İçeriğe atla

Kubbeli şehir

Eden Projesi 2000 yılında İngiltere'nin Cornwall şehrinde kuruldu. Sürdürülebilirlik temasını araştıran modern bir botanik bahçesi

Kubbeli bir şehir, geniş bir kentsel alanı tek bir çatı altında çevreleyen varsayımsal bir yapıdır. Çoğu tanımda, kubbe hava geçirmez ve basınçlıdır, hava sıcaklığı, bileşimi ve kalitesi için kontrol edilebilen bir habitat yaratır, tipik olarak bir veya daha fazla nedenden ötürü yerleşime elverişsiz bir dış atmosfer (veya eksikliği) nedeniyle. Kubbeli şehirler 20. yüzyılın başlarından bu yana bilimkurgu ve fütürolojinin demirbaşlarından biri olmuş, potansiyel ütopyalar için ilham kaynağı olmuş ve Dünya'da, Ay'da veya başka bir gezegende yer alabilmiştir.[1]

Köken

19. yüzyılın başlarında sosyal düşünür Charles Fourier, ideal bir şehrin cam galerilerle birbirine bağlanması gerektiğini öne sürmüştür. Bu fikirler 19. ve 20. yüzyıllar boyunca birçok mimari projeye ilham kaynağı olmuştur. Bunlardan en ünlüsü 1851 yılında Hyde Park'ta inşa edilen Kristal Saray'dır.[2]

Kurguda

Kubbeli şehirler su altı ortamlarında sıklıkla karşımıza çıkar. Robert Ellis Dudgeon'un Colymbia (1873) adlı romanında su altı konuşmaları için cam kubbeler kullanılıyor.[3] William Delisle Hay'in Üç Yüz Yıl Bundan Sonra (1881) adlı romanında bütün şehirler denizin altındaki kubbelerle kaplıdır.[4] André Laurie'nin Atlantis (1895) adlı romanında, Atlantis'ten sağ kurtulanlar su altı cam kubbeli bir şehirde yaşarken görülüyor.[5] Aynı fikir daha sonra David M. Parry'nin The Scarlet Empire (1906) ve Stanton A Coblentz'in The Sunken World (1928) adlı eserlerinde de bulunur.[6] William Gibson'ın <i id="mwNQ">Sprawl</i> üçlemesinde serinin adaşı, ABD'de Boston'dan Atlanta'ya kadar uzanan ve bir dizi jeodezik kubbenin içinde yer alan devasa bir süper şehirdir.

Yazarlar kubbeli şehirleri birçok soruna yanıt olarak, bazen içinde yaşayan insanların yararına, bazen de yararsız olarak kullanmışlardır. Hava kirliliği sorunları ve diğer çevresel yıkımlar, özellikle 20. yüzyılın ortalarından sonlarına kadar olan hikâyelerde ortak bir nedendir. Julianna Baggott'un <i id="mwOg">Pure</i> üçlemesindeki kitaplarda olduğu gibi. Bazı eserlerde kubbeli şehir, ölen ya da ölmekte olan insan ırkının son direnişini temsil ediyor.[7] 1976 yapımı Logan'ın Koşusu filmi bu temaların her ikisini de gösteriyor. Karakterler kubbeli bir şehirde rahat bir yaşam sürüyor, ancak şehir aynı zamanda nüfusu kontrol etmeye ve insanlığın bir daha asla imkanlarını aşmamasını sağlamaya da hizmet ediyor.[8]

Kurmacadaki kubbeli şehir, insanlığı hem besleyen hem de koruyan sembolik bir rahim olarak yorumlanmıştır. Diğer bilimkurgu hikâyeleri evrenin uçsuz bucaksız genişliğini vurgularken, kubbeli şehir, sakinlerinin dış dünyayla etkileşime girmeleri durumunda kaosun ortaya çıkacağı alt metniyle onlara sınırlar koyar.[9]

Bazı çalışmalarda şehirler, sakinlerini karantinaya almak için "kubbe" haline getiriliyor.

Mühendislik önerileri

1960'lı ve 1970'li yıllarda kubbeli şehir kavramı bilimkurgu sınırlarının dışında geniş çapta tartışıldı. 1960 yılında, vizyoner mühendis Buckminster Fuller, Manhattan'ın ortasına uzanan, hava durumunu düzenleyecek ve hava kirliliğini azaltacak 3 km'lik jeodezik bir kubbe olan Dome over Manhattan'ı tanımladı[10] 1979'da Winooski, Vermont[11] ve 2010'da Houston için kubbeli bir şehir önerildi.

Seward's Success, Alaska, 1968'de önerilen kubbeli bir şehirdi ve ticari, eğlence ve ofis alanlarının yanı sıra 40.000'den fazla insanı barındıracak şekilde tasarlandı.[12] Kuzey Alaska'da petrol bulunmasının ardından yaşanan ekonomik patlamadan yararlanmayı amaçlayan proje, Trans-Alaska Boru Hattı'nın inşasındaki gecikmeler nedeniyle 1972'de iptal edildi.[13]

Yapay bir kapalı ekolojik sistemin mümkün olup olmadığını test etmek amacıyla 1980'lerin sonunda Biyosfer 2 (birbirine bağlı kubbeler ve cam piramitlerden oluşan bir kompleks) inşa edilmiştir. Orijinal deneyi sekiz kişiyi barındırıyordu ve bugüne kadar denenen en büyük sistem olma özelliğini koruyor.[14]

2010 yılında Sibirya'daki Mir madeni için 100.000'lik Eko-şehir 2020 olarak bilinen kubbeli bir şehir önerildi.[15] 2014 yılında Dubai yöneticisi, 48 milyon feet kare (4,5 kilometrekare) alanı kaplayan Mall of the World adında iklim kontrollü kubbeli bir şehir planladığını açıkladı, ancak 2016 itibarıyla proje kubbesiz olarak yeniden tasarlandı.[16]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Squire (23 Kasım 2018). "Dome, sweet home: climate shelters past, present and future". Nature (İngilizce). doi:10.1038/d41586-018-07513-8. 9 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023. 
  2. ^ The age of glass : a cultural history of glass in modern and contemporary architecture. London, UK: Bloomsbury. 2018. ss. 31-34. ISBN 978-1474278355. 
  3. ^ Science-fiction, the early years. Kent, Ohio: Kent State University Press. 1990. ss. 210-212. ISBN 9780873384162. 
  4. ^ Science-fiction, the early years. Kent, Ohio: Kent State University Press. 1990. ss. 355-356. ISBN 9780873384162. 
  5. ^ The Crystal City Under the Sea. First. Black Cat Press. 24 Kasım 2010. ss. 63-64. 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023. The diving-bell had crashed into a colossal dome of thick crystal plates, and remained fixed there. This crystal dome, illuminated with a dazzling light, which made the electric lamp look pale, was completely visible in all its parts, and appeared to belong to an immense conservatory, covering the most strange and luxuriant vegetation. 
  6. ^ "SFE: Atlantis". sf-encyclopedia.com. 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023. 
  7. ^ The Cross, the Plow and the Skyline. 2001.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  8. ^ The Matrix in Theory and Practice. 2006.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  9. ^ The Religion of Science Fiction. 1986.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  10. ^ "Weird Science". The New Yorker. 9 Haziran 2008. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "Environment: A Dome for Winooski?". Time. 10 Aralık 1979. 6 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "An entire city under glass", Popular Science, March 1970, ss. 74-75, 25 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Ağustos 2023  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  13. ^ "City of tomorrow a failed dream of yesterday - Thinking big: Domed suburb across Knik Arm was planned in detail". Anchorage Daily News. 3 Kasım 2002. s. B3.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  14. ^ "The Lost History of One of the World's Strangest Science Experiments". The New York Times (İngilizce). 29 Mart 2019. ISSN 0362-4331. 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2022.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  15. ^ "Russia plans domed city in Siberian mine". Wired UK. 17 Kasım 2010. 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  16. ^ "Dubai's Mall of the World no longer going to be globe's largest". What's On. 12 Ocak 2016. 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dört Halife</span>

Dört Halife ya da Râşid Halifeler; Sünnilik'te Râşid halifeler, doğru yola yönlendirilen ve doğru bir model olduğu kabul edilen halifelerdir. Bazıları bu kategoriye Muhammedin torunu Hasan'ın 6 aylık hilafetini de sokarlar. İslam peygamberi Muhammed'in ölümünden sonra ümmete önderlik eden ilk dört halifedir:

Neodimyum, sembolü Nd ve atom numarası 60 olan kimyasal bir elementtir. Lantanit serisinin dördüncü üyesidir ve nadir toprak metallerinden biri olarak kabul edilir. Havada ve nemde hızla kararan sert, hafif dövülebilir, gümüşi bir metaldir. Hızla oksitlenir ve +2, +3 ve +4 pembe, mor/mavi ve sarı bileşikler üretir. Elementlerin en karmaşık spektrumlarından birine sahip olduğu kabul edilir. Neodimyum, 1885 yılında praseodimyumu da keşfeden Avusturyalı kimyager Carl Auer von Welsbach tarafından keşfedildi. Monazit ve bastnäsite minerallerinde önemli miktarlarda bulunur. Neodimyum, doğal olarak metalik formda veya diğer lantanitlerle karışmamış olarak bulunmaz ve genel kullanım için rafine edilir. Neodimyum kobalt, nikel veya bakır kadar yaygındır ve Dünya'nın kabuğunda yaygın olarak dağılmıştır. Diğer birçok nadir toprak metalinde olduğu gibi, dünyadaki ticari neodimyumun çoğu Çin'de çıkarılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yaratılışçılık</span> varlığın, doğaüstü bir güç tarafından yoktan meydana getirildiği inancı

Yaratılışçılık evren, Dünya, yaşam ve insanlar gibi unsurların ilahi yaratımın doğaüstü eylemlerinden kaynaklandığına dair dini inançtır. Yaratılışçılık doğal fenomenlerin kökeni ve gelişimini tanımlayan evrim gibi bilimsel açıklamaları kabul veya reddetme konusunda farklılık gösteren bir dizi dini görüşü içerir.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Krallık tarihi</span> Büyük Britanya tarihi

Birleşik Krallık tarihi, 18. yüzyılın başlarında Birlik Antlaşması ve Birlik Yasaları ile başlar. Birleşik Krallık'ın çekirdeği, 1707'de İngiltere ve İskoçya krallıklarının siyasi birliği yoluyla Büyük Britanya adlı yeni bir üniter devletin kurulmasıyla oluştu. Tarihçi Simon Schama, bu yeni Büyük Britanya devleti hakkında şunları söylemiştir:

Düşmanca bir birleşme olarak başladı, ancak dünyanın en güçlü ve sağlam birliğine dönüştü... Bu Avrupa tarihindeki en hayret verici dönüşümlerden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">İslam'da kadın</span> İslam toplumlarında kadının yeri

Müslüman kadınların deneyimleri farklı toplumlarda ve aynı toplum içinde büyük farklılıklar gösterir. Ortak yönleri ise, hayatlarını değişen derecelerde etkileyen, aralarındaki geniş kültürel, sosyal ve ekonomik farklılıklar arasında köprü kurmaya hizmet edebilecek ortak bir kimlik veren İslam dinine bağlılıklarıdır.

Eşzamanlılık, ilk olarak analitik psikolog Carl G. Jung tarafından "anlamlı bir şekilde ilişkili görünen ancak nedensel bir bağlantıdan yoksun durumları tanımlamak için" ortaya atılan bir kavramdır. Çağdaş araştırmalarda, eşzamanlılık deneyimleri, kişinin zihnindeki olaylar ile dış dünya arasındaki tesadüflerin nedensel olarak birbiriyle ilgisiz olabileceği, ancak başka bilinmeyen bir bağlantısı olabileceğine dair kişinin öznel deneyimine atıfta bulunur. Jung, bunun insan zihninin sağlıklı, hatta gerekli bir işlevi olduğunu ve psikozda zararlı hale gelebileceğini savunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Rus kültürü</span>

Rus kültürü milletin tarihi, coğrafi konumu ve engin genişliği, dini ve sosyal gelenekleri ve Batı etkisi ile oluşturulmuştur. Rus yazarlar ve filozoflar Avrupa düşüncesinin gelişmesinde önemli bir rol oynamışlardır. Ruslar ayrıca klasik müziği, baleyi, sporu, resmi, ve sinemayı da büyük ölçüde etkilemişlerdir. Rus ulusu ayrıca bilim ve teknolojiye ve uzay araştırmalarına öncü katkılarda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Muhafazakâr Devrim</span>

Muhafazakâr Devrim veya Alman neo-Muhafazakâr hareketi 1918-1933 yıllarında Weimar Cumhuriyeti döneminde öne çıkan bir Alman millî muhafazakâr hareketiydi.

<span class="mw-page-title-main">Richard Lynn</span>

Richard Lynn, tartışmalı bir İngiliz psikolog ve yazardır. Ünvanı 2018'de geri alınana kadar Ulster Üniversitesi'nde fahri profesördü. Beyaz üstünlükçüsü ve bilimsel ırkçılık savunucusu olarak tanımlanan Mankind Quarterly dergisinin eski editör yardımcısı ve şu anki baş editörüdür. Zeka üzerine çalışan Lynn, cinsel ve ırksal farklılıkların zekayı etkilediğine olan inancıyla tanınır. İngiltere'deki King's College, Cambridge'de eğitim gören Lynn; Exeter Üniversitesi'nde psikoloji alanında öğretim görevlisi olarak çalışmasının yanı sıra Dublin'deki Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü'nde ve Coleraine'deki Ulster Üniversitesi'nde psikoloji profesörü olarak çalışmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Drag king</span>

"Drag king"ler çoğunlukla erkeksi drag giysileri giyen ve bireysel veya grup rutininin bir parçası olarak erkek cinsiyet klişelerini kişileştiren kadın performans sanatçılarıdır. Tipik bir drag gösterisi, dans, oyunculuk, stand-up komedi ve şarkı söylemeyi, canlı veya önceden kaydedilmiş parçalarla dudak senkronizasyonunu içerebilir. Drag kralları genellikle abartılı bir şekilde maço erkek karakterler olarak oynarlar, inşaat işçileri ve rapçiler gibi marjinalleştirilmiş erkeklikleri tasvir ederler ya da Elvis Presley, Michael Jackson ve Tim McGraw gibi erkek ünlüleri taklit ederler.

Fritz Klein tarafından geliştirilen Klein Cinsel Yönelim Kılavuzu (KSOG), önceki Kinsey ölçeğini genişleterek cinsel yönelimi ölçmeye çalışır. Fritz Klein, 1998'de, biseksüelleri kapsayan seks araştırmalarına sponsorluk yaparak, genel halkı cinsellik konusunda eğiterek ve biseksüel topluluğu teşvik ederek çalışmalarına devam eden Amerikan Biseksüellik Enstitüsü'nü kurdu.

John Emery Murdoch, Amerikalı bir akademisyendir. Wisconsin-Madison Üniversitesi'nde felsefe eğitimi alan Murdoch, kariyerinin çoğunu Harvard Üniversitesinde geçirdi. Harvard'da 1966'dan 1971'e ve 1974'ten 1975'e kadar Bilim Tarihi Profesörü ve Bölüm Başkanıydı. Antik ve Orta Çağ tıbbı ve felsefesinde uzmanlaştı ve konuyla ilgili çok sayıda materyal yayımladı. Murdoch, akademik çalışmalarından dolayı 2009 yılında George Sarton Madalyası ile ödüllendirildi.

Branko Horvat Hırvat bir ekonomist ve politikacıdır.

Wolfspeed, geniş bant aralıklı yarı iletkenleri üreten ve geliştiren Amerikalı bir şirketdir. Ulaşım, güç kaynakları, güç invertörleri ve kablosuz sistemlerde kullanılan güç ve radyo frekansı uygulamaları için silisyum karbür ve galyum nitrür malzeme ve cihazlara odaklanmaktadır. Şirketin eski adı Cree, Inc.'dir

<i>İyi Dünya</i> Pearl S. Buck romanı

İyi Dünya, Pearl S. Buck tarafından 1931'de yayınlanan ve 20. yüzyılın başlarında bir Çin köyündeki aile hayatını dramatize eden tarihi bir kurgu romanıdır. Bu kitap yazarın, Sons (1932) ve A House Divided (1935) ile devam eden House of Earth üçlemesinin ilk kitabıdır. Hem 1931 hem de 1932'de Amerika Birleşik Devletleri'nde en çok satan roman olmuş, 1932'de Pulitzer Kurgu Ödülü'nü kazanmış ve Buck'ın 1938'de Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanmasında etkili olmuştur. Amerikalı misyonerlerin kızı olarak Çin'de büyüyen Buck, kitabı Çin'de yaşarken yazdı ve Çin köy yaşamını ilk elden gözlemle imkanı buldu. Çiftçi Wang Lung ve eşi O-Lan'ın gerçekçi ve sempatik tasviri, 1930'ların Amerikalılarını Japonya ile yaklaşan savaşta Çinlileri müttefik olarak görmeye hazırlamaya yardımcı oldu.

Signature Bank, New York, Connecticut, California, Nevada ve Kuzey Carolina'da 40 özel müşteri ofisi bulunan New York merkezli tam hizmet veren bir mevduat bankasıydı. Signature Bank'ın özel finans yan kuruluşu Signature Financial LLC, ekipman finansmanı ve kiralama hizmetleri sunmaktadır. Tamamen sahip olunan bir yan kuruluş olan Signature Securities Group Corporation, yatırım, komisyonculuk, varlık yönetimi ve sigorta ürünleri ve hizmetleri sunan lisanslı bir komisyoncu-satıcı ve yatırım danışmanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Estonya'da turizm</span>

Estonya'da turizm, Baltık ülkesi Estonya'daki turizm endüstrisinin genel durumunu ifade eder. Ülke ekonomisinin önemli bir parçasıdır, GSYİH'sına %7,8 katkıda bulunur ve nüfusunun %4,3'ünü istihdam eder. 2018'de turizm ve diğer ilgili hizmetler, Estonya'nın ihracatının yüzde 10,8'inden fazlasını oluşturuyordu. Estonya'da turizm hızla artıyor: hem yerel hem de uluslararası gelen turist sayısı 2006'da 2,26 milyondan 2019'da 3,79 milyona yükseldi. Estonya ayrıca safedestinations.com'a göre 2017'de ziyaret edilecek en güvenli 15. ülke oldu ve listelerinde 10 üzerinden 8,94 puan aldı OECD tarafından yayınlanan 2018 raporunda, çoğu uluslararası turistin Finlandiya, Rusya, Letonya, Almanya ve İsveç gibi yerlerden geldiği sonucuna vardılar.

<span class="mw-page-title-main">Kurguda parazitler</span>

Parazitler, on dokuzuncu yüzyılda çiçek açmasıyla birlikte, antik çağlardan itibaren biyolojiden ilham alan kurgularda sıklıkla görülür. Bunlar, bilimkurgu filmlerindeki kasıtlı olarak iğrenç uzaylı canavarları içerir ve genellikle doğada benzerleri vardır. Yazarlar ve senaristler bir dereceye kadar parazit biyolojisinden yararlandılar: parazitoid, davranış değiştiren parazit, kuluçka paraziti, parazit kastratör ve birçok vampir türü kitaplarda ve filmlerde bulunur. Kont Drakula ve Alien'ın Xenomorph'ları gibi bazı kurgusal parazitler kendi başlarına iyi bilinir hale geldi.

<span class="mw-page-title-main">Afrofütürizm</span>

Afrofütürizm, Afrika diasporası kültürünün bilim ve teknoloji ile kesişimini araştıran bir kültürel bir estetik ve bilim ve tarih felsefesidir. Afrika diasporasının temalarını ve endişelerini teknokültür ve spekülatif kurgu yoluyla ele alır ve Afro-diasporik deneyimlerden kaynaklanan siyah gelecekleri tasavvur etme konusunda ortak bir ilgiye sahip bir dizi medya ve sanatçıyı kapsar. Afrofütürizm en çok bilimkurgu ile ilişkilendirilirken, fantezi, alternatif tarih ve büyülü gerçekçilik gibi diğer spekülatif türleri de kapsayabilir. Terim, 1993 yılında bir Amerikan Kültür eleştirmeni olan Mark Dery tarafından icat edildi ve 1990'ların sonlarında Alondra Nelson liderliğindeki konuşmalar aracılığıyla keşfedildi.

Solgun Ateş, Vladimir Nabokov'un 1962 tarihli bir romanıdır. Roman, kurgusal şair John Shade tarafından yazılan "Pale Fire" adlı 999 satırlık bir şiir olarak Shade'in komşusu ve akademik meslektaşı Charles Kinbote tarafından yazılan bir önsöz, uzun bir yorum ve indeks ile birlikte sunulur ve bu unsurlar birlikte, her iki kurgusal yazarın da merkezi karakterler olduğu bir anlatı oluşturur. Nabokov, Pale Fire'ı 1960-61'de, Lolita'nın başarısı sayesinde finansal olarak bağımsız olarak öğretmenliği bırakıp Avrupa'ya dönmesinden sonra yazdı. Romana Nice'de başlamış ve İsviçre'nin Montreux şehrinde tamamlamıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.