Kubadoğulları Emirliği
Kubadoğulları Emirliği | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1318-1422 | |||||||||
 1330 yılında Canik beyliklerinin konumunu gösteren Anadolu siyasi haritası. | |||||||||
| Başkent | Samsun | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Eski Anadolu Türkçesi | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Kubadoğulları Emirliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılışını takiben Samsun, Ladik ve Kavak çevresinde kurulan bir Türkmen emirliği.[1] Canik beylikleri içerisinde değerlendirilen[2] Kubadoğulları, Osmanlı Devleti ile Samsun'un hakimiyeti konusunda sıkça karşı karşıya gelmiştir.
Tarihçe
1318 civarında İlhanlılara bağlı bir vali olarak görev yapan ve aynı zamanda II. İzzeddin Keykâvus'un torunu olan[3] Tâceddin Altunbaş tarafından kurulan Kubadoğulları Samsun, Ladik ve Kavak yörelerinde hakimiyet kurmuştur.[4] Altunbaş'ın 1340-1350 yılları arasındaki ölümünden sonra oğlu Keykubad başa geçmiş,[4] lâlâsı Emiroğlu Taşan ise Havza, Merzifon ve Vezirköprü çevresinde Taşanoğulları Beyliği'ni kurmuştur.[5] Keykubad Bey'in ardından emir olan oğlu Kubadoğlu Ali Bey, Amasya Emiri Şadgeldi Paşa ile halefi Emir Ahmed'e tabi olmuş ve Kubadoğulları vasal hale gelmiştir.[6]
1395 yılında Candaroğulları Beyliği'nin elinde bulunan Samsun kısa bir süreliğine Osmanlı Devleti hakimiyetine girmiş, daha sonra Kubadoğulları tarafından ele geçirilmiştir.[7] 1398 yılında I. Bayezid, Kubadoğulları üzerine yürümüş ve Samsun'u Osmanlı topraklarına katmış, Bulgar çarının oğlu İskender'i vali tayin etmiştir.[8]
1402'de Yıldırım Bayezid'in Ankara Savaşı'nda Timur'a yenilmesi sonrası Fetret Devri'ne giren Osmanlı Devleti'nin zayıflığından yararlanan Kubadoğulları tekrar Samsun'da hakimiyet kurmuşlardır.[9] Timur'un atamasıyla[10] Amasya çevresinde emirliğini ilan eden[11] Mehmed Çelebi'yi tanımayan Kubadoğlu Ali Bey, Tâceddinoğulları Beyliği üzerine yürüyerek Niksar'ı kuşatmıştır.[12] Mehmed Çelebi ise Amasya'dan gelerek Kubadoğlu Ali Bey'i bozguna uğratmış ve Taşanoğlu Ahmed Bey'i Samsun valisi olarak atamıştır.[13] 1414 yılına kadar Osmanlı himayesindeki Taşanoğulları Beyliği tarafından yönetilen Samsun, Kubadoğlu Ali Bey'in oğlu Kubadoğlu Cüneyd Bey tarafından kuşatılmış ve ele geçirilmiştir.[14][15] Kubadoğlu Cüneyd Bey daha sonra Osmanlı padişahından af dilemiş, bunun üzerine vali olarak makamında bırakılmıştır.[13] Kastamonu Emiri Kötürüm Bayezid'in oğlu Hızır Bey, Kubadoğlu Cüneyd Bey'i öldürterek Samsun'u işgal etmiş, daha önce çelebi sanıyla anılan fakat padişah olunca I. Mehmed adıyla tahta oturan Osmanlı padişahı bölgenin tamamen devlete bağlanması için Biçeroğlu Hamza Bey'i görevlendirmiştir.
Mehmed Çelebi'nin padişah olmasından sonra Amasya valisi olan oğlu Murad Çelebi, II. Murad sanıyla 1421'de tahta çıkmıştır. II. Murad'ın ilk yıllarındaki saltanat kavgası dönemini fırsat bilen Türkmenler Tokat, Amasya, Artova ve Sinop'a saldırmışlar, Kubadoğlu Cüneyd Bey'in oğlu Canik Emiri Hüseyin Bey de karışıklıktan faydalanıp 1422'de Samsun'u ele geçirmiştir.[9] Lala Yörgüç Paşa tarafından Amasya'ya çağrılan Türkmen liderlerinin kılıçtan geçirilmesi üzerine Hüseyin Bey bizzat Amasya'ya giderek teslim olmuştur.[16] Bu olaydan sonra Kubadoğulları soyu bir daha Samsun'da hakimiyet kuramamıştır.
Kaynakça
- Özel
- ^ Öz, Mehmet. "XV. YÜZYILDAN XVII. YÜZYILA SAMSUN YÖRESİ" (PDF). samsun.bel.tr. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2014.
- ^ Tellioğlu, İbrahim (2004). Osmanlı Hakimiyetine Kadar Doğu Karadeniz'de Türkler. Trabzon: Serander Yayınları. ISBN 9759247313.
- ^ Dilcimen 1940, s. 45.
- ^ a b Öz, Mehmet (2009). "Samsun" (PDF). İslâm Ansiklopedisi. 36. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. s. 84. ISBN 9789753895668. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2016.
- ^ Dilcimen 1940, s. 48.
- ^ Yılmaz, Cevdet, (Ed.) (2013). Samsun Araştırmaları I: Tarihsel Geçmiş. Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları. s. 81. ISBN 9786058713062. 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2016.
- ^ Sarısakal 2002, s. 22.
- ^ Andreev, Yordan (1999). Кой кой е в средновековна България [Orta Çağ Bulgaristanında Kim Kimdir] (Bulgarca). Петър Берон. ISBN 9789544020477.
- ^ a b Sarısakal 2002, s. 23.
- ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1982). Osmanlı Tarihi. Ankara. s. 326-327.
- ^ "Şehzade Çelebi Mehmet (I. Mehmet)". amasya.gov.tr. 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
- ^ Dilcimen 1940, s. 49.
- ^ a b Hüsameddin, Hüseyin (1927). Amasya Tarihi. İstanbul. ss. 174-175.
- ^ Amazonlar Diyarı Terme. Terme: Terme Kaymakamlığı. 2004. s. 29.
- ^ "Terme Tarihi". terme.gov.tr. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
- ^ Yağlı, Ali Rıza (2007). "75-127 NUMARALI MÜHİMME DEFTERLERİNDE ÇORUM SANCAĞI". Kütahya: docstoc.com. s. 29. 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
- Genel
- Dilcimen, Kâzım (1940), Canik Beyleri, Samsun: Samsun Halkevi Dil-Tarih-Edebiyat Şubesi
- Sarısakal, Baki (2002), Bir Kentin Tarihi: Samsun, Samsun: Samsun Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, ISBN 9755852891
