İçeriğe atla

Kuban

Koordinatlar: 45°2′K 38°58′D / 45.033°K 38.967°D / 45.033; 38.967
Başlığın diğer anlamları için Kuban (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kuban bölgesi

Kuban (Rusça: Кубань; Adigece: Пшызэ; Ukraynaca: Кубань; Karaçay-Balkarca: Къобан), Güney Rusya'da Kuban Nehri çevresinde, Karadeniz kıyısında Don Stepleri, Volga Deltası ve Kafkasya arasında ve Kırım Yarımadası'ndan Kerç Boğazı ile ayrılmış olan bir coğrafî bölgedir. Krasnodar Krayı hem resmen hem gayriresmî olarak sıkça Kuban olarak belirtilse de, Kuban sadece burayı içermez, ayrıca Adıge, Karaçay-Çerkesya Cumhuriyetlerini ve kısmen Stavropol Krayını da içerir.

Coğrafya

Bölgenin güneyinde Kafkasya'nın batı etekleri vardır, kuzeyinden Kuban nehri geçer. Rostov-na-Donu ile Kafkas Dağları arasında Kuban stepleri bulunur. Kuban nehri bu step bölgesinin ortasından geçer ve nehrin toplama alanı Kuban bölgesinin büyük bir kısmını oluşturur. Nehrin ovası Rusya'nın önemli tahıl, pirinç ve pancar üretim kaynaklarından biridir.

Tarih öncesi

Kuzey Kafkasya'daki ilk insan yerleşimlerinin günümüzden yaklaşık 200.000 yıl önce Anadolu'dan göç edenler tarafından olduğu düşünülmektedir. En eski bulgular, Psekup Nehri üzerindeki Saratov konumunda el baltalarıdır. Bölgenin batı kısmındaki Staniza Ilskaja'da içinde taş gereçler olan bir korunak keşfedilmiş, bu kültürün Orta Paleolitik döneme ait olduğu belirlenmiştir. Kuban'ın çeşitli yörelerinde Yukarı Paleolitik döneme ait pek çok kalıt bulunmuştr. Bulunan gereçler arasında çeşitli yontma taşlar bulunmuştur. O dönemler Kafkas Dağları buzlarla kaplı olduğu için yerleşimler dağ etekleri ve ovalarda bulunmuştur. M.Ö. 3700-3000 arasında Maikop kültürü,[1] M.Ö. 3300-2700 arasında Novotitorovka kültürü[2] de bu bölgede yaşamıştır.

M.Ö. 2400-2000 arasından kalma pek çok Bronz Çağı dolmen kümeleri (300'lük gruplar halinde) vardır.[3] O dönemde Kuzey Kafkasya önemli bir maden işleme merkezi olmuştur. Bu teknoloji yerel Maikop kültürü ile ilişkilidir. Bu çağın insanları başlıca dağ etekleri ve kuzeydeki ovalarındaki tepelere yerleşmiş ve pek çok kurgan inşa etmiştir.. Bu dönem ait bulgular arasında kıymetli metalden mücevherat, kıymetli taşlar ve inciler bulunmaktadır. Maikop kültürünün çömlekleri kırmızı tonlarla süslenmiş seramik süslere sahiptir, son dönemlerinde çömleklerin çömlek tekerleği ile yapıldığı anlaşılmaktadır. Kumaş yapımı için örgü tekniklerinin de kullanılmaktaydı.

Milattan sonraki bin yıl zarfında pek çok Hristiyan kilisesi inşa edilmiştir. Bu kiliselerin pek azı günümüze kadar kalabilmiştir. Kuban bölgesindeki camiler Dağıstan ve Çeçenistan'dakilerden farklılık gösterir. Genelde alelade bir eve benzerler, minareleri kısadır.

Modern tarih

16-18. yüzyıllar arasında Kuban nehrinin sağ tarafında Nogay kabileleri, sol tarafında Çerkesler yaşadı.[4] Kafkas Savaşı (1763-1864) sırasında, 1783'te, Kuban bölgesi (bu yöre Küçük Tataristan olarak adlandırılıyordu, o yörede yaşayan Tatar kökenli halktan dolayı) Kırım Hanlığı'ndan Rus İmparatorluğu'na geçti. Kuban nehri, 18 ve 19.yüzyılda buraya yerleşen Kuban Kozaklarının adının kaynağıdır. Rus devleti, güney sınırlarını güçlendirmek amacıyla, Karadeniz Kozak Host'unu ve Don Kozaklarını bu bölgeye yerleştirdi.[5] Osmanlı-Rus Savaşı (1787-1792) sırasında gösterdikleri yararlıklardan dolayı Rus İmparatoriçesi II. Katerina, Karadeniz Kozaklarına Kuban bölgesini kendilerine vatan yapmaları için bahşetti. Başkent Yekaterinodar ("Katerina'nın hediyesi"; günümüzdeki adıyla Krasnodar) inşa edildi.

1770'ler ve 1780'lerde II. Katerina 120,000 Nogay, Besarabya ve Azak Denizi'nin kuzeydoğusundaki yurtlarından Kuban'a ve Kafkaslara göçettirdi. Ancak 1783'te birkaç bin asi Kubanlı Nogay'ını katletti. Bunun üzerine Nogay kabileleri Osmanlı İmparatorluğu'na göçetti.

Gerek Kuban'da gerek yakınındaki Osetya, Çeçenistan ve Dağıstan'da Hristiyan ve Müslüman topluluklar beraber yaşamaktaydı. Rus Çarlığı Kozakların yardımı ile Kafkasya eteklerine doğru genişledi. Rus-Çerkes Savaşı'nın (1763–1864) önemli çarpışmaları Kuban'da gerçekleşti.

1841-1863 yılları arasında Çarlık devleti Kuban'a Rus göçmenleri yerleştirdi. Orada yaşayan Çerkesler Kafkasya'ya doğru itildiler veya Anadolu'ya göç etmeye zorlandılar. 1860'ta Kuman'da yaşayan Nogayların 70.000'ndan 50.000'i Osmanlı Devleti'ne göç etti. 1860-64'te bir dizi askeri manevra sonucu Kuzey Kafkasya ve Karadeniz kıyılarındaki tüm Müslüman köyler boşaltıldı, bu halk ya dağıtıldı, ya göçe zorlandı ya da öldürüldü.[6] 19. yüzyılın ikinci yarısında bu bölge idarî olarak Kuban Oblastı ve Karadeniz Okrugu (ki bu sonradan Karadeniz Guberniyası'na dönüşmüştür) olarak düzenlendi.[5]

Rus Devrimi sırasında Kuban halkı kendi içinde bölünmüştü. 1917'de hem bir Kuban Sovyet Cumhuriyeti, hem de Kuban Radası oluşmuştu. Rada tüm Kozak kabilelerinin başlarından oluşan bir meclisti, ama Rada'nın başı Çar tarafından atanırdı. 1913-1918 arasında Kuban Sovyet Cumhuriyeti ise, Rus Sovyet Federal Sovyet Cumhuriyeti'nin parçası idi. Başkenti Yekaterinodar idi. Bu Cumhuriyet, Mayıs-Haziran 1918'a arasında Kuban-Karadeniz Sovyet Cumhuriyeti ile birleşti, sonradan da Kuzey Kafkasya Sovyet Cumhuriyeti'inin parçası oldu.

Kuban Rada tarafından 28 Ocak 1918 tarihinde Cumhuriyet, 16 Şubat 1918 tarihinde bağımsızlık ilan edilmiştir. I. Dünya Savaşı'nda General Anton Denikin komutasındaki Rus birlikleri Kuzey Kafkasya'yı işgal ettiler. Ekim Devrimi'ni izleyen iç savaşta Denikin'in birlikleri Ağustos 1918'de Krasnodar'ı ele geçirdiler ve buradaki Bolşevik karşıtı Kuban Halk Cumhuriyeti güç kazandı. Ancak bölge halkı ile Beyaz Rus ordusu arasındaki ilişkiler gergindi. Halk Cumhuriyeti'nin yönetimi bağımsız bir devlet olmaya girişince 1919'da Kızıl Ordu birlikleri Rada hükûmetini feshetti ve başbakanı idam etti.[7] Daha sonra Denikin Kızıl Ordu karşısında mağlup düşünce Kuban Cunmhuriyeti ile Terek Cumhuriyeti kısa bir süre için (1919-1920), Kuzey Kafkasya Emirliği olarak birleştiler. Ancak, 1920'de Kızıl Ordu Kuban'ı ele geçirdi. Kuban Kozaklarının Host'u feshedildi.

Kızıl Ordu'nun galibiyetininden sonraki ilk yıllarda Kuban'lı asiler 1924'e kadar Sovyet yönetimine karşı direndi. Sovyet memurları çeteler tarafından öldürüldüler ve 1924'te bir seçim boykotu oldu. 1930'lu yıllara Kuban'da yaşayan Ukraynalıların Ruslaştırılmasına yönelik bir kampanya başlatıldı.[8] 1932'de, bütün devlet yazışmaları Rusçaya dönüştürüldü. Daha evvelki yıllarda Ukraince eğitim mümkünken,[9] 1932'de bu yasaklandı. 1932-1933'te 1500 Ukraince konuşan aydın tutklanıp idam edildi, Ukraince hocaları tutuklanıp sürgüne yollandı. 1932'de Ukraince eğitim yasaklandı. 1932-33 yıllarındaki zorunlu kolektivizasyon (Holodomor) Kuban'daki Ukrayna kökenli halkı özellikle etkiledi.Şablon:Dergi kaynak Ukraya etnisitesine ait olan kişiler 1927'de nüfusun %55'ini oluştururken[10] 1959'da bu oran %4'e, 2002'de %0,9'e düştü.[11]

İkinci Dünya Savaşı sırasında Kuban bölgesinin büyük bir bölümü idari olarak günümüzde Krasnodar Krayı'ndan oluşur. Krasnodar Krayı, Rusya'nın federal birimlerinden biridir.

Kaynakça

  1. ^ J. P. Mallory, "Maykop Culture", Encyclopedia of Indo-European Culture, Fitzroy Dearborn, 1997.
  2. ^ J. P. Mallory, "Novotitorovka Culture", Encyclopedia of Indo-European Culture, Fitzroy Dearborn, 1997.
  3. ^ Kadir I. Natho, Circassian History. Xlibris Corporation, 2009. sf 37
  4. ^ History of Kuban (Krasnodar Territory) [1] 4 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. erişim tarihi: 2014-09-03
  5. ^ a b Azarenkova ve diğerleri, sf. 8 ve sonrası
  6. ^ King, Charles. 2008. The ghost of freedom: a history of the Caucasus. Oxford Univ. Press, sf. 94-96
  7. ^ The politics of identity in a Russian borderland province: the Kuban neo-Cossack movement, 1989-1996, by Georgi M. Derluguian and Serge Cipko; Europe-Asia Studies; December 1997 URL
  8. ^ Viktor Zakharchenko, Folk songs of the Kuban, 1997 Retrieved 07 November 2007; Wayback Machine
  9. ^ Ukraine and Ukrainians Throughout the World, edited by A.L. Pawliczko, University of Toronto Press, 1994. ISBN 0-8020-0595-0
  10. ^ Kuban Okrug from the 1926 census demoscope.ru 15 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ "Russian census 2002". 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2007. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gagra</span> gürcistandaki kasaba

Gagra, Gürcistan/Abhazya’da bir kent. Kafkas Dağları eteklerinde, Karadeniz'in kuzeydoğu kıyısında 5 km’lik bir alana yayılır. Gagra, yarı tropikal iklimi nedeniyle Çarlık Rusya'sı ve Sovyet dönemlerinde ünlü dinlenme ve sağlık merkezlerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Krasnodar</span>

Krasnodar 1920'ye kadar Yekaterinodar Екатеринодар), Kuzey Kafkasya'da Rusya'ya bağlı Krasnodar Kray'ın yönetim merkezi olan kent.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya</span> Karadeniz ve Hazar denizi arasında yer alan, Avrupa ve Asyanın sınırında bulunan bölge

Kafkasya, Karadeniz ve Hazar denizi arasında yer alan, Avrupa ve Asya'nın sınırında bulunan bölgenin ismi. Kafkas sıradağlarında, Avrupa'nın en yüksek dağı olan ve Kafkas halklarının sözlü edebiyatını oluşturan Elbruz Dağı bu bölgede bulunmaktadır. Kafkasya bölgesi siyasi ve coğrafi olarak Kuzey Kafkasya ve Güney Kafkasya olmak üzere ikiye ayrılır. Güney Kafkasya, bağımsız ve egemen devletlerden oluşmaktadır. Kuzey Kafkasya ise Rusya içinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Adige Cumhuriyeti</span> Rusyaya bağlı özerk cumhuriyet

Adige Cumhuriyeti (AC), Kuzey Kafkasya'da Rusya Federasyonu üyesi bir cumhuriyet. Kafkas Dağlarının kuzeyinde, Krasnodar Kray sınırları içinde yer alır. Cumhuriyetin yazıçeviri olarak adı Respublika Adıgeya olup Adigeya olarak da bilinir. Adige Cumhuriyeti adını, günümüzde nüfusun daha azı durumunda olan Batı Çerkeslerinden alır. Başkenti Maykop'tur. Yüzölçümü 7.600 km², nüfusu 440327 (2010). Nüfus yoğunluğu 58.8'dir. Adige Devlet Üniversitesi cumhuriyetin üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Nogaylar</span> Türkî etnik grup

Nogaylar, Kuzey Kafkasya bölgesinde yaşayan bir Türk etnik grubudur. Çoğu Kuzey Dağıstan ve Stavropol Krayı'nın yanı sıra Karaçay-Çerkesya ve Astrahan Oblastı'nda bulunur; bazıları Çeçenistan'da da yaşamaktadır. Nogayca konuşurlar ve Nogay Ordası'nı oluşturan çeşitli Moğol ve Türk kabilelerinin torunlarıdır. Yedi ana Nogay boyu vardır: Ak Nogay, Karagaş, Kuban-Nogay, Kundraw-Nogai, Kara-Nogay, Utarlar, Yurt-Nogay

<span class="mw-page-title-main">Şapsığlar</span> Çerkes boyu

Şapsığlar, Kuzey Kafkasya'nın yerli halklarından olan Batı Çerkeslerine mensup topluluklardan biridir. Tarihi Şapsığya bölgesinde yaşıyorlardı. Bugün çoğunluğu, Krasnodar Krayı Tuapse rayonu ve Soçi'nin Lazarevsk rayonunda ve Rusya'ya bağlı Adıgey Cumhuriyeti’nde yaşar. Dilleri olan Şapsığca 1945 yılına kadar yazı ve edebiyat dili olmuştur. Eskiden onlardan ayrı olan Hakuçlar günümüzde resmî olarak Şapsığlardan kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Krasnodar Krayı</span> Rusyada bir idarî bölge

Krasnodar Krayı, tarihi Çerkes topraklarının %60'lık kuzeybatı kısmını kapsar. Krasnodarskiy kray), Kuzey Kafkasya'da, Rusya (RF) ve Güney okrugu içerisinde federal bir yönetim birimi. Kuzeyde Rostov Oblastı, doğusunda Stavropol Kray ve Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti, güneyinde Kafkas Dağları ve Gürcistan'dan tek yanlı ayrılıp bağımsızlık kararı alan Abhazya Cumhuriyeti ile çevrilidir. Batısında Azak Denizi, Kerç Boğazı ve Karadeniz bulunur. Ayrıca Kray topraklarının güney orta bölümünde, bir iç cep biçiminde, RF üyesi Adıgey Cumhuriyeti yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Anapa</span> Krasnodar Krayı, Rusyada kent

Anapa, Rusya Federasyonu'na bağlı Krasnodar Krayı'nın Karadeniz kıyısında bulunan kentsel alan ve bu alanın merkezi olan önemli turizm ve liman kenti. Nüfusu 2002 sayımına göre 53.493'tür.

Şapsığ Ulusal Rayonu, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nde Krasnodar Krayı'na bağlı olarak 1924-1945 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan etnik-bölgesel bir yönetim birimi.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kafkasya</span>

Kuzey Kafkasya, Avrupa kıtasında olup Asya ile sınırı olan bir bölgedir. Bölgenin tamamı, Rusya sınırları içindedir.

<span class="mw-page-title-main">Kafkas Dağları</span>

Kafkas Dağları, Kafkas Sıradağları Kafkasya'da Karadeniz ve Azak Denizi ile Hazar Denizi arasında, kuzeybatı ve güneydoğu doğrultusunda uzanan sıradağlar ve dağ sistemi. Bu dağlar kuzeybatıda Taman Yarımadası yakınlarında başlar ve güneydoğuda Apşeron Yarımadasına değin uzanır. Kafkas Dağları, Kuzey ve Güney Kafkaslar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kuzeyde kalan sıra dağlara Büyük Kafkas Dağları, Güney Kafkas Dağlarına ise Küçük Kafkas Dağları denir.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya halkları</span>

Kafkasya halkları, Kafkasya'da yaşayan halklar. Bu halklar, coğrafi olarak Kuzey Kafkasya halkları ve Güney Kafkasya halkları biçiminde adlandırılırlar. Etnik açıdan, özellikle dil açısından da Kafkasya yerlileri, Hint-Avrupa kökenliler ve Türk asıllı halklar biçiminde üç öbeğe ayrılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Transkafkasya SFSC, 1922 ile 1936 yılları arasında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin birleşmesiyle oluşan Sovyetler Birliği cumhuriyeti. Başkenti günümüzde Gürcistan'ın başkenti olan Tiflis'ti.

<span class="mw-page-title-main">Kuban Halk Cumhuriyeti</span>

Kuban Halk Cumhuriyeti, Rus İç Savaşı sırasında bugün Rusya'ya bağlı Kuban toprakları üzerinde kurulmuş Bolşevik karşıtı bir devlettir.

Kuban Oblastı, 1856 yılında kurulan Rus İmparatorluğu oblastı.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kafkasya ekonomik bölgesi</span> Rusya Federasyonunun 12 ekonomik bölgesinin bir tanesi

Kuzey Kafkasya ekonomik bölgesi, Rusya Federasyonu'nun 12 ekonomik bölgesinin bir tanesi.

Kuban sözcüğü ile şunlardan biri kastedilmiş olabilir:

Kuban Sovyet Cumhuriyeti, 13 Nisan - 30 Mayıs 1918 tarihleri arasında eski Kuban Bölgesi sınırları içinde bulunan RSFSR'nin bir parçası olarak Rusya İmparatorluğu ve Rusya İç Savaşı'nın, Sovyet Cumhuriyeti'nin çöküşü sırasında bir devlet kurumudur. Başkenti Krasnodar'dır. İç Savaş ve yabancı askerî müdahalelerin patlak vermesi sırasında kurulan Kuban Sovyet Cumhuriyeti, yaklaşık bir buçuk ay boyunca var olan Karadeniz Sovyet Cumhuriyeti ile birleşerek, kısa bir süre Kuban-Karadeniz Sovyet Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu. Kuban Sovyet Cumhuriyeti'nin selefi Kuban Halk Cumhuriyeti idi ve Kuban Bölgesel Konseyi ilan edildi ve Kuban Bölgesinde, Petrograd'daki silahlı ayaklanmanın sonucu olarak Geçici Hükûmetin devrilmesinden sonra iktidarı ele geçirdi. Kuban'da Sovyet iktidarının kurulması, komşu Karadeniz eyaletindeki Sovyetlerin zaferi ve Birinci Dünya Savaşı'nın cephelerinden dönen Kazaklar da dahil olmak üzere askeri birimlerde devrimci duygularla kolaylaştırıldı. Kuban hükûmetinin kendi silahlı kuvvetlerini oluşturma girişimleri özellikle başarılı değildi, ancak Krasnodar'da Sovyet gücünün kurulmasını Mart 1918 ortasına kadar gerçekleştirebildi. Bolşevikler ve Sol Sosyal Devrimciler koalisyonu tarafından yönetilen bölge topraklarının devrimci güçlerin kontrolüne geçmesinden sonra meydana gelen Kuban Bölgesi II. Sovyetler Kongresi'nde RSFSR'nin bir parçası olarak Kuban Sovyet Cumhuriyeti'nin ilan edildi. Ancak, genişleyen bir iç savaş zemininde gerçekleşti. İlk Kuban (“Buz”) seferi sırasında Don bölgesinde gönüllü ordu kuruldu Kuban'daki Sovyet rejimini devirmeye çalıştı, fakat Krasnodar'a yapılan saldırıda yenildi ve geri çekilmek zorunda kaldı. Nisan-Mayıs 1918'de Kuban Sovyet Cumhuriyeti'nin durumunun geçici olarak istikrara kavuşturulması, Sovyet hükûmetinin sosyalist dönüşümler, Bölgedeki ekonomik durumu iyileştirmek ve ayrıca silahlı kuvvetleri inşa etme çabalarıyla karakterize edildi. Bununla birlikte, cumhuriyetteki iç siyasi durum yine de zor kaldı ve kötüleşme eğilimindeydi, bu da hem liderlik için yaşanan çatışmaları, hem de toprak sorununu çözmedeki fazlalıklar nedeniyle yerel Kazaklar arasında artan hoşnutsuzluk ile ilişkiliydi ve yaşanan bu durumların birçoğu Sovyet karşıtı ayaklanmalarla sonuçlandı. Bölgede Sovyet iktidarının kurulması mücadelesi sırasında ortaya çıkan Kuban ve Karadeniz'in birleşmesi eğilimi ve sonraki aylarda gerçekleşen, mantıksal çözümler Mayıs 1918'in sonunda gerçekleştirilebildi. Bu zamana kadar, Kuban ve Karadeniz Sovyet cumhuriyetlerinin askeri-stratejik durumu, Gönüllü Ordu ve Sovyet karşıtı hareketlerin tehdidi nedeniyle ve aynı zamanda Brest Antlaşması'nın koşullarını ihlal eden Alman müdahalesiyle bağlantılı olarak ciddi şekilde kötüleşti. 30 Mayıs'ta Kuban Sovyet Cumhuriyeti'nin varlığı sona erdi ve Karadeniz Cumhuriyeti ile birlikte birleşik Kuban-Karadeniz Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu.

<span class="mw-page-title-main">Soçi çatışması</span> Rus iç savaşı

Soçi çatışması her biri Karadeniz kenti Soçi üzerinde kontrol kurmaya çalışan karşı devrimci Rus Beyaz Ordu, Bolşevik Kızıl Ordu ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti arasındaki üç taraflı bir sınır çatışmasıydı. Temmuz 1918'den Mayıs 1919'a kadar değişen başarılarla süren çatışma, Rus İç Savaşı'nın bir parçasıydı ve İngiliz arabuluculuğuyla Rusya ile Gürcistan arasındaki mevcut resmi sınırın oluşması ile sonuçlandı.

<span class="mw-page-title-main">Kuban Nogay Ayaklanması</span>

1783 Kuban Nogay Ayaklanması, Nogay bozkır göçebelerinin Rusya'nın genişlemesine direnmek için son önemli girişimiydi. Başarısızlığı, Kafkasya'nın kuzeyindeki toprakların Slav kolonizasyonunun yolunu açtı ve Rusya'nın Kafkasya'yı fethinde erken bir adımdı. Rus İmparatorluğu tarafından Kırım'ın ilhak edilmesinden ve çarlığın Nogayları Urallara yerleştirme planlarından kaynaklandı. Birkaç ay içinde Aleksandr Suvorov komutasındaki birlikler tarafından vahşice bastırıldı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.