlü bir şehir. Bu şehirde İslam devrimi'nin kuran ve koruyan çekirdek kadro yetişmiş hâlen de yetişmektedir. Humeyni, Hamaney ve Rafsancani ve Hatemi de burada ünlü Fevziye Medresesi'nde yetişmiş.

Turizm

  • Fatima Masume Türbesi
  • Cemkeran Cami: İmam Zaman'ın yaptırdığı cami şehre 6 km uzaklıktadır.
  • Humeyni'nin Evi:Bu evi devrime meraklı olanlar içinden ve dışarısından görebilirler.

Kardeş şehirler

Notlar

  1. ^ "Archived copy". 8 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2018. 
  2. ^ "Imam al-Rida Network". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2009. 
  3. ^ World-Gazetteer'da 'Qom' Kum şehrinin 2006'da nüfusu 957.496 iken 2012 yılında bu nüfusun 1 milyonu geçtiği düşünülmektedir
  4. ^ "Qom, Iran Page". 30 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. []
  5. ^ "Kum İklim Verileri 1986–2010". İran Meteoroloji Örgütü. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015. 
  6. ^ "💠 نظری به گذشته تاریخی قم | بنیاد قم پژوهی". 2 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  7. ^ Atalay, Besim (2006), Divanü Lügati't - Türk, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 149.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tahran</span> İranın başkenti

Tahran, İran'ın başkenti, Tahran Eyaleti'nin merkezi ve 18 milyonu aşan metropol nüfusuyla İran'ın en büyük kentidir. Hazar Denizine yaklaşık 100 km uzaklıkta, Elburz Dağlarının güney yamaçlarında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Tebriz</span> İranda bir şehir

Tebriz, İran'da Doğu Azerbaycan Eyaleti'nin yönetim merkezi olan şehir. Tebriz İran'ın kuzey batısındaki en büyük şehri, aynı zamanda İran Azerileri'nin yoğunluklu olarak yaşadığı bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Ruhullah Humeyni</span> İran İslam Cumhuriyetinin ilk dinî lideri

Ruhullah Humeyni, İranlı siyasetçi ve Şii din adamı. Ayetullah Humeyni olarak da anılır. İran İslam Devrimi'nin siyasi ve ruhani lideriydi. Muhammed Rıza Pehlevi rejimine son verip İslam Cumhuriyeti'ni kurdu ve devrimden sonraki tüm dinî ve siyasi yetkileri elinde tuttu.

<span class="mw-page-title-main">Humeyn</span> İranda bir şehir

Humeyn, İran'ın Merkezi Eyaletinde bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">Meşhed</span> İranda bir şehir

Meşhed, İran'ın Razavi Horasan Eyaleti'nin yönetim merkezi ve ülkenin ikinci büyük şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Kum (eyalet)</span> İdari birim

Kum Eyaleti, İran'ın 31 eyaletinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">İran İslam Devrimi</span> 1979 yılında İrandaki monarşinin yıkılıp İslam Cumhuriyetinin kurulmasıyla sonuçlanan devrim

İran Devrimi veya İslam Devrimi, 1979 yılında İran'ın Muhammed Rıza Pehlevi liderliğindeki bir monarşiden, Ayetullah Ruhullah Humeyni yönetiminde İslam hukuku ve Şiî mezhebi görüşlerini esas alan İslam Cumhuriyeti kurulmasına dönüşen popüler hareketin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hürremdere</span>

Hürremdere, İran'ın Zencan Eyaleti'nde şehir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Hatemi</span> 5. İran cumhurbaşkanı

Seyyid Muhammed Hatemi, 1997-2005 arasında görev yapmış olan, İran'nin 5. cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">İslam Devrimi Muhafızları Ordusu</span> 1979 İslam Devriminden sonra kurulan İran Silahlı Kuvvetlerinin paramiliter şubesi

İslam Devrimi Muhafızları Ordusu, İran Silahlı Kuvvetlerine bağlı kara, hava, deniz ve füze kuvvetleri bulunan büyük bir ordudur. Halk ağzında ve özellikle İran diasporasında ordu mensubu kişilere organizasyona duydukları hayranlığı belirtmek için Farsçada "muhafızlar" anlamına gelen Pasdaran denilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İran'da ulaştırma</span>

İran neredeyse bütün kasaba ve şehirleri birbirine bağlayan yaygın bir yol ağına sahiptir. İran, 2007'de %66'sı asfaltlanmış 178,152 km'lik yol ağına sahipti. 2007 itibarıyla her bin kişiden ellibeşinde araba bulunuyor. 2007'de 11,106 kilometrelik demiryolu ağına sahip olan İran'a gelen ürünlerin ana giriş noktası ise Hürmüz Boğazı'ndaki Bandar Abbas liman şehridir. 1995'te işletmeye açılan Tahran - Bandar Abbas tren yolu Bandar Abbas'ı Tahran ve Meşhed üzerinden Orta Asya'ya bağlamaktadır. Diğer önemli limanlar Hazar Denizi'ndeki Bandar Anzali ve Bandar Türkmen ile Basra Körfezi'ndeki Hürremşehr ve Bandar İmam Humeyni'dir.

<span class="mw-page-title-main">Tahran Üniversitesi</span>

Tahran Üniversitesi, Tahran'da kurulu olan üniversite kısaltılmış olarak U.T. adıyla tanınır ve İran'ın en büyük ve en eski üniversitesidir. Aynı şekilde üniversitenin kütüphanesi de ülkenin en büyük kütüphanesi olma özelliğine sahiptir. İran'da Ana üniversite lakabıyla bilinir. Üniversitede sık sık önemli seminerler verilir. Bu sebeple ülkenin en prestijli üniversitesi olarak görülmektedir ve Üniversite Giriş Sınavında en yüksek puanlarla öğrenci kabul etmektedir. Üniversite dünyanın dört bir yanından da öğrenci kabul etmekte ve ülkede olan tüm olumsuzluklar ve engelleyici ajanlara rağmen üniversitenin geniş kapsamlı araştırmaları da dünya çapında ünlü.

<span class="mw-page-title-main">2009 İran cumhurbaşkanlığı seçimi protestoları</span> Mahmud Ahmedinejadın yeniden seçilmesine karşı düzenlenen protestolar

İran'da 2009 yılında yapılan Cumhurbaşkanlığı Seçiminin ardından seçimi hileli olduğu düşenen Mir Hüseyin Musavi ve Mehdi Kerrubi taraftarları başkent Tahran'da ve ülkenin diğer büyük şehirlerinde gösteriler düzenlediler. Ancak bu gösterilere karşılık olarak Tahran'da onbinlerce kişi Mahmut Ahmedinejad'ın zaferini desteklemek için toplandı. Cumhurbaşkanı Ahmedinejad ülkedeki huzursuzlukları reddederek "futbol maçından sonraki tutkular" olarak niteledi. Bazı kaynaklar İran İslam Katılım Öncülüğünün merkezinin basıldığını ve tutuklamalar yapıldığını duyurdu.

<span class="mw-page-title-main">Kazvin</span> İranda bir şehir

Kazvin,, İran'da Kazvin Eyaleti yönetim merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Behişti</span>

Muhammed Hüseyin Behişti, İranlı din âlimi ve yazar, İslam devrimi'nin kurucularındandır.

<span class="mw-page-title-main">Bender İmam Humeyni</span>

Bender İmam Humeyni, İran'ın Huzistan Eyaleti'nde bir liman şehri.

<span class="mw-page-title-main">İmam Humeyni Uluslararası Havalimanı</span> Tahran, İrandaki önemli uluslararası havalimanı

İmam Humeyni Uluslararası Havalimanı Tahran’ın 40 km güneyinde ve Tahran-Kum ve Tahran-Saveh otobanlarının üzerinde yer alan havalimanı. Bu havalimanı İran’ın en büyük havalimanıdır. Havalimanının adı, 1979 yılındaki İran İslam Devriminin lideri Ruhullah Humeyni'den gelmektedir. Bu havaalanının yıllık kapasitesi 5,4 milyon yolcu ve 120 bin ton yüktür ve yolcu kapasitesinin 5,6 milyon kişiye kadar yükseltme imkânı vardır. Bu havaalanının resmi açılışından sonra bütün uluslararası uçuşlar Mehrabad Havalimanından bu havalimanına geçirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Otoyol 5 (İran)</span> İranda bir otoyol

Otoyol 5, İran'da başkent Tahran'ı Fars Körfezi'ne bağlayan otoyoldur.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Ruhani</span> 7. İran cumhurbaşkanı

Hasan Ruhani, İranlı siyasetçi, din adamı, hukukçu ve İran'ın 7. cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">Trans-İran Demiryolu</span>

Trans-İran Demiryolu 1927'de Pehlevi İranı'nda başlayan ve 1938'de dönemin İran hükümdarı Rıza Şah'ın yönetiminde tamamlanan büyük bir demiryolu inşa projesiydi. Tamamen yerli sermaye ile inşa edilmiştir ve başkent Tahran'ı güneyde Basra Körfezi'ndeki Bender Şahpur ve kuzeyde Hazar Denizi'ndeki Bender Şah ile Ahvaz ve Kum aracılığıyla birbirine bağlamaktadır. 1961'de, Rıza Şah'ın oğlu Muhammed Rıza Pehlevi yönetiminde, Bender Şah'tan Gürgan'daki yeni bir terminale uzatıldı. 1963'te Muhammed Rıza Pehlevi'nin "Beyaz Devrim"in bir parçası olarak yaptığı toprak reformları sırasında, Trans-İran demiryolu Tahran'ı Meşhed, Tebriz ve İsfahan'a bağlayacak şekilde genişletildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.