Kudüs Krallığı

Kudüs Krallığı Regnum Hierosolimitanum (Latince) Roiaume de Jherusalem (Eski Fransızca)
1099-1291
Kraliyet Sancağı Arma
Diğer Haçlı Devletlerinin yanında Kudüs Krallığı
Başkent	Kudüs (1099-1187) Sur (1187-1191) Akkâ (1191-1291)
Resmî dil(ler)	Latince
Yaygın dil(ler)	Latince (Resmî/Tören) Eski Fransızca (Popüler) İtalyanca Arapça Yunanca
Resmî din	Katolik Kilisesi (Resmî)
Hükûmet	Feodal Monarşi
Kudüs Kralı
• 1099-1110 Godefroy de Bouillon (ilk) • 1285-1291 II. Henri (son)
Yasama organı	Haute Cour
Tarihî dönem	Yüksek Orta Çağ
• Kuruluşu 1099 • Birinci Haçlı seferi 1099 • İkinci Haçlı seferi 1145 • Hıttin Muharebesi 1187 • Üçüncü Haçlı Seferi 1189-1192 • Altıncı Haçlı Seferi 1229 • Dağılışı 1291
Nüfus
• 1131[2] 250.000 • 1180[3] 480.000–650.000[1]
Para birimi	Bezant
Öncüller Ardıllar Fatımiler Devleti Büyük Selçuklu Devleti Eyyubiler

Kudüs Latin Krallığı veya Kudüs Haçlı Krallığı, 1099'da I. Haçlı Seferi'nden sonra Katolikler tarafından Kenan'da kurulmuştur.^[4] Batı Avrupa krallıklarıyla yakın bağlantıları vardı ama küçük bir krallıktı ve finansal ve askeri destekten yoksundu. En geniş sınırlarına ulaştığında Lübnan'dan Sina Yarımadası'na kadar uzanıyordu. Başlangıçta Müslümanlarda korku oluşturmuştu ama sonradan "Cihad" kavramının oluşmasıyla birlikte topraklarını kaybetmeye başlamıştır. Kudüs'ün 1187'de Selahaddin Eyyubi tarafından alınmasıyla toprakları Akdeniz kenarında küçük bir kıyı şeridine dönüşmüştür ve Memlüklerin Akka'yı 1291'de almasıyla tarihe karışmıştır.^[5]

İlk başta krallık, Birinci Haçlı Seferi sırasında ele geçirilen gevşek bir kasaba ve şehirler koleksiyonundan biraz daha fazlasıydı, ancak 12. yüzyılın ortalarında, Krallık, kabaca günümüz İsrail topraklarını, Filistin'i ve güney kısımlarını kapsıyordu . Lübnan . Gönderen Akdeniz'e, Krallık arazi ince bir şerit halinde genişletilmiş Beyrut'ta kuzeyde Sina Çölü güneyindeki; doğuda modern Ürdün ve Suriye'ye ve batıda Fâtîmi Mısır'a doğru. Diğer üç Haçlı devleti Birinci Haçlı Seferi sırasında ve sonrasında kurulanlar daha kuzeydeydi : Edessa Kontluğu (1097-1144), Antakya Prensliği (1098-1268) ve Trablus Kontluğu (1109-1289). Üçü de bağımsız olmakla birlikte, Kudüs'e sıkı sıkıya bağlıydılar. Bunların ötesinde kuzeyde ve batıda, 12. yüzyılda Kudüs'ün yakın ilişki içinde olduğu Kilikya Ermeni Krallığı ve Bizans İmparatorluğu devletleri uzanıyordu. Daha doğuda, nihayetinde Bağdat'taki Abbasi halifesi ile müttefik olan çeşitli Müslüman emirlikleri bulunuyordu. Krallık, Kıbrıs Kralı Luzinyanlı Aimery (1197-1205) tarafından yönetildi.Üçüncü Haçlı Seferi sırasında kurulan başka bir Haçlı devleti. Hanedanlık bağları da Trablus, Antakya ve Ermenistan ile güçlendi. Krallık kısa süre sonra giderek artan bir şekilde İtalyan şehir devletleri Venedik ve Ceneviz'nın egemenliğine girdi . Kutsal Roma İmparatoru II.Frederick (1220-1250 hüküm) evlilik yoluyla krallığını iddia Haçlı Devlet iddiaları Krallığın soylular arasında İç savaş'a yol açtı.Krallığın soylular arasında (1228-1243). Krallık, Mısır'daki Eyyubi ve Memluk hanedanlarının yanı sıra Harezm ve Moğol hanedanlarının siyasetinde ve savaşında bir piyondan biraz daha fazlası oldu.işgalciler. Nispeten küçük bir krallık olarak, Avrupa'dan çok az mali veya askeri destek aldı; sayısız küçük sefere rağmen, Avrupalılar genellikle görünüşte kaybedilen bir dava için doğuya pahalı bir yolculuk yapmaya isteksiz olduklarını kanıtladılar. Memlûk Sultanları Baybars (1260-1277 hüküm) ve El-Eşref Halil (1290-1293 hüküm) sonunda sonuçlanan, geri kalan tüm haçlı kalelerine geri aldı. 1291 yılında Akka düştü.

Krallık, etnik, dini ve dilsel olarak çeşitliydi, ancak Haçlılar kendilerini ve soylarını bir elit Katolik azınlık olarak yerleştirdiler. Haçlılar, Avrupa'daki memleketlerinden birçok kurumu burada da kurdular ve krallığın varlığı boyunca Batı ile yakın ailevi ve siyasi bağlantılar kuruldu. Krallık ayrıca mevcut gelenekler ve nüfuslardan etkilenerek "oryantal" nitelikler de miras aldı. Krallığın sakinlerinin çoğunluğunu yerli Hristiyanlar, özellikle Rum ve Süryani Ortodokslar, ayrıca Sünni ve Şii Müslümanlar oluşturuyordu. Marjinalleştirilmiş alt sınıf olan yerli Hristiyanlar ve Müslümanlar genellikle Yunanca ve Arapça konuşurken, ağırlıklı olarak Fransa'dan gelen Haçlılar Fransızca konuşuyordu. Ayrıca az sayıda Yahudi ve Samiriyeli toplulukta bulunmaktaydı.

Tudelalı Benjamin, 1170 civarında krallık boyunca seyahat ederken, Nablus'ta 1.000, Caesarea'da 200 ve Aşkelon'da 300 Samiriyeli olduğunu belirtmiştir. Gazze ve Akka'daki topluluklardan bahseden Tolidah'a göre, Samiriyeli nüfusu 1.500 olarak belirtilmiştir. Tudelalı Benjamin, krallıktaki 14 şehrin toplam Yahudi nüfusunu 1.200 olarak tahmin etmiştir, bu da Samiriyeli nüfusunu, belki de tarihteki tek sefer olmak üzere, Yahudi nüfusundan daha büyük yapmaktadır.^[6]

İlk kralı, Aşağı Lorraine Dükü Godfrey de Bouillon'dır. Kudüs alındıktan sonra "Advocatus Sancti Sepulchri" olarak (Kutsal Kabrin Koruyucusu) anılmıştır. Ölümü üzerine I. Baudouin" Kudüs Latin Krallığını kurarak başına geçti. Onun ardından eski Edassa Kontu ve I. Baudouin'in kuzeni II. Baudouin Kudüs tahtına oturdu. Bu iki kral haçlı devletini iyi yöneterek en azından haçlıların ortadoğu'ya yerleşmesini kesinleştirdi. II. Baudouin'in ölümünden sonra erkek vârisi olmadığından dolayı kızı Melisende ve kocası Fulk, Kudüs devletini beraber yönettiler. Fulk'un Akka'da yapılan bir av kazasında ölümünden sonra küçük yaşta olan III. Baudouin ile Melisende devleti beraber yönettiler. III. Baudouin büyüdükten sonra annesini bertaraf ederek Kudüs tahtına tek başına hükmetmeye başladı. İkinci Haçlı seferi'yle doğuya gelen birliklerle Şam'ı kuşattı fakat başarı sağlayamadan bu seferde 1101 yılı seferi gibi başarısız oldu. Onun ardından kardeşi I. Amalrik Kudüs yönetimine geçti. I. Amalrik genellikle Fatımiler Devleti'yle Mısır hakimiyeti için savaştı. Fakat pek de hatırı sayılır başarılar sağlayamadı. Onun ölümünün ardından Cüzzamlı olarak bilinen IV. Baudouin tahta geçti. Erken yaşta Selahaddin Eyyubi'ye karşı Remle'de Montgisard Muharebesi'ni kazandı ve bir barış ortamı oluşturdu. Cüzzamlı olarak bilinen Kudüs Kralı IV. Baudouin'in ölümünden sonra Kudüs tahtına kızkardeşi Kraliçe Sibylla'nın ilk evliliğinden olan 8 yaşındaki oğlu V. Baudouin'i halefi olarak gösterdi. Fakat V. Baudouin saltanatı erken öldüğünden dolayı kısa sürdü. Onun yerine IV. Baudouin'in kız kardeşi Kraliçe Sibylla ile evliliğinden dolayı Guy de Lusignan, krallığın başına geçerek 6 yıllık Selahaddin Eyyubi ile yapılan anlaşmayı Renaud de Châtillon ve Tapınak Şövalyeleri'nin lideri Gérard de Ridefort'un kışkırtmaları sayesinde Mısır'a gitmekte olan bir ticaret kervanına saldırarak bozdu. Selahaddin ile karşılaşmaya çıkan tüm Kudüs ordusu sudan uzak kaldığı için yorgun duruma gelmişti. Selahaddin'in tuzağına düşen Guy de Lusignan 4 Temmuz 1187'de yapılan Hittin Savaşı'nda iki tepenin arasında büyük bir bozguna uğradı ve neredeyse Kudüs ordusu tamamıyla yok edildi. Selahaddin kralın hayatını bağışladı fakat Tapınak Şövalyelerinden bağlı 200 şövalyenin idamını emretti. Hıttin Savaşı'nın ardından yeni zaferler peşinde koşan Selahaddin kıyı boyunca ilerleyerek Akka'yı ele geçirdi. İbelinli Balian komutasındaki bir avuç askerle korunan Kudüs 2 Ekim 1187'de Salahaddin'e teslim oldu. Balian Kudüs'ü yağmalama tehdidiyle Selahaddin'den halkın güvenli şekilde Katolik adalarına geçişini istedi ve Selahaddin bu anlaşmayı kabul etti.

Üçüncü Haçlı Seferi'nin amacı Kudüs Latin Krallığını kurtarmaktı ama bu sefer de işe yaramadı. Aslan Yürekli Richard, Selahaddin'le kırılgan bir anlaşma imzalayarak ülkesine geri döndü.

Bundan sonra Kudüs Krallığı ismen devam etti ve merkezi Haçlı Latinler'in elinde bulunan Akka kalesi ve şehri oldu. Bu Akka merkezli krallığın başına geçen krallardan bazıları Akka'da yaşamadılar ve gittikçe küçülen Akka etrafında bulunan ve Kudüs Krallığı ülkesi kabul edilen araziler fiilen taht naipleri tarafından idare edilir oldu.

• Haçlı Seferleri
• Montgisard Muharebesi
• Hıttin Muharebesi

[1] Frank McLynn, "Richard ve John: Kings at War," bölüm 5, sayfa 118.

[2] William Harris, "Lübnan: Bir Tarih, 600 - 2011," Oxford University Press, s. 51

[3] Benjamin Z. Kedar, "Samaritan History: The Frankish Period", Alan David Crown (ed.), The Samaritans (Tübingen: JCB Mohr, 1989), s. 82–94.

Wikimedia Commons'ta Kudüs Krallığı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Maalouf, Amin (çev. Ali Berktay), (2006) Arapların Gözünden Haçlı Seferleri, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayınları, ISBN 975-80-121-6
• Runciman, Steven (çev. Fikret Işıltan) (1992), Haçlı Seferleri Tarihi: 3 Cilt, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları ISBN 975-16-0497-4