İçeriğe atla

Kuştoğan

Kuştoğan
Hacıemiroğulları Reisi
Sonra gelenBayram Bey
Diniİslam

Kuştoğan, (Orta Çağ Yunancası: Κουστουγάνης), Hacıemiroğulları'nın bilinen en eski reisi olan Çepni-Türkmen liderdi. Kayıtlara ilk kez 1301 yılında Giresun şehrine saldırdığında geçmiştir.[1]

Adı

Yunan yazılı kaynaklarında Κουστουγάνης olarak geçen adın Türkçe gerçeği belirli olmasa da akademide yaygın kanı, adın gerçeğinin Kuştoğan olduğu yönündedir.[2] Elizabeth Zachariadou adın kökeninin Kuçdoğan olduğunu öne sürdü.[3] Necati Demir'e göre adın asıl biçimi yöre adların ve kullanımlarında da varlığını gösteren Kuştoğan'dır. Kuşdoğan Kalesi, Giresun'a 36 kilometre uzaklıkta, Dereli'nin 4 kilometre kuzeyinde yer alıyor. 1515 ve 1530 tarihli Tahrir defterlerinde Kuşdoğan Kalesi'ni çevreleyen köyden Kuştoğan olarak bahsedilmektedir. Benzer şekilde günümüzde Kuşluhan olarak bilinen Kuştoğan Köyü de Bulancak'ın yaklaşık 5,5 kilometre kuzeyinde yer alıyor. 1455 tarihli kayıtlarda ayrıca Niyabet-i Hafsamana'ya bağlı Kuşdoğan köyleri (şimdiki Gölköy İlçesi'nin Kuşluvan mahallesi) ve Nahiye-i Niyabet-i Geriş-i'ne bağlı Kuştoğan köyü (şimdiki Tepeköy'ün mahallesi) listelenmektedir. Ayrıca Canik sancağına bağlı Kuştoğan köyü (bugünkü Ünye İlçesi'ne bağlı) Satılmış nahiyesi kapsamında belgelenmiştir.[4]

Kaynakça

  1. ^ Bryer, Anthony (1975). "Greeks and Türkmens: The Pontic Exception". Dumbarton Oaks Papers. 29: 113-148. doi:10.2307/1291371. ISSN 0070-7546. 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2024. 
  2. ^ "Panaretos, Giresun'da Trabzon güçlerine karşı savaşan beyin adını Κουστουγάv (Koustouga-nes) olarak kaydetmiştir. Araştırmacılar, bu şahsın ismini okuyamamıştır. Bryer, Küçük Ağa olabileceğini belirtmiştir. Bu Çepni Beyi'nin adı, Kuştoğan olmalıdır.". Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinde Çepni Türkmenleri ile Güvenç Abdal Ocağı'nın Kuruluşu. Prof. Dr. Necati Demir. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli Araştırma Dergisi. Eylül 2012. s. 86. []
  3. ^ Zachariadou, Elizabeth (1985). Romania and the Turks, C.1300-c.1500. Variorum Reprints. ISBN 9780860781592. OCLC 12525542.
  4. ^ "Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinde Çepni Türkmenleri ile Güvenç Abdal Ocağı'nın Kuruluşu" (PDF). Prof. Dr. Necati Demir. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi. ss. 77-110. 9 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Mayıs 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Giresun</span> Giresun ilinin merkezi olan şehir

Giresun, Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz bölümünde yer alan Giresun ilinin merkezidir. Giresun, Osmanlı'daki idari bölgelerden biri olan Vilayet-i Çepni'nin merkeziydi. Giresun'un yerli nüfusunu Çepniler oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bektaşîlik</span> Sufi/tasavvufî tarikat

Bektâşîlik, adını 13. yüzyıl Anadolu'sunun İslâmlaştırılması sürecinde etkin faaliyet gösteren ve Hoca Ahmed Yesevî'nin öğretilerinin Anadolu'daki uygulayıcısı konumunda olan Hacı Bektaş-ı Veli'den alan, daha sonra ise 14. ilâ 15. yüzyıllarda Azerbaycan ve Anadolu'da yaygınlaşan Hurûfilik akımının etkisiyle ibahilik, teslis (üçleme), tenasüh ve hulul anlayışlarının da bünyesine katılmasıyla 16. yüzyılın başlarında Balım Sultan tarafından kurumsallaştırılan, On İki İmam esasına yönelik sufi/tasavvufî tarikat.

<span class="mw-page-title-main">Trabzon İmparatorluğu</span> Orta Çağda Karadenizde kurulmuş Bizans Yunan devleti

Trabzon İmparatorluğu ya da Tzaniti (Lazistan) Krallığı, Orta Çağ'da Doğu Karadeniz'de kurulmuş yerel krallık. Dördüncü Haçlı Seferi sırasında Bizans İmparatorluğu'nun yıkılmasından kısa bir süre önce bağımsızlığını ilan etmiş ve 257 yıl boyunca "Roma İmparatoru" olarak Karadeniz kıyılarına hükmetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Bulancak</span> Giresun ilçesi

Bulancak Giresun ilinin bir ilçesidir. Karadeniz kıyısında yer alır. Batısında Giresun'un Piraziz ilçesi, Ordu Altınordu ilçesi ile Kabadüz ilçesi doğusunda Giresun şehir merkezi yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Espiye</span> Türkiyede Giresun ilinin Karadeniz kıyısında bir ilçe

Espiye, Giresun ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Piraziz</span> Giresunun ilçesi

Piraziz, Giresun ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kürtün</span> Gümüşhane ilinin ilçesi

Kürtün, Gümüşhane ilinin tipik Karadeniz iklimi ve kültürünün yaşatıldığı bir ilçesidir. İlçe merkezi nüfusu 5.285'tir. Nüfusu köyleriyle birlikte 12.792'dir. 1990 yılında ilçe olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Dereli</span> Giresun ilçesi

Dereli, Giresun ilinin bir ilçesidir. Giresun ilinin güneyinde, Şebinkarahisar yolunun 32. km. sinde Aksu Vadisi üzerinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Çepniler</span> Türkiye ve Türkmenistanda yaşayan bir Oğuz boyu

Çepniler veya Çepni boyu, yoğunlukla Doğu Karadeniz ve Türkmenistan'ın batı bölgelerinde yaşayan, Oğuz boylarından Üçoklara mensup olan yerleşik Türk halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Taşlıca, Kürtün</span>

Taşlıca, Gümüşhane ilinin Kürtün ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Keskin, Tepebaşı</span>

Keskin, Eskişehir ilinin Tepebaşı ilçesine bağlı, Haydariyye ve Vefâîyye'ye ulaşan ve genellikle yukarıda işaret edildiği gibi Baba İlyas'ın halife ve müritlerinden oluşan bir grup olup, önceleri “Babâîler”'daha sonra da “Baba”, “Abdal” ve “Horasan Erenleri” adıyla meşhur olmuş Orta Asya'dan Türkistan'dan, Taptuk Emre ile birlikte, Şeyh Edebali ile gelen talebeleri tarafından kurulmuş bir mahalledir. 523 tarihli vakıf defteri parçasından anlaşıldığına göre zaviye Halil Veledi Beştaş tarafından babası adına kurulmuştur. Beştaş Baba'nın da Baba İlyas müritlerinden biri olduğu ihtimali güçlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Bedrama Kalesi</span>

Bedrama Kalesi veya Petroma Kalesi, Tirebolu, Giresun-Gümüşhane karayolu üzerinde, Örenkaya ve Karaahmetli köyleri sınırlarında bulunan, tamamen yerli kayalar üzerine kurulmuş olan bir kaledir. Giresun'a bağlı Tirebolu ilçesinin Örenkaya köyünde bulunan Bedrama Kalesi, Harşit'in doğusunda Harşit Vadisi'ni gören doğal kayalıklar üzerinde yer almaktadır. Kaleyi kimin inşa ettiği tartışmalıdır. Necati Demir'e göre kale Hacıemiroğulları Beyliği tarafından inşa edilmiştir. Batı Asya kültür yazarı Diana Darke'ye göre ise kale, Selçuklu zamanından beri bölge ticaret hayatında aktif rol oynayan Cenevizliler tarafından inşa edilmiştir. Sur duvarlarının çok az bir kısmı günümüze ulaşabilmiştir. Yapının blok ve moloz taşlarla inşa edildiği kalıntılardan anlaşılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Canik beylikleri</span> Türk beyliği

Canik beylikleri, bugünkü Orta Karadeniz ve Doğu Karadeniz'in bir kısmına 14. ve 15. yüzyıllarda hakim olan ikinci dönem Anadolu beyliklerine verilen ad.

<span class="mw-page-title-main">Tâceddinoğulları Beyliği</span>

Tâceddinoğulları Beyliği, 14. ve 15. yüzyıllarda günümüz Samsun ve Ordu yörelerinde hüküm süren Türk beyliği. Anadolu beyliklerinden biri olarak sınıflandırılmakta olup Orduköy ve Erbaa merkezli olarak yönetilmiştir. Taceddinoğulları Beyliği yine sınırdaş bir beylik olan Haciemiroğulları gibi Çepni boyuna mensuptur.

Âşık Veli,, halk ozanı.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Türkmenleri</span> Anadoluda yaşamını sürdüren çoğunlukla Oğuz kökenli Türk halkları

Türkiye Türkmenleri ya da Anadolu Türkmenleri, Anadolu Oğuzları veya kısa söylenişiyle Türkmenler, Selçuklular döneminde Anadolu ve çevresinde Türkmeneli denen bölgelerde yerleşmeye başlayan, dilleri Türkiye Türkçesine bağlı Anadolu ağızları içinde ele alınan ve Türkiye Türklerini oluşturan Oğuz oymakları Müslüman olup, Hanefi Sünni ve Anadolu Aleviliği olarak görülür. Anadolu’nun Türkleşmesi sürecinde etkili olmuşlardır. Türkmen (تركمنلر) ve Yörük (يوروك) kelimeleri tarihî belgelerde eş anlamlı olarak da kullanılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinde, yerleşim durumuna ve şekline bağlı olarak köylü «Türk» olarak adlandırılırken, göçer veya yarı-göçer topluluklar «Türkmen» ya da «Yörük» tabiriyle anılmışlardır. Aşiretler, yerleşik veya konar-göçer olma durumlarına ve bulundukları bölgelere göre «Türkmen» ya da «Yörük» adını almışlardır. Kimilerine göre Kızılırmak'ın doğusundakilere Türkmen batısındakilere ise Yörük denir. Maraş ve çevresinde yaşayan Dulkadirli Türkmenleri için Osmanlı kaynaklarında hem Türkmen hem de Yörük tabiri birlikte kullanılmıştır. Etnik olarak akraba oldukları Türkmenistan Türkmenleri ile aynı adı taşıdıkları gibi kimi uruğ/oymak adları da ortaktır.

Alevî nüfusu, Türkiye'de üçte biri İstanbul bölgesinde yaşayan Alevîler’in daha sonra en yoğun olarak bulundukları yöreler arasında Ankara, Adana, Bursa, Antalya, Aydın Damal ve Zile şehirleriyle, Orta ve Doğu Anadolu'da yer alan Erzincan, Sivas, Malatya, Tunceli illeri gelmektedir. Türkiye'de en çok Alevî köyü ise 60'ı karışık olmak üzere toplam yaklaşık 460 adet köy olup Sivas ilinde yer almaktadır. Bunların ardından sırasıyla, Tunceli, Erzincan, Tokat, Çorum, Kahramanmaraş, Bingöl, Amasya, Erzurum, Malatya, Adıyaman, Yozgat, Hatay, Elazığ, Muş, Balıkesir, Mersin, Kars, Adana, Ankara, Eskişehir, Gaziantep, İzmir, Kırıkkale, Kütahya ve Ordu illeri gelmektedir.

Bayram Bey, Hacıemiroğulları Beyliği'nin kurucusudur.

Güvenç Abdal, 13. yüzyılda yaşamış Çepni-Türkmen bir Bektaşi dervişidir. Hacı Bektaş Veli’nin müritlerinden biri olan Güvenç Abdal, Alevi-Bektaşi kültüründe önemli bir yere sahiptir. Hacı Bektaş Veli’nin menkıbevi hayatını anlatan Velayetname'de önemli bir karakter olarak yer alır ve Bektaşi tarikatının mürit-mürşit ilişkilerini ve tarikatın temel değerlerini anlamada kilit bir rol oynar.

Süleyman Bey, Hacıemiroğulları Beyliği'nin üçüncü ve bilinen son beyidir. Beylik, Süleyman Bey hükümdarlığında en parlak dönemini yaşamıştır. 1397 yılında Giresun'u bir daha el değiştirmemek üzere fethetmiş beyliğin sınırlarını Vakfıkebir'e kadar uzatmıştır. 1398'de Yıldırım Beyazıt'ın Samsun'u fethetmesinden sonra bölgedeki diğer beyliklerle beraber Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Süleyman Bey bölgeyi yönetmeye devam etmiştir. 1402'de Osmanlılar Ankara Muharebesi'ni kaybedince yeniden bağımsız olmuştur. Süleyman Bey'in ne zaman öldüğü ve mezarının nerede olduğu bilinmemektedir. Süleyman Bey arşiv kayıtlarında "Mîr-i Çepniyân" olarak kaydedilmiştir.