İçeriğe atla

Kriptomnezi

Kriptomnezi, unutulan bir anının, onun yeni ve orijinal bir şey olduğuna inanan kişi tarafından tanınmadan geri döndüğünde meydana gelir. Bir kişinin bir düşünceyi, bir fikri, bir melodiyi, bir ismi veya bir şakayı oluşturduğunu,[1] kasıtlı olarak intihal yapmayarak, aksine bir anıyı yeni bir ilhammış gibi deneyimlediğini yanlış bir şekilde hatırlayabileceği bir hafıza yanlılığıdır.

Erken kullanım

Kriptomnezi ilk olarak 1874'te, rahip ve medyum olan Stainton Moses'i de içeren bir şekilde belgelendi.[2][3]

Sözcük ilk olarak psikiyatrist Théodore Flournoy tarafından,[4] medyum Hélène Smith (Catherine-Élise Müller) vakasına atıfta bulunarak, psişiklikte yüksek oranda görülen "medyum tarafından ortaya çıkarılan gizli anıların, sıradan rüyalarımızda sıklıkla olduğu gibi, bazen bilinçaltı bir hayal gücü veya akıl yürütme çalışmasıyla büyük ölçüde bozulmasını" önermek için kullanıldı.

Carl Gustav Jung, konuyu "Okült Denen Fenomenlerin Psikolojisi ve Patolojisi Üzerine" (1902)[5] adlı tezinde ele almış ve "Kriptomnezi" (1905),[6] adlı makalesinde Friedrich Nietzsche'nin ’Böyle Buyurdu Zerdüşt’’ eserindeki fenomeni öne sürmüştür. Fikir Géza Dukes, Sándor Ferenczi ve Wilhelm Stekel'in yanı sıra Sigmund Freud tarafından keşiflerinin özgünlüğünden bahsederken incelenmiş veya bahsedilmiştir.[7][8] Jacques Lacan, Margarite Pantaine'in "vakasını" (Aimée Vakası) yeniden şekillendirirken ego idealini (Öteki olarak "ego"[9]) formülasyonunda kavramın uyarlanabilirliğini göstermiştir. Onun kendini "yanlış tanıma" deneyimleri, Lacan'ın Simgesel ve ayna aşamasına ilişkin sonraki temel teorileri için bir yapı sağladı.[10]

Kriptomnezi kelimesi, Yunanca kriptos (gizlenmiş, gizli, saklı) ve mnesia (hafıza) kelimelerinin bir bileşimidir.

Deneysel Araştırma

Kriptomnezinin ilk deneysel çalışmasında bir grup insan sırayla kategori örnekleri üretti. Örneğin kuş türü olarak: papağan, kanarya vb.nin söylenmesi. Daha sonrasındaysa, katılımcılardan yine aynı kategoride bulunan ama önceden söylenmeyen yeni örnekler bulmalarını istediler. Buna ek olarak, bir de kendilerinin hangi örnekleri verdiklerini hatırlamalarını rica ettiler. Bu aşamaların ardından, katılımcıların kasıtsız bir şekilde ya diğer kişilerin söylediği örnekleri tekrar vererek ya da yanlışlıkla başkalarının ürettiği kelimeleri kendileri söylemiş gibi hatırlayarak %3-9 oranında intihal yaptığı saptanmış.[11] Buna benzer sonuçlar, kelime bulmaca[12][13] oyunları ve beyin oturumu[14] seansları gibi yöntemler kullanıldığında da tekrar elde edilmiştir.

B.F. Skinner kendini intihal yani bir kişinin kendi düşüncesini, yazısını, işini tekrar kullanması olarak çevirebileceğimiz self-plagiarism ile olan tecrübesini şu sözlerle tanımlıyor:

“Yaşlılığın en cesaret kırıcı deneyimlerinden biri, daha yeni parmak bastığınız çok önemli ve çok iyi ifade edilmiş bir noktanın uzun zaman önce yayımladığınız bir yayınınızda sizin tarafınızdan değinildiğini keşfetmektir”.[15]

İntihalin iki şeklini tanımlamak için “kaynağı unutma”, “fark etme hatası” gibi çeşitli terimler üretilmiştir. İki kriptomnezi türü birbirinden bağımsız görünmektedir çünkü hata oranları arasında hiçbir ilişki bulunmamıştır[16] ve bu iki tür farklı nedenlerle ortaya çıkar.[17]

Nedenler

Kaynakları düzgün bir şekilde izleme yeteneği bozulduğunda kriptomnezinin ortaya çıkması daha olasıdır. Örneğin, insanların, fikri ilk düşündükleri anda yüksek bilişsel yük altında olduklarında, yanlış bir şekilde fikirlerin kendilerine ait olduğunu iddia etme olasılıkları daha yüksektir.[18] İntihal, insanlar fikrin orijinal kaynağından uzaklaştığında artar ve katılımcılara fikirlerinin kaynağına dikkat etmeleri özel olarak talimat verildiğinde azalır. Yanlış iddialar, aynı cinsiyetten kişiler tarafından orijinal olarak önerilen fikirler için de daha yaygındır, çünkü muhtemelen benliğin aynı cinsiyetten bir kişiye algısal benzerliği, kaynak karışıklığını şiddetlendirir. Diğer çalışmalarda, fikrin zamanlamasının da önemli olduğu bulunmuştur: eğer bir başkası, benlik bir fikir üretmeden hemen önce bir fikir üretirse, diğerinin fikrinin kişinin kendisine ait olduğunun iddia edilme olasılığı daha yüksektir. Çünkü görünüşe göre kişi, kaynak bilgiyi düzgün bir şekilde izlemek için kendi sırasına hazırlanmakla çok meşguldür. 

Önem

Carl Jung'un,[19] İnsan ve Sembolleri kitabında açıkladığı gibi, "Bir yazar, önceden düşünülmüş olan bir plana göre yazmakta ve bir öykü geliştirmektedir. Neden sonra ansızın temadan dışarı sıçrar. Ola ki aklına yeni bir fikir gelmiş ya da yeni bir yan öykü canlanmıştır. Kendisine bu değişikliğe neyin neden olduğu sorulduğunda buna yanıt veremez. Belki de önceden hiç bilmediği bir malzeme üretmekte olduğu halde bu değişikliği hiç fark etmemiştir. Kimi zaman ise yazdıklarının, kendisinin hiç okumadığına inandığı bir başka yazarın yapıtlarına belirgin bir benzerlik taşıdığı görülebilir, gösterilebilir."

Jorge Luis Borges'in " Don Kişot'un Yazarı Pierre Menard " adlı öyküsü, kriptomnezinin bir canlandırmasıdır. Bu eser -aslında var olmayan- Pierre Menard hakkında bir eleştiri veya inceleme niteliğinde yazılmıştır. Kısa bir önsöz ve Menard'ın tüm eserlerinin listesi ile başlar.

Borges'in "incelemesi", Don Kişot'un salt "çevirisinin" ötesine geçmeye çalışan ve onu 17. yüzyıl İspanyolcasında yeniden yaratabilecek bir 20. yüzyıl Fransız yazarını canlandırıyor. Sonuç olarak, Pierre Menard, uygun çevirinin doğası veya bu durumda kripto amnezinin hermenötiği ile ilgili düşünce ve tartışmayı kışkırtmak için sıklıkla kullanılır.

Vakalar

Nietzsche

Jung, İnsan ve Sembolleri'nde aşağıdaki örneği verir.[20] Friedrich Nietzsche'nin Böyle Buyurdu Zerdüşt kitabında yazılan bir olay neredeyse kelimesi kelimesine, Nietzsche bu kitabı yazmasından yarım yüzyıl önce, 1835 civarında yayınlanan başka bir kitapta anlatılan olayla aynıdır. Bu, ne bilinçli bir intihal ne de tamamen tesadüf olarak kabul edilir: Nietzsche'nin kız kardeşi, orijinal hikâyeyi Nietzsche daha gençken, muhtemelen 12 ila 15 yaşları arasında okuduğunu doğruladı; Nietzsche'nin genç entelektüel yetenekleri, daha sonraki bilişsel yozlaşması ve buna eşlik eden psikolojik bozulması (özellikle, daha sonraki davranış ve yazılarında kendini gösterdiği gibi artan büyüklenmeciliği) birleşerek, olayı ilk okuduğunda hafızasına aldığını, daha sonra da bu yazıyla karşılaştığını unutup bunu kendi beyninin ürettiğini sandığı ihtimalini güçlendirir.[21]

Byron

Bazı durumlarda, kriptomnezi ve zeitgeist (bilimdeki çoklu keşif kavramını karşılaştırın) arasındaki çizgi biraz belirsiz olabilir. Lord Byron'ın gizli draması Manfred'in okuyucuları, Goethe'nin Faust'unu okurken güçlü bir benzerlik fark etti. 1820'de yayınlanan bir incelemede Goethe, "Byron'ın Manfred trajedisi benim için harika bir fenomendi ve beni yakından etkilemişti. Bu eşsiz entelektüel şair benim Faustus'umu kendine aldı ve ondan, kendi hipokondriyak mizahını besleyebilmek için en tuhaf besinleri çıkardı. Hiçbir ilke aynı kalmasın diye bütün etkileyici ilkeleri kendi yorumunda ve kendi amaçları için kullandı; ve özellikle bu yüzden onun dehasına yeterince hayran olamıyorum."[22] Byron görünüşe göre iltifat için müteşekkirdi; ancak Faust'u hiç okumadığını iddia etti.

Barrie

Peter Pan'ın yaratıcısı JM Barrie, kriptomnezi oluşumunun farkındaydı. Peter ve Wendy'de[23] Wendy, Peter'ın gölgesini tekrar dikiyor ve bu Peter'ı çok mutlu ediyor ama Peter hemen gölgeyi kendisinin diktiğini düşünüyor:

"Ne kadar akıllıyım," diye coşkuyla öttü, "ah, benim zekam!"

Peter bir dizi başka klinik olarak doğru bellek özelliği sergiler ve bundan Barrie'nin, Peter'ın davranışlarının sebebinin benmerkezcilik değil de hafıza bozukluğu olarak yazdığı anlamı çıkarılabilir.[24]

Keller

Helen Keller, intihal olarak yanlış yorumlanan bir kriptomnezi olayıyla kendisinin ve öğretmeninin güvenilirliğini tehlikeye attı.[25] Keller, yazdığı Buz Kralı kitabının Margeret Canby'nin Buz Perileri kitabına oldukça benzediğinden dolayı intihalle suçlandı. Keller Buz Perileri kitabını daha önce okumadığını söylese de daha sonra bu kitabın onda 4 yıl önce okunduğu ve Keller'ın kitabı farkında olmadan gömülü hafızasından yazdığı ortaya çıktı. Keller sinir bozukluğu geçirdi ve hayatında tekrar kurgu yazmadı.

Stevenson

Robert Louis Stevenson, Define Adası'nı yazarken meydana gelen ve birkaç yıl sonra utanarak keşfettiği bir kriptomnezi olayına atıfta bulunur:

... Şimdi acılı bir döneme giriyorum. Hiç şüphesiz papağan bir zamanlar Robinson Crusoe'ya aitti. Hiç şüphesiz iskelet Poe'dan aktarılmıştır. Bunların pek azını düşünüyorum, bunlar önemsiz şeyler ve ayrıntılar; ve hiç kimse iskeletlerin tekeline sahip olmayı ya da konuşan kuşlarda köşeyi dönmeyi umamaz. Bana söylenene göre şaryo, Masterman Ready kitabından. Olabilir, bir zerre umurumda değil. Bu faydalı yazarlar, şairin şu sözünü yerine getirmişlerdi: ayrılırken arkalarında zamanın kumlarında ayak izleri bıraktılar, Ayak İzleri belki bir başkası -ve ben ötekiydim! Vicdanımı harekete geçiren Washington Irving'e olan borcumdur ve haklı olarak öyledir, çünkü intihalin nadiren daha ileri götürüldüğüne inanıyorum. Bir düzyazı anlatı antolojisi amacıyla Bir Gezginin Öyküleri'ni birkaç yıl önce elime aldım ve kitap beni çok etkiledi: Billy Bones, göğsü, salondaki şirket, bütün içsel ruh ve ilk bölümlerimin önemli bir kısmı - hepsi oradaydı, hepsi Washington Irving'in malıydı. Ama o zaman, ilhamın bahar gelgitleri gibi görünen bir şekilde geldiğinde, şöminenin yanında oturup yazarken, bunun hakkında hiçbir tahminim yoktu; ne de her gün, öğle yemeğinden sonra, aileme sabahki çalışmalarımı yüksek sesle okurken. bana orijinal günah olarak göründü; sanki sağ gözüm gibi bana aitti ...

Altın Kudüs

Altın Kudüs (İbraniceירושלים של זהב) Naomi Shemer tarafından 1967 yılında çıkarılmış bir şarkıdır . Şarkının melodisinin bir kısmı, Juan Francisco Petriarena ' Xenpelar ' (1835-1869) tarafından bestelenen bir Bask ninnisi olan Pello Joxepe'ye[26] dayanmaktadır. Shemer, 1962'de İsrail'i ziyaret eden ve şarkıyı kendisinin ve Nehama Hendel'in de dahil olduğu bir gruba seslendiren İspanyol şarkıcı/söz yazarı Paco Ibáñez'in bir yorumunu duydu. Daha sonra, 1960'ların ortalarında Hendel'in Pello Joxepe söylediğini duyduğunu ve melodinin bir kısmını bilinçsizce ninniye dayandırdığını kabul etti. Shemer, bunun Pello Joxepe'ye benzediğini öğrendiğinde çok kötü hissetti, ancak Ibáñez'e konu hakkında ne hissettiği sorulduğunda, "bir şekilde yardımcı olduğuna sevindim" ve ne kızgın olduğunu ne de bunu intihal olarak gördüğünü belirtti.[27]

Tyler

1984'te Aerosmith adlı müzik grubu, Done With Mirrors albümünü kaydederken, grubun solisti Steven Tyler radyoda grubun "You See Me Crying" şarkısını duydu ve bunun kendi şarkıları olduğunu hatırlamayarak grubun bir cover versiyonunu kaydetmesini önerdi. Joe Perry, "Bu biziz,***kafalı!" diye yanıtladı.[28]

Harrison

Amerika Birleşik Devletleri telif hakkı yasasındaki emsal, 1976'dan beri, iddia edilen kriptomneziyi kasıtlı intihalden farklı tutmamıştır. Yeni ufuklar açan dava, Bright Tunes Music v. Harrisongs Music,[29] burada Ronald Mack tarafından yazılan ve bestelenen " He's So Fine "ın yayıncısı, mahkemeye George Harrison'ın " My Sweet Lord " şarkısının önemli bölümlerini "He's So Fine"dan ödünç aldığını gösterdi. Mahkeme, kopyalamanın bilinçaltında yapıldığı iddiasına rağmen tazminata hükmetti. Karar, ABKCO Music - Harrisongs Music[30] davasında İkinci Daire tarafından onaylandı ve daha sonra Three Boys Music - Michael Bolton davasında[31] Dokuzuncu Daire tarafından onaylandı ve ilke onaylanmış oldu.

McCullough

1987'de Avustralyalı yazar Colleen McCullough , Missalonghi'nin Hanımları adlı bir roman yayınladı. Eleştirmenler, LM Montgomery'nin 1926 tarihli bir romanı olan Mavi Şato'dan intihal yaptığını iddia etti. McCullough, Montgomery'nin eserlerini gençliğinde okuduğunu kabul etti, ancak benzerlikleri bilinçaltı hafızasına bağladı.[32]

Eco

Yorumlama ve Aşırı Yorumlama'da, Umberto Eco geniş kitap koleksiyonu arasında , Gülün Adı adlı romanındaki ana nesneye ürkütücü bir şekilde benzeyen antika bir kitabın yeniden keşfini anlatıyor.

[33]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Taylor, F..K. (1965).Cryptomnesia and plagiarism. British Journal of Psychiatry, 111, 1111–1118.
  2. ^ Brian Righi (2008). "Chapter 4: Talking Boards and Ghostly Goo". Ghosts, Apparitions and Poltergeists. Llewellyn Publications. ISBN 978-0738713632. An early example of this occurred in 1874 with he medium William Stanton Moses, who communicated with the spirits of two brothers who had recently died in India. Upon investigation, it was discovered that one week prior to the séance, their obituary had appeared in the newspaper. This was of some importance because Moses's communications with the two spirits contained nothing that wasn't already printed in the newspaper. When the spirits were pressed for further information, they were unable to provide any. Researchers concluded that Moses had seen the obituary, forgotten it, and then resurfaced the memory during the séance. 
  3. ^ Robert Todd Carroll (2014). "Cryptomnesia". The Skeptic's Dictionary. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2022. 
  4. ^ Théodore Flournoy (1901). From India to the Planet Mars: A Case of Multiple Personality with Imaginary Languages – answers.com/topic/cryptomnesia-psychoanalysis vasıtasıyla. 
  5. ^ "On the psychology and pathology of so-called occult phenomena". Coll. works. 1. Londra: Routledge and Kegan Paul. 1902.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  6. ^ "Cryptomnesia". Coll. works. 1. Londra: Routledge and Kegan Paul. 1902 – United States Bollingen Foundation vasıtasıyla.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  7. ^ A note on the prehistory of the technique of analysis. SE 18. 1920. ss. 263-265.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  8. ^ Josef Popper-Lynkeus and the theory of dreams. SE 19. 1923. ss. 259-263.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  9. ^ The Seminar of Jacques Lacan. New York: W.W. Norton & Co. 1988. s. 7. ISBN 0-393-30709-3. 
  10. ^ "[Pantaine] remembered with horror the time she had spent in hospital and blamed Lacan for never having done anything to get her out of the asylum, for never having helped her or listened to her properly. In her opinion, he had stolen her life story and turned it into a thesis. When he became famous she resented it, and feelings of persecution again rose up strongly ίη her. She never forgave Lacan for not having given her back her manuscripts. After Lacan's death Ι asked Jacques-Alain Miller [Lacan's protégé and son-in-law] to look for them. Ι knew how much Marguerite's son wanted to have them back, though he didn't want to ask for them himself. But Ι never received any answer." Jacques Lacan. New York: Columbia Univ. Press. 1997. ISBN 0-231-10146-5.  (Cryptomnesia occurs when a forgotten memory returns without its being recognized as such by the subject, who believes it is something new and original - see "Lamella". No Subject. 16 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2022. )
  11. ^ Brown, A. S., & Murphy, D. R. (1989). Cryptomnesia: Delineating inadvertent plagiarism. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 15, 432–442.
  12. ^ Marsh, R. L., & Bower, G. H. (1993). Eliciting cryptomnesia: Unconscious plagiarism in a puzzle task. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 19, 673–688.
  13. ^ Marsh, R. L. & Landau, J. D. (1995). Item availability in cryptomnesia: Assessing its role in two paradigms of unconscious plagiarism. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 21, 1568–1582.
  14. ^ Marsh, R. L. Landau, J. D. Hicks, J. L. (1997). Contributions of inadequate source monitoring to unconscious plagiarism during idea generation. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 23, 886–897.
  15. ^ Skinner, B. F. (1983) Intellectual self-management in old age. American Psychologist, 38, 239–244.
  16. ^ Brown, A. S., & Halliday, H. E. (1991). Cryptomnesia and source memory difficulties. American Journal of Psychology, 104, 475–490.
  17. ^ Bredart, S., Lampinen., J. M., & Defeldre, A. (2003) Phenomenal characteristics of cryptomnesia. Memory, 11, 1–11.
  18. ^ Macrae, C.N., Bodenhasen, G. V. & Calvini, G. (1999). Contexts of cryptomnesia: May the source be with you. Social Cognition, 17, 273–297.
  19. ^ "Cryptomnesia and Plagiarism — TAYLOR 111 (480): 1111 – The British Journal of Psychiatry". bjp.rcpsych.org. 26 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2008. 
  20. ^ "Cryptomnesia". Shell of Man. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2013. 
  21. ^ Nietzsche On Gender. University of Virginia Press. 2005. s. 204. ISBN 0-8139-2320-4. The book of adventure stories as "source" was discovered by Carl Jung, who describes his find, and his subsequent belief that Nietzsche had "crpytomnesia," the concealed recollection of a textual memory, to his seminar of fellow depth psychologists who gathered once a week between 1934 and 1939 to analyze Thus Spoke Zarathustra. The piece of text "secretly crept up and reproduced itself" in "Of Great Events" (Z 2). Jung recognized the story about seamen stopping on an island to hunt rabbits, having read it in his grandfather's library. He wrote Elisabeth Forster-Nietzsche, who confirmed that she and Nietzsche had read the same book in their grandfather's library, when Nietzsche was eleven. This, Jung informed his Zarathustra seminar, "shows how the unconscious layers of the mind work." He added, "the absolute parallel is of course formed by the rabbits" (1218).  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  22. ^ Reprinted in Lord Byron: The Critical Heritage by Andrew Rutherford
  23. ^ Peter and Wendy. Hodder and Stoughton. 1911.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  24. ^ Peter Pan and the Mind of J. M. Barrie. Cambridge Scholars Publishing. 2016. ISBN 978-1-4438-9107-3.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  25. ^ Jonathan Bailey. "5 Great People Who Plagiarized 18 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Plagiarism Today, February 10, 2015.
  26. ^ Paco Ibáñez: https://www.youtube.com/watch?v=ttuRcl1dK1M 17 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  27. ^ Nurit Wurgaft (6 Mayıs 2005). "Naomi Shemer had no reason to feel bad, says Basque singer". Haaretz. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2014.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım)
  28. ^ Aerosmith: The Ultimate Illustrated History of the Boston Bad Boys. Voyageur Press. 2011. s. 119. ISBN 978-0-7603-4106-3. 17 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  29. ^ 420 F. Supp. 177 (S.D.N.Y. 1976), available at "Archived copy". 26 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2009. 
  30. ^ 722 F.2d 988, 221 U.S.P.Q. 490, available at http://digital-law-online.info/cases/221PQ490.htm 10 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  31. ^ "Three Boys Music v. Michael Bolton 212 F.3d 477 (9th Cir.2000)". Music Copyright Infringement Source (İngilizce). USC Gould School of Law. 24 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2017. 
  32. ^ Maunder (30 Ocak 2015). "Outspoken writer Colleen McCullough praised by all except literary establishment". Sydney Morning Herald. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2016. 
  33. ^ Umberto Eco; Stefan Collini; Richard Rorty; Jonathan Culler; Christine Brooke-Rose (1992). Yorumlama ve fazla yorumlama. Cambridge University Press. s. 88. ISBN 978-0-521-42554-4. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2011. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Carl Gustav Jung</span> İsviçreli psikiyatr, analitik psikolojinin kurucusu (1875–1961)

Carl Gustav Jung, İsviçreli psikiyatr. Analitik psikolojinin kurucusudur. Derinlik psikolojisinin Sigmund Freud ve Alfred Adler ile beraber üç büyük kurucusundan birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Dört Halife</span>

Dört Halife ya da Râşid Halifeler; Sünnilik'te Râşid halifeler, doğru yola yönlendirilen ve doğru bir model olduğu kabul edilen halifelerdir. Bazıları bu kategoriye Muhammedin torunu Hasan'ın 6 aylık hilafetini de sokarlar. İslam peygamberi Muhammed'in ölümünden sonra ümmete önderlik eden ilk dört halifedir:

Cinsiyetçilik, kişinin cinsiyetine veya toplumsal cinsiyetine dayalı önyargı veya ayrımcılıktır. Cinsiyetçilik herkesi etkiler. Basmakalıplarla ve toplumsal cinsiyet rolleriyle bağlantılıdır, ve bir cinsiyetin veya toplumsal cinsiyetin doğası gereği diğerinden üstün olduğu inancını içerebilir. Aşırı cinsiyetçilik kadın düşmanlığını, cinsel tacizi, tecavüzü ve diğer cinsel şiddet biçimlerini teşvik edebilir. Cinsiyet ayrımcılığı cinsiyetçiliği kapsayabilir. Bu terim, insanlara cinsiyet kimlikleri veya toplumsal cinsiyet veya cinsiyet farklılıklarına dayalı ayrımcılık olarak tanımlanmaktadır. Cinsiyet ayrımcılığı özellikle işyeri eşitsizliği açısından tanımlanmaktadır. Sosyal veya kültürel gelenek ve normlardan ortaya çıkabilir.

<span class="mw-page-title-main">Yaratılışçılık</span> varlığın, doğaüstü bir güç tarafından yoktan meydana getirildiği inancı

Yaratılışçılık evren, Dünya, yaşam ve insanlar gibi unsurların ilahi yaratımın doğaüstü eylemlerinden kaynaklandığına dair dini inançtır. Yaratılışçılık doğal fenomenlerin kökeni ve gelişimini tanımlayan evrim gibi bilimsel açıklamaları kabul veya reddetme konusunda farklılık gösteren bir dizi dini görüşü içerir.

<span class="mw-page-title-main">Cinsel taciz</span>

Cinsel taciz, cinsel iyilik karşılığında istenmeyen ve uygunsuz ödül vaatleri dahil olmak üzere, açık veya örtülü cinsel imaların kullanılmasını içeren bir taciz türüdür. Cinsel taciz, sözlü ihlallerden cinsel istismara veya saldırıya kadar bir dizi eylemi içerir. Taciz işyeri, ev, okul veya dini kurumlar gibi birçok farklı sosyal ortamda meydana gelebilir. Tacizciler veya kurbanlar herhangi bir cinsiyetten olabilir.

<span class="mw-page-title-main">İslam'da kadın</span> İslam toplumlarında kadının yeri

Müslüman kadınların deneyimleri farklı toplumlarda ve aynı toplum içinde büyük farklılıklar gösterir. Ortak yönleri ise, hayatlarını değişen derecelerde etkileyen, aralarındaki geniş kültürel, sosyal ve ekonomik farklılıklar arasında köprü kurmaya hizmet edebilecek ortak bir kimlik veren İslam dinine bağlılıklarıdır.

Eşzamanlılık, ilk olarak analitik psikolog Carl G. Jung tarafından "anlamlı bir şekilde ilişkili görünen ancak nedensel bir bağlantıdan yoksun durumları tanımlamak için" ortaya atılan bir kavramdır. Çağdaş araştırmalarda, eşzamanlılık deneyimleri, kişinin zihnindeki olaylar ile dış dünya arasındaki tesadüflerin nedensel olarak birbiriyle ilgisiz olabileceği, ancak başka bilinmeyen bir bağlantısı olabileceğine dair kişinin öznel deneyimine atıfta bulunur. Jung, bunun insan zihninin sağlıklı, hatta gerekli bir işlevi olduğunu ve psikozda zararlı hale gelebileceğini savunmuştur.

Ara verme etkisi öğrenmenin zamana yayıldığında daha iyi olması, sıkıştırılmış tekrarlama yerine aralıklı tekrarlamanın tercih edilmesidir. Pratik olarak bu etki "tıkınma" denebilecek sınav gecesi çalışmasının uzun bir zaman çerçevesinde aralıklı çalışmak kadar etkili olmayacağını öne sürer. Bu etki öğreneni zorlar, ancak uzun süreçte daha iyi öğrenme sağlar.

Uzmanlık, bir veya daha fazla alanda üstün performans gösterme olarak tanımlanır. Bir alanda uzman olan kişi bu alanın gerektirdiği becerilere ve bilgilere sahip olan kişidir. Uzmanlık, uzmanları acemilerden ve ilgili alandaki daha az deneyimli kişilerden ayıran özellikler, beceriler ve alanın bilgisi ile ilgilidir. Bilişsel psikoloji için önemli bir çalışma alanıdır. Literatürde müzik, satranç, spor gibi alanlardaki uzmanlıkla ilgili çalışmalar yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rus kültürü</span>

Rus kültürü milletin tarihi, coğrafi konumu ve engin genişliği, dini ve sosyal gelenekleri ve Batı etkisi ile oluşturulmuştur. Rus yazarlar ve filozoflar Avrupa düşüncesinin gelişmesinde önemli bir rol oynamışlardır. Ruslar ayrıca klasik müziği, baleyi, sporu, resmi, ve sinemayı da büyük ölçüde etkilemişlerdir. Rus ulusu ayrıca bilim ve teknolojiye ve uzay araştırmalarına öncü katkılarda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Richard Lynn</span>

Richard Lynn, tartışmalı bir İngiliz psikolog ve yazardır. Ünvanı 2018'de geri alınana kadar Ulster Üniversitesi'nde fahri profesördü. Beyaz üstünlükçüsü ve bilimsel ırkçılık savunucusu olarak tanımlanan Mankind Quarterly dergisinin eski editör yardımcısı ve şu anki baş editörüdür. Zeka üzerine çalışan Lynn, cinsel ve ırksal farklılıkların zekayı etkilediğine olan inancıyla tanınır. İngiltere'deki King's College, Cambridge'de eğitim gören Lynn; Exeter Üniversitesi'nde psikoloji alanında öğretim görevlisi olarak çalışmasının yanı sıra Dublin'deki Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü'nde ve Coleraine'deki Ulster Üniversitesi'nde psikoloji profesörü olarak çalışmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kahire Kuşatması</span> 1801 yılında Fransız devrim savaşları sırasında Mısırdaki kuşatma

Kahire Kuşatması, Fransız Devrim Savaşları sırasında Osmanlı kuvvetleri ile Fransız ve İngilizler arasında Mısır Seferi'nden hemen bir önce gerçekleşen bir kuşatmadır. İngiliz komutan John Hely-Hutchinson, Haziran ortasında gerçekleşen birkaç çatışmadan sonra Kahire'ye doğru ilerledi. Hutchinson'a büyük bir Osmanlı kuvveti de katıldı ve Kahire kuşatıldı. 27 Haziran'da General Augustin Daniel Belliard komutasındaki 13.000 kişilik Fransız garnizonu teslim oldu. Jacques-François Menou komutasındaki Mısır'da kalan Fransız birlikleri, bu başarısızlıktan sonra İskenderiye'ye çekildi.

The Watcher, Ryan Murphy ve Ian Brennan tarafından Netflix için yaratılan bir Amerikan gizem gerilim televizyon dizisidir. 13 Ekim 2022'de gösterime girdi. Reeves Wiedeman tarafından New York dergisinde yayınlanan "The Cut" için 2018 yılında kaleme alınan bir makaleye dayanmaktadır. Başlangıçta bir mini dizi olarak tasarlanmasına rağmen, Kasım 2022'de dizi ikinci sezon için yenilendi.

<span class="mw-page-title-main">Felsefî karamsarlık</span>

Felsefi karamsarlık, hayata veya varoluşa olumsuz bir değer atfeden felsefi görüşler ailesidir. Felsefi kötümserler genellikle dünyada ampirik olarak acıların zevklere üstün geldiğini, hayatın ontolojik veya özünde canlı varlıklara karşı olduğunu ve varoluşun temelde anlamsız veya amaçsız olduğunu iddia ederler. Bununla birlikte, bu duruma verdikleri tepkiler çok çeşitlidir ve yaşamı onaylayıcı olabilir.

Kung Fu Panda: The Dragon Knight, Netflix için Mitch Watson ve Peter Hastings tarafından geliştirilen bir Amerikan CG animasyonlu televizyon dizisidir.

Arap Kemeri, Suriye Baas hükümetinin Haseke Valiliği'nin kuzeyindeki Kürt bölgelerini Araplaştırma projesidir. Projenin temel amacı bölgenin etnik yapısını Araplar lehine çevirmek ve diğer etnik grupların, özellikle de Kürtlerin aleyhine çevirmekti. Proje Esad Gölü'nün oluşturulması ile yerlerinden edilen Arapların Kürt bölgelerine yerleştirilmesiyle arazilerin ele geçirilmesini içeriyordu.

<span class="mw-page-title-main">Richard E. Grant</span> İngiliz-Svazi oyuncu

Richard E. Grant Svazi-İngiliz aktör ve sunucu. İlk filmini Withnail and I (1987) komedisinde Withnail olarak yaptı. Grant, Marielle Heller'ın drama filmi Can You Ever Forgive Me? 'deki Jack Hock rolüyle büyük beğeni topladı. (2018), En İyi Yardımcı Erkek dalında Independent Spirit Ödülü dahil olmak üzere çeşitli ödüller kazandı. Ayrıca En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu dalında Akademi Ödülü, BAFTA, Altın Küre ve Screen Actors Guild Ödülü adaylıkları aldı.

Albedo, simyada Magnum Opus'un nigredo, citrinitas ve rubedo ile birlikte dört ana aşamalarından ikincisidir. "Beyazlık" anlamına gelen kökeni Latinceden gelen bir terimdir. Nigredo aşamasının kaosunu veya massa confusa'sını takiben, simyacı albedo'da arınmaya girişir, buna kelimenin tam anlamıyla ablutio denir. Bu aşama, "prima materia'ya ışık ve netlik getirmek" ile ilgilidir.

Shelley Elizabeth Taylor (1946), Los Angeles, California Üniversitesi'nde seçkin bir psikoloji profesörüdür. Yale Üniversitesi'nden Doktora derecesini almış ve Harvard Üniversitesi'nde öğretim üyesi olarak çalışmıştır. Üretken bir bilimsel dergi makalesi ve kitap yazarı olan Taylor, ana disiplini olan sosyal psikoloji ile ilgili iki alt alanda uzun süredir önde gelen bir figür olmuştur: sosyal biliş ve sağlık psikolojisi. Kitapları arasında The Tending Instinct ve Susan Fiske ile yazdığı Social Cognition bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Katolik Dua Kitabı</span>

Katolik dua kitabı Hristiyanlıkta kanonik saatlerde dua etmek için kullanılan bir litürjik kitaptır. Genellikle yedi sabit ibadet vaktinde okunur.