İçeriğe atla

Kullanışlı aptal

İki kız, 24 Eylül 2005'te Washington DC'deki savaş karşıtı protestoda pankartlar taşıyor.

Siyasi jargonda kullanışlı aptal ya da idiot; bir davanın amaçlarını tam olarak kavramadan davanın propagandasını yapıyor olarak algılanan ve davanın liderleri tarafından alaycı bir şekilde kullanılan kişiyi belirten aşağılayıcı bir terimdir.[1][2] Terim, ilk olarak Soğuk Savaş sırasında komünist propaganda ve manipülasyona açık olarak görülen komünist olmayanları tanımlamak için kullanılmış[1] ve genellikle Vladimir Lenin'e atfedilmiş ancak bu atıf, şimdiye kadar doğrulanmamıştır.[3][4]

Kökeni

"Kullanışlı aptal" ifadesi genellikle Vladimir Lenin'e atfedilmiş ancak Lenin'in bu ifadeyi kullandığı belgelenmemiştir.[3] Amerikalı gazeteci William Safire; 1987'de The New York Times için kaleme aldığı bir makalede Kongre Kütüphanesindeki kıdemli bir referans kütüphanecisinin terimin kökenini araştırarak Lenin'in eserlerinde bu ifadeyi bulamadığını ve elde edilen kanıtlara göre terimin Lenin'e atfedilemeyeceğini yazmıştır.[3][4] Aynı şekilde Oxford English Dictionary, "kullanışlı aptal" ifadesini tanımlarken "Bu ifade, Sovyetler Birliği'nde kullanılan herhangi bir ifadeyi yansıtmıyor gibi görünüyor." ifadelerini kullanmıştır.[1]

Eski dergilerde yapılan bir araştırma, bir siyasi hareketin saf veya farkında olmayan bir müttefiki için kullanılan "kullanışlı aptal" teriminin Britanya'daki kurmaca yazılarda 1864 gibi erken bir tarihte kullanıldığını ve bir başka örneğin ise 1913'ten beri belgelendiği ortaya çıkarmıştır. Daha eski olduğuna dair pek kanıt olmadığı için terimin Soğuk Savaş ile ortaya çıktığı düşünülmemektedir.[5][6] Terimin Soğuk Savaş ile ilgili olarak kullanılması, Haziran 1948'de New York Times'ın çağdaş İtalyan siyaseti hakkındaki bir makalesinde ("Communist shift is seen in Europe"), merkezci sosyal demokrat İtalyan gazetesi L'Umanità'ya yapılan atıf şeklinde ortaya çıkmıştır.[1][7] L'Umanità; 1948 seçimleri sırasında İtalyan Komünist Partisi ile halk cephesine giren sol sosyal demokratlara, komünistlerle birleşme veya ittifaktan ayrılma seçeneğinin verileceğini yazmıştır.[7] Terim, daha sonra Amerikan İşçi Habercileri Federasyonu'ndaki 1955 tarihli bir makalede komünist davaları destekleyen İtalyanlara atıfta bulunmak için kullanılmıştır.[8] Time, bu ifadeyi ilk olarak Ocak 1958'de bazı İtalyan Hıristiyan Demokratlar'ın, sosyal aktivist Danilo Dolci'yi komünist davalar için "kullanışlı bir aptal" olarak gördüklerini yazarak kullanmıştır. O tarihten beri terim, derginin makalelerinde tekrarlanmıştır.[9][10][11][12][13][14]

Benzer bir terim olan "kullanışlı masumlar", Bogdan Raditsa tarafından yazılan 1946 tarihli "Yugoslavya'nın Dünyaya Trajik Dersi" başlıklı Reader's Digest makalesinde yer almıştır. Raditsa, II. Dünya Savaşı sırasında sürgündeki Yugoslav hükûmetine hizmet etmiş; Josip Broz Tito'nun partizanlarını (kendisi bir komünist olmasa da) desteklemiş ve New York'a gitmeden önce kısa bir süre Tito'nun yeni Yugoslav hükûmetinde görev yapmıştır.[15] "Sırp-Hırvatçada, komünistlerin 'demokrasi' uğruna kendileriyle iş birliğine razı olan gerçek demokratlar için bir tabiri vardır: Korisne Budale veya Kullanışlı Masumlar." ifadelerini kullanmıştır.[16] Avusturyalı-Amerikalı ekonomist Ludwig von Mises, 1947 tarihli Planned Chaos adlı kitabında "kullanışlı masumlar" teriminin komünistler tarafından von Mises'in "kafası karışmış ve yanlış yola sapmış sempatizanlar" olarak tanımladığı liberaller için kullanıldığını yazmıştır.[17]

Örnek kullanımlar

1959'da Chicago Daily Calumet tarafından Kongre kayıtlarına giren bir başyazıda Illinois'ten Kongre Üyesi Ed Derwinski, barışı desteklemek amacıyla Sovyetler Birliği'ne seyahat eden Amerikalılar için "Lenin'in komünist oyununda kullanışlı aptallar dediği şey" ifadelerini kullanmıştır.[18] 1961'de Amerikalı gazeteci Frank Gibney, Lenin'in kullanışlı aptal deyimini icat ettiğini yazmıştır. Gibney, bu ifadenin Jean-Paul Sartre'dan Japonya'daki solcu sosyalistlere ve Şili Halk Cephesi üyelerine kadar "Komünist takipçi[(ler)" için iyi bir tanım olduğunu belirtmiştir.[19] 1930'lar ve 1940'lar boyunca bir dizi Latin Amerika ülkesinde görev yapan ve daha sonra United Fruit Company için lobicilik yapan Amerikalı bir diplomat olan Spruille Braden, 1965'teki bir konuşmasında bu terimin Josef Stalin tarafından ne ifade etmek için kullanıldığını söylemiştir. Braden, Sovyet gündemine yardımcı olan "iyi niyetli duygusal veya idealist kişiler olmasına rağmen sayısız masum" olarak nitelendirmiştir.[20]

1987'de New York Times'ta yazan William Safire, Nikaragua ve Hollanda sosyalistlerinde Kontra karşıtı Sandinistleri destekleyen Kongre üyeleri de dahil olmak üzere "ifadeyi kullanan kişinin görüşüne göre yeterince anti-komünist olmayan herkese" karşı "kullanışlı aptal" teriminin artan kullanımını ele almıştır.[3] ABD Başkanı Ronald Reagan, Sovyet lideri Mihail Gorbaçov ile Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Antlaşması üzerinde müzakereleri tamamladıktan sonra, muhafazakar siyasi lider Howard Phillips, Reagan'ı "Sovyet propagandası için kullanışlı bir aptal" ilan etmiştir.[4][21]

Türk köşe yazarı Yıldıray Oğur, 2014'teki bir yazısında ("Nasıl 'Kafes'lendik?"), Kafes eylem planıyla ilgili olarak "19 Ocak'ın yıl dönümünde herhalde yapılacak en iyi iş, tüm bu cinayetlerin karartılmasına hizmet ederken bazı askerlerin hayatını karartan bu planlara zamanında inanmış insanlar olarak kullanışlı aptallığımızı kabul etmektir." yazarak kendini "kullanışlı aptal" olarak nitelemiştir.[22] Bu yazıdan kısa bir süre Taraf Genel Yayın Yönetmeni Neşe Düzel, Oğur'a hitaben "Sen, belki de bugün kafesleniyorsun. Kullanışlı bir aptal olarak bugün kullanılıyorsun! Olayları kavrayacak bir zekaya sahip olmadığın anlaşıldığına göre, bugün kandırılmadığını sen nasıl anlayabileceksin ki?" ifadesini kullanmıştır.[23]

Kaynakça

  1. ^ a b c d "useful idiot". Oxford English Dictionary. Oxford University Press. 2017. 
  2. ^ Holder, R. W. (2008), "useful fool", Oxford Dictionary of Euphemisms, Oxford University Press, s. 394, ISBN 978-0199235179, useful fool – a dupe of the Communists. Lenin's phrase for the shallow thinkers in the West whom the Communists manipulated. Also as useful idiot. 
  3. ^ a b c d Safire, William (12 Nisan 1987). "On Language: Useful Idiots Of the West". The New York Times. 22 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2017.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "safire" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  4. ^ a b c Boller, Paul F.; George, John H. (1989). They Never Said It: A Book of Fake Quotes. Barnes & Nobles Books. ISBN 9781566191050. 
  5. ^ "'useful idiot': Meaning and origin". 26 Mart 2021. 26 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "The Vixen" a short story by Lewin Fitzhamon; https://trove.nla.gov.au/newspaper/article/136360775?searchTerm=useful%20idiot 27 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ a b Cortesi, Arnold (21 Haziran 1948). "Communist Shift is seen in Europe; Tour of Two Italian Leaders Behind Iron Curtain Held to Doom Popular Fronts". The New York Times. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2018. 
  8. ^ Stogel, Syd (1955). "'Useful Idiots' Keep Italy Reds Strong". American Federation of Labor News-Reporter. 
  9. ^ "Italy: From the Slums". Time. 13 Ocak 1958. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2022. 
  10. ^ "WORLD: The City as a Battlefield: A Global Concern". Time. 2 Kasım 1970. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2022. 
  11. ^ Lamar, Jr., Jacob V. (14 Aralık 1987). "An Offer They Can Refuse". Time. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2022. 
  12. ^ Poniewozik, James (3 Kasım 2009). "TV Marks Obama Anniversary with Documentaries, Aliens". Time. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2022. 
  13. ^ Klein, Joe (26 Kasım 2010). "Israel First, Yet Again". Time. 19 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2018. 
  14. ^ Steinmetz, Katy (14 Mart 2012). "Wednesday Words: Useful Idiots, Don 'Draping' and More". Time. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2018. 
  15. ^ "Yugoslavia Run by Russia, says Ex-Aide of Tito". Chicago Daily Tribune. 24 Eylül 1946. s. 6. 
  16. ^ Raditsa, Bogdan (1946). "Yugoslavia's Tragic Lesson to the World". Reader's Digest Service. Cilt 49. 4 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2022. 
  17. ^ Ludwig von Mises, Planned Chaos, Foundation for Economic Education, 1947, p. 17 in electronic document 11 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  18. ^ Şablon:USCongRec
  19. ^ Gibney, Frank (1961). The Khrushchev Pattern. Duell, Sloan and Pearce. s. 8. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2022. 
  20. ^ Braden, Spruille (1971). Diplomats and Demagogues: the Memoirs of Spruille Braden. Arlington House. s. 496. ISBN 9780870001253. 20 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2022. 
  21. ^ Smith, Hendrick (17 Ocak 1988). "The Right Against Reagan". The New York Times Magazine. 19 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2018. 
  22. ^ Oğur, Yıldıray. "Nasıl 'Kafes'lendik?". Türkiye. 29 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ "Taraf'tan Yıldıray Oğur ve Fehmi Koru'ya: Kullanışlı aptallar, zavallılar". T24. 2 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ludwig von Mises</span> Avusturyalı-Amerikalı ekonomist (1881 – 1973)

Ludwig Heinrich Edler von Mises Avusturyalı-Amerikalı Avusturya Okulu ekonomisti, tarihçi, mantıkçı ve sosyolog. Mises, klasik liberalizmin toplumsal katkıları ve tüketicilerin gücü üzerine kapsamlı yazılar yazdı ve dersler verdi. En çok komünizm ve kapitalizmi karşılaştıran praksiyoloji çalışmalarıyla tanınır.

Neoliberalizm veya neo-liberalizm, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra gerileme yaşayan serbest piyasa kapitalizmiyle ilişkilendirilen 19. yüzyıl fikirlerinin 20. yüzyılın sonlarında yeniden ortaya çıkması için kullanılan bir terimdir. Muhafazakar ve liberteryen örgütlerin, siyasi partilerin ve düşünce kuruluşlarının yükselişinde önemli bir faktör olan neoliberalizm, genellikle ekonomik liberalleşme politikalarıyla ilişkilendirilir. Bu politikalar arasında özelleştirme, düzenlemelerin kaldırılması, küreselleşme, serbest ticaret, para politikası, kemer sıkma politikaları ve devlet harcamalarının azaltılması gibi unsurlar yer alır. Bu politikalarla ekonomi ve toplumda özel sektörün rolünün artırılması amaçlanır. Neoliberal proje aynı zamanda kurumların tasarlanmasına odaklanmakta ve bir siyasi boyutu bulunmaktadır. Neoliberalizmin düşünce ve pratikte belirleyici özellikleri, büyük ölçüde akademik tartışmanın konusu olmuştur.

Avusturya Okulu sosyal olguların yalnızca bireylerin motivasyonlarından ve eylemlerinden kaynaklandığı kavramı olan metodolojik bireyciliğe sıkı sıkıya bağlı kalmayı savunan heterodoks bir ekonomik düşünce okuludur. Avusturya Okulu teorisyenleri, ekonomik teorinin yalnızca insan eyleminin temel ilkelerinden türetilmesi gerektiğini savunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Chloë Sevigny</span> Amerikalı sinema oyuncusu

Chloë Stevens Sevigny, Akademi Ödülü ve Altın Küre Ödülü adayı Amerikalı oyuncu ve eski manken.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği başbakanları listesi</span> Vikimedya madde listesi

Sovyetler Birliği Başbakanı, Sovyetler Birliği'ndeki hükûmet başkanının resmi olmayan adıdır. Bu makamın resmi adı, farklı yıllarda farklı şekilde olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gizli söylev</span>

Gizli Söylev veya Kruşçev Raporu, Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20. Kongresinde Genel Sekreter Nikita Kruşçev tarafından 25 Şubat 1956 tarihinde yapılan konuşmadır. Konuşmada, 1953 yılına kadar iktidarda olan Sovyet lideri Josef Stalin tarafından yapılan yanlış uygulamalar, orduda ve partide gerçekleştirilen tasfiyeler, kişi kültünün oluşturulması eleştirilir. Kruşçev konuşmasında Stalin'i kıyasıya eleştirirken Bolşevik lider Vladimir Lenin'e ve Sovyetler Birliği Komünist Partisine sahip çıkacaktır.

<i>3 Aptal</i> Hint yapımı bir sinema filmi

3 Idiots, 2009 yapımı bir Bollywood filmidir.

<span class="mw-page-title-main">Murray Rothbard</span> Amerikalı ekonomist (1926 – 1995)

Murray Newton Rothbard, Avusturya Okulu'na mensup Amerikalı bir iktisatçı, iktisat tarihçisi, siyaset teorisyeni ve aktivisttir. Rothbard, 20. yüzyıl Amerikan liberteryen hareketinin, özellikle de sağ kanat kollarının merkezi bir figürüydü ve anarko-kapitalizmin kurucusu ve önde gelen teorisyenlerinden biriydi. Siyaset teorisi, tarih, ekonomi ve diğer konularda yirmiden fazla kitap yazdı.

<span class="mw-page-title-main">Hans-Hermann Hoppe</span> Alman-Amerikan iktisatçı, filozof ve siyaset teorisyeni

Hans-Hermann Hoppe, Avusturya Okulu'na mensup Alman-Amerikan iktisatçı, filozof ve siyaset teorisyenidir. Las Vegas Nevada Üniversitesi'nde (UNLV) Emeritus Ekonomi Profesörü, Ludwig von Mises Enstitüsü Kıdemli Üyesi ve Mülkiyet ve Özgürlük Derneği'nin kurucusu ve başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Demokratik merkeziyetçilik</span> sosyalist partilerin uyguladığı liderlik yöntemi

Demokratik merkeziyetçilik, siyasi bir partide çeşitli kararların alınması amacıyla yapılan tartışmalar sırasında, her konunun herhangi kısıtlama olmaksızın tartışılabileceğini fakat çoğunlukça hemfikir olunan bir kararın alınmasından sonra bu kararın uygulanmasında birlik sağlanması gerektiğini savunan Marksist-Leninist ilkeyi ifade eden terimdir. Bu ilke, dünyadaki pek çok komünist partinin parti genel çizgisi olarak kabul görmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Komünizmin 20 yılı</span>

Komünizmin 20 yılı, 1961 yılında gerçekleşen Sovyetler Birliği Komünist Partisi 22. Kongresi'nde Nikita Kruşçev tarafından ileri sürülen politik slogan.

<span class="mw-page-title-main">Putinizm</span> totaliter ve muhafazakâr ideoloji

Putinizm veya Putincilik, Rusya'da devlet başkanı Vladimir Putin'in uyguladığı siyaset için kullanılan bir terimdir. Batı medyasında Putinizm ve Putinist terimleri genellikle Putin yönetiminde askeri güvenlik kurumu silovikinin ülkenin siyasi ve mali gücün çoğunu kontrol etmesi anlamında kullanılır. Pek çok siloviki, Putin'in kişisel arkadaşları veya daha önce FSB, İçişleri Bakanlığı ve ordu gibi devletin güvenlik ve istihbarat birimlerinde çalışmaktaydı.

Devrimci terör veya terör iktidarı, 1793'ten 1795'e kadar olan Fransız Devrimi sırasında ortaya çıkan Terör Dönemi'nde karşı-devrimcilere karşı kullanılan kuvvetin kurumsallaştırılmış uygulamasını ifade eden terim. Komünist terörizm terimi ise Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ndeki Kızıl Terörü ya da Kızıl Kmerler iktidarının karşı devrimci kesimlere uyguladığı uygulamaları tanımlamak için kullanılmıştır. Tersine, Beyaz Terör gibi "gerici terör" ise devrimleri bastırmak için de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan'da insan hakları</span>

Kazakistan'da insan hakları, bağımsız gözlemciler tarafından tek tip zayıf olarak tanımlanmaktadır. İnsan Hakları İzleme Örgütü, "Kazakistan toplanma, konuşma ve din özgürlüğünü büyük ölçüde kısıtlıyor. 2014 yılında yetkililer, gazeteleri kapattılar, barışçıl ama onaylanmamış protestolar sonrasında onlarca insanı hapse attılar ya da para cezasına çarptırdılar ve dini devlet kontrolleri dışında uyguladıkları için ibadet edenler para cezasına çarptırıldılar. Muhalefet lideri Vladimir Kozlov da dahil olmak üzere hükûmet eleştirmenleri haksız davalardan sonra gözaltında kaldı. İşkence, gözaltı yerlerinde uygulanmaya devam ediyor."

<span class="mw-page-title-main">Yann LeCun</span>

Yann LeCun, Fransız bilgisayar bilimcisi. Makine öğrenimi, bilgisayarlı görme, gezgin robotlar ve hesaplamalı nörobilim konularındaki çalışmalarıyla tanınmıştır. New York Üniversitesi'nde profesör olarak çalışan LeCun Yoshua Bengio ve Geoffrey Hinton ile birlikte 2018 Turing Ödülü'nü almaya hak kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ukrayna'da Vladimir Lenin anıtlarının tahribatı</span> Vikimedya liste maddesi

Ukrayna'da Vladimir Lenin anıtlarının tahribatı Sovyetler Birliği'nin dağılması sırasında başladı. Yevromaydan sırasında yaygın bir fenomen hâline geldi ve Ukraynalılar tarafından Leninopad olarak anılmaya başlandı.

2019 New York kızamık salgını, 2019 yılında başta New York City ve civarındaki Rockland County olmak üzere New York eyaletini etkileyen salgındır.

Ludwig von Mises Avusturya Ekonomisi Enstitüsü, veya Mises Enstitüsü, merkezi Auburn, Alabama, Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan bir liberteryen kâr amacı gütmeyen düşünce kuruluşudur. Adını Avusturya Okulu ekonomisti Ludwig von Mises'ten almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Henry Hazlitt</span> Amerikalı gazeteci ve yazar (1894 – 1993)

Henry Stuart Hazlitt d. 28 Kasım 1894 - ö. 9 Temmuz 1993), The Wall Street Journal, The Nation, The American Mercury, Newsweek ve New York Times gibi yayınlar için iş ve ekonomi hakkında makaleler yazmış Amerikalı bir gazetecidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.