İçeriğe atla

Kuşkonmaz

Kuşkonmaz
Asparagus stipularis
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Plantae
Şube:Tracheophyta
Sınıf:Liliopsida
Takım:Asparagales
Familya:Asparagaceae
Cins:Asparagus
Tourn. ex L.[1]
Tip tür
Asparagus officinalis
Kuşkonmaz yemeği

Kuşkonmaz, sebze olarak yenen ve süs amacıyla yetiştirilen çeşitli bitki türlerini kapsayan bitki cinsi.

Hepsi de Asparagaceae familyasının cinsinde yer alan bu türlerin yabanilerine dünyanın ılıman bölgelerinde sıkça rastlanır.

Morfoloji

Asparagus asparagoides (Kuşkonmaz)

Kuşkonmaz en iyi besince zengin, kumlu ve gevşek topraklarda yetişir. Haziran-Temmuz ayları arasında yeşilimsi sarı renkli çiçekler açan, 50–150 cm boyunda, çok yıllık otsu bir bitkidir. Sulak, kumlu ve killi, kuvvetli topraklarda, ormanlık yerlerde yetişir. Gövdeleri dik, yeşil düzgün yüzlü ve yaygın dallıdır. Dallar dalcıklara ayrılmış olup, ince, yeşil renkli, 3-6 tanesi bir aradadır. Yapraklar küçük ve zarımsıdır. Çiçekler teker teker veya çift olarak yaprakların koltuğunda bulunur. Erkek çiçekler 6 parçalıdır. Meyveleri kırmızı veya siyah renklidir. Kuşkonmaz tohum veya pençeden üretilir. İlkbaharda ekilir. Tohum ekiminden ilk hasada kadar geçen süre dört yıldır. Bir kuşkonmaz tarlasından 20 yıl verim alınabilir.

Eğer bir kuşkonmaz bitkisi hasat edilmeyip doğal haline bırakılacak olursa 170 santimetreye kadar boylanır. Dalları kaplayan ince, iğnemsi yaprakların ardından küçük, sarımsı çiçekler açar; çiçekler daha sonra kırmızı etli meyvelere döner.

Tarihte

Çok eskiçağlarda kendi doğal ortamından alınıp taze sürgünleri için yetiştirilmeye başlanan sebze kuşkonmaz Eski Yunan ve Romalılar'dan beri çok sevilen değerli bir besin kaynağıdır. Bugün en çok Fransa, İtalya, Çin ve ABD'de yetiştirilir. Türkiye'de taze üretimi gitgide artmaktadır. Istanbul'un Silivri ilçesinde kuşkonmaz bağları bulunmaktadır. Genel bir inanış olarak kuşkonmazın cinsel olarak uyarıcı yani afrodizyak bir besin olduğu düşünülür. Kuşkonmaz tüketimi bazı insanlarda idrar kokusuna sebep olur. Beyaz, yeşil ve mor tipte üretimi vardır.

Kullanım alanları

Kuşkonmaz A, B1, B2 ve C vitaminlerinin yanı sıra protein, şeker, yağ ve çeşitli mineralleri de içeren zengin bir üründür. Çorbası yapılır ya da garnitür ve salata olarak yenir.

Süs kuşkonmazları içinde en yaygınlarından biri olan tül kuşkonmazı tüy gibi incecik, hoş görünümlü yaprakları için yetiştirilen bir saksı bitkisidir. Bitkinin yaprakları çiçekçilikte buket hazırlamakta da kullanılır.

Altcinsler

  • Asparagus subg. Asparagus
  • Asparagus subg. Myrsiphyllum

Türkiye'deki taksonlar

  • Asparagus acutifolius (tilkişen)
  • Asparagus aphyllus (izmiye)
  • Asparagus aphyllus subsp. orientalis (papazsakalı)
  • Asparagus coodei (tülotu) endemik
  • Asparagus filifolius (tikenpisiği)
  • Asparagus lycaonicus (tuzkırgını) endemik
  • Asparagus lycicus (kırgınotu) endemik
  • Asparagus officinalis (kuşkonmaz)
  • Asparagus palaestinus (tülüzümü)
  • Asparagus persicus (mereço)
  • Asparagus tenuifolius (üç kuşkonmaz)
  • Asparagus trichophyllus (üç kuşkonmaz)
  • Asparagus verticillatus (gılemşe)[3]

Kaynakça

  1. ^ Sp. Pl. 1: 313 1753.
  2. ^ Sp. Pl. 1: 313. 1753.
  3. ^ "Bizim Bitkiler". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020. 
Vikitür'de konuyla ilgili taksonomik bilgiler bulunur:

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kızılcık</span>

Kızılcık, kızılcıkgiller (Cornaceae) familyasından bir ağaç türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Çiçek</span> bazı bitkilerin üreme organı

Çiçek bitkilerde üremeyi sağlayan organları taşıyan yapı. Bir çiçek, 4 kısımdan oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Bamya</span> Ebegümecigiller familyasından bir bitki türü

Bamya, ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından ılık iklimlerde yetişen bir yıllık bitki türü.

<span class="mw-page-title-main">Bakla</span> baklagiller (Fabaceae) familyasına adını veren, gıda ve yem bitkisi olarak tarımı yapılan tek yıllık bitki

Bakla, baklagiller (Fabaceae) familyasına adını veren, gıda ve yem bitkisi olarak tarımı yapılan tek yıllık bir bitkidir.

<span class="mw-page-title-main">Bezelye</span> baklagiller familyasından bir bitki türü

Bezelye, baklagillerden (Fabaceae) taze, yeşil kabuğu ile taneleri ya da yalnız taneleri yenilen bir bitki türü. Ayrı taç yapraklı iki çenekli baklagiller familyasından tırmanıcı bir bitkidir. Bezelye adlı lezzetli ve çok besleyici sebzeyi ilkbaharda ve yazın verir. Gövdesi çok uzundur, bitkinin ağırlığını çekemeyecek inceliktedir. Beyaz çiçek açar. Yuvarlak tanelidir. Meyvesi bakla veya fasulyeye benzer, tohumları bir kılıf içerisinde dizilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dağ muşmulası</span> Gülgiller familyasından bir bitki türü

Dağ muşmulası, gülgiller (Rosaceae) familyasından Cotoneaster cinsini oluşturan bitkilerin ortak adı.

<span class="mw-page-title-main">Fasulye</span> bitki

Fasulye, baklagiller (Fabaceae) familyasının Phaseolus cinsinden Orta Amerika menşeli, bir yılda yetişen otsu bir bitki türü. Günümüzde fasulyenin; Orta Amerika (Mesoamerica) ve Güney Amerika (Andean) bölgeleri olmak üzere iki gen havuzuna sahip olduğu çeşitli araştırıcılar tarafından rapor edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Menekşe</span> genellikle mor renkte çiçek

Menekşe, menekşegiller (Violaceae) familyasına bağlı Viola cinsini oluşturan çoğunlukla saksılarda yetiştirilen bitki türlerinin ortak adı. 400 ile 500 arası türü bulunmaktadır. Dünyanın birçok yerinde yetişebilmekle beraber en çok kuzey yarımkürede yetişir. Ayrıca Hawai ve Güneydoğu Asya'da da yetişebilir. Doğada aydınlık, fakat gölgede ve nemli bölgelerde yetişir.

<span class="mw-page-title-main">Oya ağacı</span>

Oya ağacı, kınagiller (Lythraceae) familyasından Çin ve Japonya'da doğal olarak yetişen bir süs bitkisi türü.

<span class="mw-page-title-main">Kiraz eriği</span>

Kiraz eriği, gülgiller (Rosaceae) familyasından Doğu Avrupa, Güneybatı ve Orta Asya'ya özgü bir ağaç türü.

<i>Ajuga reptans</i>

Ajuga reptans, ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasından çok yıllık otsu bitki türü.

<i>Rumex</i>

Rumex, Polygonaceae familyasına bağlı bir bitki cinsidir. Rumex türleri, bir dizi Lepidoptera türünün larvaları tarafından besin bitkisi olarak kullanılır ve Lycaena rubidus'un tek konakçı bitkileridir.

<span class="mw-page-title-main">Çan çiçeği</span>

Çan çiçeği (Campanula), çan çiçeğigiller (Campanulaceae) familyasından bir, iki ya da çok yıllık bitkilerin ortak adı. Adlarını çiçeklerinin çan şeklinde olmasından alır. Latince'de Campanula küçük çan anlamına gelir. Çiçekleri için bahçelerde ve saksılarda süs bitkisi olarak yetiştirilir.

<i>Yabani havuç</i>

Yabani havuç, maydanozgiller (Apiaceae) familyasından havuç ile akraba olan, koni biçimindeki etli kökü için sebze olarak yetiştirilen bir kültür bitkisidir.

<span class="mw-page-title-main">Japon gülü</span> Bitki

Japon gülü ya da diğer adıyla Çin gülü, ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından Doğu Asya kökenli saksı ve bahçe süs bitkisi türü.

<span class="mw-page-title-main">Süs bitkisi</span>

Süs bitkisi, daha çok gösterişli çiçek ya da yaprakları için bahçe bitkisi ya da ev bitkisi olarak yetiştirilen, besin amaçlı olmayan, süs, çiçekçilik ya da bahçecilik amaçlı bitkilerdir. Çiçeği olsun olmasın Türkçede halk arasında Çiçek adıyla da yaygındır.

<span class="mw-page-title-main">Asparagus asparagoides</span>

Kuşkonmaz asparagoidler genellikle gelin sarmaşık, peçe sarmaşık, gnarboola, smilax veya smilax asparagus olarak bilinirler. Doğu ve güney Afrika'ya özgü Asparagaceae ailesinin otsu sarmaşık bitkisidir. Avustralya ve Yeni Zelanda'da süs bitkisi olarak kullanıldığından dolayı oldukça yaygın olarak bulunur.

<i>Ophrys</i> bitki cinsi

Ophrys orkide ailesinden bir çiçekli bitki cinsidir. Çoğunlukla küçük çok yıllık bitkiler olup, bölünmemiş yuvarlak iki yumruya sahiptirler. Yapraklar genellikle tabandadır. Çiçek başağı görece gevşektir ve çiçekler gösterişlidir. Çanak yapraklar çıplak, yeşil gül ya da beyazımsı renktedir. Taç yapraklar daha ufaktır.

<span class="mw-page-title-main">Asparagales</span> bitki takımı

Asparagales, Angiosperm Phylogeny Group (APG) ve Angiosperm Phylogeny Web gibi modern sınıflandırma sistemlerine göre bir bitki takımıdır. Takım, adını Asparagaceae familyasından alır ve Angiosperms ile Monocots kladlarına bağlıdır. Takım, yakın bir tarihte sınıflandırma sistemlerine dahil edilmiştir. İlk olarak 1977'de Herbert Huber tarafından ortaya atılmış ve daha sonra 1985'te Dahlgren sistemine, ardından 1998, 2003 ve 2009'da APG'ye alınmıştır. Bu düzenlemeden önce bu takıma bağlı familyalar Liliales takımına bağlıydı. Günümüzde Liliales takımı Lilales, Asparagales ve Dioscoreales olmak üzere üç takıma bölünmüştür. APG'ye göre, Asparagales takımına bağlı 14 familya, 1.122 cins ve yaklaşık 36.000 tür bulunmakta olup, bu bakımdan en kalabalık monokot takımıdır.

<i>Bistorta officinalis</i>

Bistorta officinalis, Avrupa, Batı Asya ve Kuzey Asya'ya endemik, kuzukulağıgiller familyasından çok yıllık bir bitki türüdür. Tür, Türkçede çimen eveliği olarak bilinmektedir. Kafkasya ve Türkiye'nin Doğu Karadeniz bölgesine endemik olan Polygonum bistorta subsp. carneum alttürü ise dağlahanası adıyla bilinmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.