İçeriğe atla

Kuşdili Çayırı

Kuşdili Çayırı, Kadıköy ilçesinde yer alan eski bir mesire alanı.[1] Günümüzde bir kısmı otopark olarak kullanılan[2] çayırın, Kurbağalıdere kıyısındaki atıl kısmının yeşil alan olacağı açıklansa da[3], çeşitli planlama çalışmalarında bu kısım da otopark olarak görselleştirilmektedir.[4] Çayır, 3. derece doğal SİT alanı olmasına rağmen, 2010'lu yıllarda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve İstanbul Büyükşehir Belediyesinin onayıyla alışveriş merkezi yapılması kararı ile gündeme gelmiştir.[5] Bu dönemde Kadıköy halkının 7 bin 369 yazılı dilekçeyle verdiği tepki sonucunda AVM iptal edilmiş, alanın %50'sine iki katlı yer altı otoparkı yapılması, geri kalanının da yeşil alan olarak düzenlenmesi kararı alınmıştır.[6] Ancak söz konusu otopark düzenlemesi de süreç içerisinde iptal edilmiştir.[7] 2024 yılı itibarıyla alanda tarihî eser olup olmadığının tespiti için bir kazı yapılması da gündeme gelmiştir.[3]

Tarihçe[1]

Kadıköylü Dr. Müfid Ekdal, “Bizans Metropolünde ilk Türk Köyü Kadıköy” adlı kitabında, Kuşdili Çayırı'nı, 1920'lerdeki Kuşdili'ni şöyle anlatıyor; “Şimdiki adı Kızıltoprak Polis Karakolu olan yerde daha evvel Kuşdili Karakolu vardı. Karakol yanındaki yazlık sinemada geceleri film gösterilir, bazen de tiyatro oynanırdı. Hamdi'nin Gazinosu, Kuşdili Sineması, her yaz kurulan ip cambazının karşılıklı dikile yüksek direklere geriliş teli, dondurmacısı, kozhelvacısı, kağıthelvacısı, macuncu, şerbetçi ve seyyar fotoğrafçıları ile yaz akşamları Kuşdili Çayırı bir huzur ve eğlence yeri olurdu. Yaşlı hanımlar yere serdikleri küçük seccadelerde otururlar, gençler devamlı gezer ve gönül maceralarına ışık tutacak bakışlar ararlardı. Çayır, bayram günleri daha da hareketlenirdi. Seyyar muhallebiciler, köfteciler, simitçiler, şam tatlıcıları Kuşdili çayırını doldururlardı. Hamdi'nin Gazinosu, çayırın dere kenarındaki ağaçların bulunduğu araziye kurulmuş yazlı bir bahçeydi. O zamanlar Kadıköy'ün en aranan yeri olarak isim yapmıştı. Akşamdan sonra gazinoda musiki faslı başlar, çayırda gezenlerle, Kurbağalıdere'de sandalla dolaşanlar karadan ve dereden yavaş yavaş bahçeye yanaşarak para vermeden faydalanırlardı. Kuşdili'ndeki Şehbal Tiyatrosu ile Hamdi Bey'in Gazinosu kendi ürettikleri elektrikle aydınlanırlardı. 1927 yılına dek akşamları geceleri herkes tarafından aranılan, deresi, sandalı, mehtabı, içkisi, musikisi, ile isim yapan gazinonun müşterileri, dans modasının başlamasıyla müşterilerini Belvü, Mühürdar'a kaymaya başladı. Günden güne tenhalaştı. 1928 yılında müşterisizlikten ve borçlarından bunalan Hamdi bey kendini gazinonun bahçesindeki bir ağaca astı.”

Yazar Sunay Akın da “Paçaların Sıvanmadığı İstanbul” başlıklı yazısında “Masallardaki prenses tarafından öpüldüğünde prense dönüşen kurbağa, İstanbul’un Kadıköy yakasındaki bir dereye adını verir” diyerek, Kuşdili ve civarını şöyle anlatıyor; “Kurbağalı Dere yıllar öncesinde, içinden geçtiği çayırın adıyla anılırdı. Kuşdili Çayırı’ndan dolayı “Kuşdili Deresi” denilirdi bu güzel dereye. Güneşli İstanbul günlerinde kıyısında toplanan insanlar azaldıkça, şarkılar, türküler kurbağa seslerine bıraktı yerini. Derenin kenarında gezinip, piyasa yapan “Kavuncu Güzeli” lakaplı kara kaşlı, kara bıyıklı adamın güzel sesini kimse anımsamıyor artık. Yeşil gözleriyle yürüdüğü dere boyunca tüm erkeklerin gönlünü çalan “Çayır Güzeli” de yaşamıyor ne yazık ki. Attığı kahkalarla herkesi güldüren gazete satıcısı “Akbaba Suad”ı bilen kaç kişi yaşıyor ki Kadıköy’de? Eski bir Kadıköylü olan Adnan Giz, kıyısında çocukluğunun geçtiği Kuşdili Deresi’ni şöyle anımsıyor: “Derenin nerede denize döküldüğünü gördüğümüz hâlde nereden ve nasıl geldiğini bilmezdik. Sandallar, en çok bugünkü kömür deposunun bulunduğu yere kadar gider, ötesi sığ olduğu için geri dönerlerdi. Çocukluğumda bu derenin çok uzaklardan geldiğini hayal eder ve bir sandalın güçlükleri göze aldıktan sonra o bilinmez yere kadar gidebileceğini düşünürdüm.” Kurbağalı Dere'nin kıyıları 1950'lere kadar kır kahveleri ve gazinolarla doluydu. İstanbulluların en çok rağbet ettikleri mesire yerlerinden biriydi. En güzel elbiseler giyilir, en güzel kokular sürünülür ve dere kenarına gidilirdi. Kiralanan kayıklarla dere boyunca gezinenler birbirine selam verir, aileleriyle gelen aşıkların gözleri birbirini görme umuduyla etrafta fır dönerdi...Tüm bu olup bitenleri uzaktan seyredenlerden biri de Oktay Rifat’tır. Şairin “Kuşdili” adlı şiirini okuyacak olursak, kalabalık arasına karışamayışının nedenini öğreniriz:

Param olsa satar mıydım
Kahverengi elbisemi
Damalı gömleğimi giyerdim
Alaca mendili takardım
Kuşdili’nden geçerdim
Param olsa satar mıydım
Kahverengi elbisemi

1926'dan sonra dansın moda oluşuyla, Kuşdili Çayırı'nda gazinosu bulunan Hamdi Bey, kocaman bir dans pisti yaptırmıştır. İçinden derenin geçtiği Kuşdili Çayırı'nın en önemli yapılarından biri de Kuşdili Tiyatrosu’ydu. Alaturka temaşanın ve bir halk sanatı olan Tuluat’ın merkezi konumundaki tiyatroda film gösterimleri de yapılmaktaydı. Naşid Bey’in gösterisinde boş sandalye bulmak neredeyse olanaksızdı. Tuluat sanatının bu büyük ustası, Arap, Azeri, Kürt, Tatar, Laz, Ermeni, Musevi, Rum ve Arnavut gibi birçok kültürden oluşan Anadolu insanının taklitini başarıyla sahneliyordu. Kuşdili Tiyatrosu’nda Naşid Bey’den başka Kel Hasan Efendi, Dümbüllü İsmail ve Şevki Şakrak da sahne almışlardır. Bir ara tramvay müzesi olarak kullanılan tiyatro binası yerinde günümüzde itfaiye binası vardır.[8]

Kuşdili Çayırı’ndaki yeşil alanların kaybında rol oynayan gelişmelerin başında Kızıltoprak Camii'nin önünden Kadıköy'e giden bir yol açılması gelmektedir. Bu yolun açıldığı mevkide kurulmakta olan Salı Pazarı, araçların, Boğaziçi Köprüsü'ne çıkan çevre yoluna kolaylıkla ulaşabilmesi amacıyla Kuşdili Çayırı'nın olduğu alana taşınmıştır.[9] Haftanın iki günü (Salı ve Cuma) Kuşdili Çayırı’nda konumlanan pazarcılar ve alışverişe gelen binlerce kişiden dolayı çayır kullanılamaz hale bürünmüştür.[10] Dönemin belediye başkanı Fahri Atabey’in kararıyla, Kuşdili Çayırı alanında belediyenin kok kömürü deposu olarak kullandığı kısım da asfaltlanmıştır. Süreç içerisinde tüm alan, düzenlemeler sonucu pazarcılara tahsis edilmiştir.[11] Salı Pazarı, 2008 yılında Hasanpaşa Mahallesi'nde yapılan özel yere taşınmış[12]; bu alandayken bir kez daha taşınma kararı alınmasıyla 2015 yılında Merdivenköy Mahallesi'nde konumlanmış; 2019 yılında Hasanpaşa'daki yerinin yenilenmesiyle bu mahalleye geri dönmüştür.[13] Salı Pazarı olarak kullanımı sona eren Kuşdili Çayırı'nın bir kısmı İspark bünyesinde otopark işleviyle kullanılmakta olup[2], diğer kısmı Kurbağalıdere ıslah çalışmaları ve Yoğurtçu Parkı yenileme çalışmaları kapsamında şantiye olarak kullanılmıştır.[14][15] Şantiye olan alanda Yaşam Vadisi projeleri kapsamında "çayır fonksiyonunda yeşil alan" oluşturulması beklenirken, alanın Fenerbahçe'ye ait maçların oynandığı günlerde fiilen otopark olarak kullanımı tepki toplamaktadır.[3]

Kaynakça

  1. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 12 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2013. 
  2. ^ a b "Eski Salı Pazarı". İspark. 20 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2024. 
  3. ^ a b c "Kuşdili'ne yeşil alan sözü yerine getirilmedi: Kadıköylüler İBB yetkilisine sordu". Sol Haber. 20 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2024. 
  4. ^ "Köprü altına 70 milyon Euro yatırdı, 'Terminal Kadıköy'e dönüştürdü". Ekonomim. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2013. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2014. 
  7. ^ "Kadıköylüler kazandı: Kuşdili Çayırı'nda otopark projesi iptal edildi". Yeşil Gazete. 20 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2024. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2013. 
  9. ^ Mehmet Bedri Muharrem, Siyah Beyaz Kalamış, 2013.
  10. ^ Müfid Ekdal (2005). Bir Zamanlar Kadıköy’ün Çayırları Vardı. Gazete Kadıköy.
  11. ^ Salı Pazarı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (1994).
  12. ^ "Değişen Yüzüyle Kadıköy Salı Pazarı". Mikro Scope. 20 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Ünü sınırları aşan tarihi Salı Pazarı yeni yerinde". TRT Haber. 20 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2024. 
  14. ^ "Kurbağalıdere'ye Islah Çalışması". Yapı. 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2024. 
  15. ^ "Kuşdili Çayırı otopark değil çayır olmalı". HaberSol. 4 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kadıköy</span> İstanbul ilçesi (Anadolu Yakası)

Kadıköy, eskiden Kalkedon, İstanbul ilinin Anadolu Yakası'nda yer alan ilçelerinden birisidir. Kocaeli Yarımadası'nın güneybatı kesiminde bulunan Kadıköy, batı ve güneyde Marmara Denizi, kuzeybatıda Üsküdar, kuzeydoğuda Ataşehir ve doğuda Maltepe ilçeleriyle çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Moda, Kadıköy</span> İstanbulun Kadıköy ilçesinde bir semt

Moda, İstanbul ilinin Anadolu yakasında, Kadıköy ilçesinde, tarihî yarımadanın karşısında bulunan semt.

<span class="mw-page-title-main">Osman Hamdi Bey</span> Türk ressam, arkeolog ve müzeci

Osman Hamdi Bey, Türk arkeolog, müzeci, ressam ve Kadıköy'ün ilk belediye başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Söğütlüçeşme Camii</span>

Söğütlüçeşme Camii, Kadıköy'de bir cami. Kuşdili Camii de denir. İki minareli caminin temeli 27 Temmuz 1963’te atılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hamiyet Yüceses</span> Türk şarkıcı

Hamiyet Yüceses, Türk Sanat Müziği sanatçısı.

<span class="mw-page-title-main">Acıbadem, Kadıköy</span> Kadıköy, İstanbul, Türkiyede mahalle

Acıbadem, İstanbul’un Anadolu yakasında Kadıköy ilçesine bağlı bir mahalledir. Kuzeyinde, Üsküdar ilçesine bağlı Acıbadem Mahallesi bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Bağdat Caddesi</span> Kadıköyden başlayıp Maltepeye kadar devam eden bir cadde

Bağdat Caddesi ya da kısaca Cadde, İstanbul'un Anadolu yakasında bulunan; Kadıköy Belediyesi sınırları içerisinde; Kızıltoprak'tan başlayarak Maltepe Belediyesi sınırlarındaki Cevizli'ye kadar uzanan ünlü bir caddedir.

<span class="mw-page-title-main">Kurbağalıdere, Kadıköy</span>

Kurbağalıdere, İstanbul ilinin Anadolu yakasında Kadıköy ilçesinde yer alan bir semttir. Fikirtepe, Kızıltoprak, Feneryolu ve Bahariye semtlerinin arasında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Strabon</span> Yunan tarihçi, coğrafyacı ve düşünür

Strabon, Yunan tarihçi, coğrafyacı ve filozoftur. Yaşadığı dönemde bilinen yerlere yapılan göçlere ve hangi milletlerin nerelerde yerleşmeler yaptığı üzerine gerçekleştirdiği çalışmalarla ün kazanmıştır. Roma aristokratlarıyla kan bağı olduğu düşünülmektedir. Bugünkü Amasya ili sınırlarının içinde varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Dünyanın ilk coğrafyacısı kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Söğütlüçeşme, Kadıköy</span> Kadıköy, İstanbul, Türkiyede mahalle

Söğütlüçeşme, İstanbul ilinin Kadıköy ilçesine bağlı bir semttir.

<span class="mw-page-title-main">Kuşdili Deresi</span>

Kuşdili Deresi ya da Kurbağalıdere, İstanbul'un Anadolu Yakasında Marmara Denizi'ne dökülen başlıca akarsulardan biri.

<span class="mw-page-title-main">İnciburnu Feneri</span> İstanbulun Kadıköy ilçesi kıyısında bulunan deniz feneri

İnciburnu Feneri ya da İnciburnu Mendirek Feneri, İstanbul'un Kadıköy ilçesi kıyısında bir mendirek üzerinde yer alan deniz feneridir. İnciburnu Feneri ile yaklaşık olarak tam karşısında bulunan Ahırkapı Feneri arasındaki hat, İstanbul Boğazı'nın resmî güney sınırını oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fikirtepe</span> Kadıköy, İstanbul, Türkiyede mahalle

Fikirtepe, İstanbul ilinin Anadolu Yakası'nda, Kadıköy ilçesi sınırları içinde bir semt. Fikirtepe mahallesinin yanı sıra, Eğitim ve Dumlupınar mahallerini de kapsayan bir bölgenin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Elkatipzade</span> Türk futbolcu ve spor kulübü yöneticisi

Mustafa Elkatipzade, Türk spor yöneticisi. Fenerbahçe'nin tarihteki 3. teknik direktörüdür. Ayrıca Türk futbolundaki ilk altyapı sistemini oluşturan isimdir. Fenerbahçe Spor Kulübü iki numaralı üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Hasanpaşa, Kadıköy</span> Kadıköy, İstanbul, Türkiyede mahalle

Hasanpaşa, İstanbul ilinin Anadolu Yakası'nda bulunan Kadıköy ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Papazın Çayırı</span>

Papazın Çayırı, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan ve futbol maçlarının oynandığı eski saha. Sahanın olduğu bölgede, günümüzde Fenerbahçe Şükrü Saracoğlu Stadyumu yer almaktadır.

Ahmet Üstün, Türk ses sanatçısı, besteci ve oyuncu.

<i>Pembe Başlıklı Kız</i> Osman Hamdi Beye ait bir tablo

Pembe Başlıklı Kız, Osman Hamdi Bey'in Haziran 1904'te yaptığı yağlı boya tablo. Tabloda Batılı tarzda giyinmiş Pembe bir başlık ve başlık ile yakın tonda bir elbise giyen kız çocuğu açık bir alanda ayakta durmaktadır. Resimde Osman Hamdi Bey'in, 4 Eylül 1893 - 1 Ağustos 1958 yılları arasında yaşamış olan kızının 11 yaşındayken yaptığı portresi görülmektedir. Nazlı, Osman Hamdi Bey ile Mary/ Naile Hanım'ın son çocuğudur. Eser, yapıtlarında model olarak kendisi, ailesi ve yakınlarını kullanan Osman Hamdi Bey'in aile portreleri arasında yer almaktadır. Osman Hamdi Bey'in akrabası olan Edhem Eldem'in aktardığına göre; Osman Hamdi Bey'i 1908 ihtilalinden hemen sonra ziyaret eden Maurice de Sorgues adlı Fransız gazeteci o zamanlar 15 yaşında olan Nazlı'ya dair bilgiler vermiştir.

"Bir öğleden sonra Hamdi Bey'i evinde Renan'ın bir cildini tekrar okurken bulma şansına sahip oldum. bir de Madame Hamdi Bey ile babasının karakterine sahip olan ve büyük bir sanatçı gibi Chopin ve Beethoven yorumlayan zarif Nazlı'yı da görebildim".

<span class="mw-page-title-main">Dudullu (İstanbul Metrosu)</span> İstanbul Metrosu istasyonu

Dudullu (M5) Metro İstasyonu, İstanbul Metrosu'nun M5 Metro Hattı'nda yer alan ve 21 Ekim 2018'de hizmete giren yer altı metro istasyonudur.

<span class="mw-page-title-main">Yoğurtçu Parkı</span> Kadıköyde park

Yoğurtçu Parkı, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde, Moda semtinde bulunan parktır. Osmanağa Mahallesi sınırları içerisindedir ve Moda Sahili bitiminden başlayarak Kurbağalıdere ve Yoğurtçu Parkı Caddesi'ne paralel konumda, Kurbağalıdere Köprüsü'ne kadar uzanmaktadır.