Krom
 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Görünüş | gümüşi metalik | ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Standart atom ağırlığı Ar, std(Cr) | 51,9961(6) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Kütle numarası | 51.9961±0.0006[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Periyodik tablodaki yeri | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| Atom numarası (Z) | 24 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Grup | 6. grup | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Periyot | 4. periyot | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Blok | d bloku | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektron dizilimi | [Ar] 3d5 4s1 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Kabuk başına elektron | 2, 8, 13, 1 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Fiziksel özellikler | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Faz (SSB'de) | Katı | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Erime noktası | 2180 K (1907 °C, 3465 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Kaynama noktası | 2944 K (2671 °C; 4839,8 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Yoğunluk (SSB'de) | 7,192 g/L[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Erime entalpisi | 20.0kJ kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Buharlaşma entalpisi | 347 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Molar ısı kapasitesi | 23,35 J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||
Buhar basıncı
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| Atom özellikleri | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Yükseltgenme durumları | -4, -2, -1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6 depending | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronegatiflik | Pauling ölçeği: 1,66 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| İyonlaşma enerjileri |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| Atom yarıçapı | Deneysel: 128 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Van der Waals yarıçapı | 189±5 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Diğer özellikleri | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Kristal yapı | Hacim merkezli kübik (hmk) a = 288.49 pm (20°C)[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Ses hızı çubukta | 5940 m/s (20 °C'de) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Genleşme | 4,81 µm/(m·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Isı iletkenliği | 93,9 W/(m·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektrik direnci | 125 Ω·m | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Manyetik düzen | Antiferromanyetizma | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Manyetik alınganlık | +280.0×10−6 cm3/mol[3] | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Young modülü | 279 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Kayma modülü | 115 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Hacim modülü | 160 GPa | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Poisson oranı | 0,21 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Mohs sertliği | 8,5 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Vickers sertliği | 1060 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Brinell sertliği | 687–6500 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||
| CAS Numarası | 7440-47-3 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Tarihi | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Adını aldığı | Grekçe: Khroma(χρῶμα) "renk" | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Keşif | Louis Nicolas Vauquelin | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Ana izotopları | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Krom, atom numarası 24, atom ağırlığı 51,996 olan metalik bir elementtir. İsmi Yunanca renk anlamına gelen "kroma"dan gelmektedir. Parlak ve yansıtıcı özelliğe sahiptir.
Dünyada en çok krom rezervine sahip ülkeler Güney Afrika, Kazakistan, Türkiye ve Hindistan'dır.[4]
Tarihçe
Johann Gottlob Lehmann, 1762 yılında Rusya'da, Ural Dağları'nda kromun izine rastladı ve 1797'de Louis Nicolas Vauquelin bu cehveri çözümlemeyi başarınca elemente renk konusundaki kuvvetinden dolayı bu adı verdi.[5]
Osmanlı'da krom
Anadolu'da krom ilk kez 1848'de Harmancık yakınlarındaki Kozluca köyü civarında Lawrence Smith tarafından keşfedildi. 1850'de Yüzbaşı Mehmet Efendi, Dağardı Kazası'nda ikinci bir krom madeni keşfetti. İlerleyen yıllarda ek krom madenleri keşfedilmeye devam edildi. 19. yüzyılın ortalarında Osmanlı dünyada krom üreten tek devletti.[5]
Özellikleri
Krom çok sert olması ve erime noktasının 1857 °C olması nedeniyle,[] metallere sertlik sağlanması ve zırhlı araç yapımı için kullanılır. En önemli kullanım alanı Nikel ile beraber paslanmaz çeliklerdedir.[5] Oluşturduğu kromoksit tabakası çelik yüzeyini film tabakası gibi kaplar ve kimyasal korozyona karşı dayanıklılık sağlar.
Krom doğada +3 yüklüdür, indirgenme reaksiyonuyla +6 değerlik alır. Toz formdaki krom, deri tabaklamada uzun yıllardır kullanılmaktadır. Deriye uzun süre dayanma özelliği kazandırır. Ayrıca 118 elementten 24. sıradadır. Latincesi Chromium'dur ve simgesi Cr'dir.
Krom kandaki şekerin hücrelere aktarılmasına yardımcı olur. Krom yer fıstığı, yumurta sarısı, peynir, üzüm suyu, maya, istiridyede bulunur. Kemiklere de faydası vardır.
Krom sanayi ortamında iş parçalarının hareket ettiği yataklar içerisinde aşınmasını da engellemektedir. Bir piston ve piston yatağının krom kaplama işlemi yapıldıktan sonra çalışması ile ömrü ortalama 4 - 8 ay arası artmaktadır. (Tabii ki parçadan parçaya değişir) Yani kısaca krom korozyonu da engellemekte ve kayganlığı sağlamaktadır.
Yapılan araştırmalar sonucunda hekzavalent krom iyonu ve bileşiklerinin kanser yaptığı keşfedildi ve IARC tarafından Grup 1 (İnsanlar için Kanserojen) olarak sınıflandırıldı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ url=https://www.ciaaw.org/chromium.htm 16 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b Arblaster, John W. (2018). Selected Values of the Crystallographic Properties of Elements. Materials Park, Ohio: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
- ^ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
- ^ "CHROMIUM" (PDF). usgs.gov. 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ a b c Arif Bilgin, Burhan Çağlar ((Ed.)). Klasikten Moderne Osmanlı Ekonomisi. Kronik Kitap. ss. 238-248.
