İçeriğe atla

Kripto sanat

Kripto sanat (ayrıca Kriptosanat olarak da yazılabilir), blokzincir teknolojisi ile ilişkili bir sanat kategorisidir.

2010'ların ortalarında Bitcoin ve Ethereum gibi blokzincir ağlarının gelişimini takiben niş bir sanatsal çalışma tarzı olarak ortaya çıkan kripto sanat, merkeziyetsizleştirilmiş (EN: decentralised) bir anlayışla herkesin işlem yapabileceği; dijital sanat eserleri için alım, satım ya da birikim yapabildiği temel bir teknoloji sağlamasıyla geniş kitleler tarafından olarak kabul görüp; hızlı ve büyük bir popülarite kazandı.[1]

Tanımı

Terim için üzerinde mutabık kalınan bir tanım bulunmamakla birlikte, şu anda kripto sanatçıları ve koleksiyonerleri arasında iki ortak yorum var. Birincisi, kripto-temalı sanat eserleri veya blok zinciri ve kripto para birimi teknolojisi ile ilişkili olarak kültür, politika, ekonomi veya felsefeye odaklanan konularla ilgili olanlar.[2] İkinci ve daha popüler tanım, bir sanat eserinin sahipliğini, aktarımını ve satışını kriptografik olarak güvenli ve doğrulanabilir kılan, doğrudan bir blok zincirinde değiştirilemez token (NFT, Non-Fungible Token) biçiminde yayınlanan dijital sanat eseri anlayışını tanımlar.[1][3]

Bununla birlikte, kripto sanatını resmi olarak tanımlamaya çalışırken genellikle kafa karışıklığı ortaya çıkabilir, çünkü bazı belirsizlikler ve ince detaylar bunu yapmayı oldukça zorlaştırır.[4] Örneğin; blokzincir teknolojisi, önceden var olan fiziksel sanat eserlerini sahteciliklerden ayırmak ve fiziksel izleyiciler veya etiketler aracılığıyla sahipliklerini doğrulamak için kamuya açık olarak kaydetmek ve doğrulamak için de kullanılmıştır.[5][6] Bu tür sanat eserlerinin kripto sanatı olarak sınıflandırılıp sınıflandırılamayacağı belli değil.

Tarihçesi

2014

Monegraph, sanat eserlerini Bitcoin blok zincirine kaydetmek için ilk pazaryeri uygulamasını başlattı.[7]

2015

Sara Meyohas isimli bir sanatçı; Şubat ayında, "Sanat Satın Almak ve Sanatçıya Yatırım Yapmak için bir kripto para birimi" olan Bitchcoin'i piyasaya çıkardı.[8]

Ascribe; Haziran ayında, sanatçıların kendi eserlerine sahiplik hakkı elde etmesini sağladı.[9]

Verisart; Temmuz ayında, "Sanat eserlerinin özgünlüklerini doğrulamak için Blokzinciri kullanın" tanımıyla küresel bir eser kayıt sistemini çıkardı.[10]

2016

Ekim ayında, Rare Pepe ticaret kartları Counterparty platformu kullanılarak Bitcoin blokzincirinde piyasaya sürüldü.[11][12][13]

2017

Mayıs ayında,[14] bir dijital kart ticareti oyunu olan Curio Cards Ethereum blokzincir ağında başlatıldı.

Haziran ayında,[15] CryptoPunks kullanıma sunuldu. Ethereum blokzincir ağındaki NFT'lerin kontratlarının erken dönem kullanımlarındakine benzer bir şekilde; CryptoPunks da 10,000 adet olacak şekilde limitlenerek, algoritmik olarak oluşturulup; düşük çözünürlüklü, portre(dikey) tarzda, dijital figürler olarak sunuldu.[16]

Ekim ayında,[17] DADA.nyc, Ethereum'da ilk sınırlı sayıda "Creeps and Weirdos" koleksiyonunu piyasaya sürdü.[18][19]

Kasım ayında,[20] Cryptokitties piyasaya çıktı. Ethereum blokzincirinde sanal kedileri NFT şeklinde toplayıp, yetiştirip ve satabildiğiniz bir çevrimiçi oyun. Bir hafta içinde 1 milyon dolardan fazla işlem hacmi kaydetti.[21]

2018

Ocak ayında,[22] Kittyhats; Cryptokitties için dijital aksesuarlar satmaya başladı.

13 Ocak'ta, kripto sanatına adanmış yıllık bir festival olan ilk Rare Art Fest (RareAF) New York'ta düzenlendi. Louis Parker, Homer Simpson'ın Pepe tarzı bir yorumunu içeren bir NFT koleksiyonu olan "Homer Pepe" kartının 39.200 dolara satıldığı etkinlikte Rare Pepe müzayedesi düzenledi.[23][24]

Temmuz ayında; Christies's, Londra'da Elliot Safra ve Anne Bracegirdle tarafından organize edilip, blokzincire ithaf edilen ilk Sanat+Teknolojisi Zirvesini (İngilizce: Art+Tech Summit) sundu. Etkinlik, Artnome.com'dan Jason Bailey moderatörlüğünde; CryptoPunks'tan Matt Hall, The RARE Network'den John Zettler ve DADA.nyc'den Judy Mam ile dijital sanat üzerine bir tartışma paneli gerçekleştirildi.[25]

Ayrıca Bakınız

Kripto Para

Değiştirilemez Token

Blokzincir

Kaynakça

  1. ^ a b "How blockchain technology reached Christie's and changed the art world along the way". NBC News (İngilizce). 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2020. 
  2. ^ "Welcome to the weirdly wonderful world of crypto-art". Hard Fork | The Next Web (İngilizce). 6 Ağustos 2018. 6 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2020. 
  3. ^ "Crypto-artwork of a rose sells for record $1 million". CNNMoney. 14 Şubat 2018. 14 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2020. 
  4. ^ Haigney (5 Haziran 2018). "When Crypto Meets Conceptual Art, Things Get Weird (Published 2018)". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2020. 
  5. ^ "Could Blockchain Put an End to Stolen Art Sales?". Observer (İngilizce). 11 Ekim 2018. 11 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2020. 
  6. ^ "Verisart Plans To Use The Blockchain To Verify The Authenticity Of Artworks". TechCrunch (İngilizce). 11 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2020. 
  7. ^ Constine. "Monegraph Uses Bitcoin Tech So Internet Artists Can Establish "Original" Copies Of Their Work". TechCrunch. 16 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  8. ^ Stinson. "BitchCoin: A New Cryptocurrency for Buying Art and Investing in the Artist". Wired. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  9. ^ Abhimanyu. "Ascribe is using Bitcoin's blockchain to help artists claim ownership of their work". TheNextWeb. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  10. ^ Butcher. "Verisart Plans To Use The Blockchain To Verify The Authenticity Of Artworks". TechCrunch. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  11. ^ Hathaway. "The Rare Pepe economy is real, and there's serious money behind it". Daily Dot. 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  12. ^ Roeder. "People Are Paying Thousands Of Dollars To Own Pictures Of Pepe The Frog". Fivethirtyeight.com. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  13. ^ Signoret. "La culture Web joue à la Bourse sur le « marché aux mèmes". Le Monde. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  14. ^ "transaction hash". Etherscan. 16 Mayıs 2017. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "transaction hash". Etherscan. 22 Haziran 2017. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ Abbruzzese. "This ethereum-based project could change how we think about digital art". Mashable. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  17. ^ "transaction hash". Etherscan. 5 Ekim 2017. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ Roeder. "The Blockchain Is Just Another Way To Make Art All About Money". fivethirtyeight.com. 16 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  19. ^ Bailey. "The Blockchain Art Market Is Here". Artnome. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  20. ^ "transaction hash". Etherscan. 23 Kasım 2017. 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ Tepper. "People have spent over $1M buying virtual cats on the Ethereum blockchain". TechCrunch. 10 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  22. ^ "transaction hash". Etherscan. 5 Ocak 2018. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ Reyburn. "Will Cryptocurrencies Be the Art Market's Next Big Thing". The New York Times. 15 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  24. ^ Penney. "How Much for That Pepe? Scenes from the First Rare Digital Art Auction". The Paris Review. 7 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 
  25. ^ "Art+Tech Summit: Exploring Blockchain —Is the Art World Ready For Consensus?". Christies. 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Ripple, internet aracılığıyla para göndermek için kullanılan bir iletişim protokolüdür. ABD merkezli Ripple Labs tarafından 2012 yılında geliştirilmiş sistemde Dolar ve Türk Lirası gibi fiyat para birimlerinin yanı sıra, Bitcoin ve Litecoin gibi kripto para türünden ödemelerle diğer emtiaları ve değer birimlerini destekler. Ripple; bankaların, ödeme sağlayıcılarının, dijital varlık borsalarının ve şirketlerin gelişmiş blokzincir teknolojisini kullanarak güvenli, ücretsize yakın derecede düşük işlem ücretli ve her boyutta, küresel çapta para ve değer göndermeyi mümkün hale getirmeyi hedeflemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Blok zinciri</span> sanal para aktarımlarının dağıtık olarak depolandığı veritabanı

Blok zinciri, blokzincir ya da özgün İngilizce tabiriyle blockchain, kriptografi kullanılarak bağlanan ve güvenli hale getirilen, bloklar adı verilen, sürekli büyüyen bir kayıt listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ethereum</span> Programlanabilir işlem fonksiyoneli ile halka açık blok zinciri platformu.

Ethereum, ERC-20 kod sistemi sayesinde birçok kripto para biriminin altyapısını oluşturan merkeziyetsiz ve açık kaynak kodlu bir blok zinciridir. Ethereum blok zincirinin kurumsal kripto para birimi ise Ether'dir. Ether, Bitcoin'den sonra en büyük piyasa değerine sahip sanal paradır.

<span class="mw-page-title-main">Kripto para</span> İşlemleri güvence altına almak ve mülkiyet transferini doğrulamak için defter üzerinde kriptografi kullanan dijital değişim aracı

Kripto para veya kısaca kripto, bir değişim aracı olarak çalışmak üzere, işlemleri güvence altına almak için matematiğin bir dalı olan kriptografi kullanılarak tasarlanmış bir dijital unsurdur. Kripto paralar bir nevi dijital döviz, alternatif döviz ve sanal dövizdir. Kripto varlıklar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerin aksine tümüyle merkeziyetsizlerdir. Her bir kripto para biriminin merkeziyetsizliği, umumi işlem veri tabanı olan dağıtık muhasebe defteri (ledger) olarak işlev gören bir blok zincirinden (Blockchain) gelmektedir.

Kripto para cüzdanı, internet üzerinde bir dijital para olarak kabul edilen Bitcoin ile hayatımızda yerini almıştır. Kripto para cüzdanları, halka açık ve özel anahtarları depolayan, kripto para transferine izin veren fiziksel, yazılım veya donanım araçlardır. Halka açık anahtar, tıpkı bankalar aracılığı ile verilen IBAN benzeri, kullanıcıların ödeme kabul etmek için kullanabileceği rakam ve sayılardan oluşan bir adrestir. Halka açık ve özel anahtarlar, blokzincir üzerinde bir kullanıcı hesap kimliğidir. Bu kimlik sayesinde kişiler P2P eşler arası iletişim sağlayarak birbirlerine dijital varlık (para) olarak bilinen Bitcoin vb. diğer kripto para transferlerini gerçekleştirebilir. Özel anahtar, yazılım cüzdanlar ve donanım cüzdanlar gibi farklı kripto para cüzdanı türlerinde depolanır. Bu cüzdanlar kullanıcının özel anahtarı ile blok zincir üzerinde transfer işlemlerini gerçekleştirmesini sağlar. Bitcoin ağında onaylanan transferleri geri çevirmek mümkün değildir. Ancak henüz madenciler tarafından onaylanmamış transferler daha yüksek transfer ücreti ile çifte harcama yapılarak geri çevrilebilir.

Airdrop, bir kripto para belirteci veya paranın, genellikle ücretsiz olarak çok sayıda dijital cüzdana dağıtılmasıdır. Airdrop'lar öncelikle dikkat çekmenin ve yeni takipçiler kazanmanın bir yolu olarak uygulanmakta, bu da daha büyük bir kullanıcı tabanı ve daha geniş bir para kullanımı ile sonuçlanmaktadır.

Bitcoin Magazine, Bitcoin ve dijital para birimlerini kapsayan orijinal haber ve basılı dergi yayımcılarından biridir. Bitcoin Magazine 2012'de yayımlanmaya başladı. Vitalik Buterin, Mihai Alisie ve topluluğun diğer üyeleri tarafından ortaklaşa kuruldu. Şu anda Nashville, Tennessee'deki BTC Inc'e aittir ve onun tarafından işletilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Cardano (kripto para platformu)</span> Kripto Para

Cardano, akıllı sözleşmeler için halka açık bir blockchain platformu çalıştırmayı amaçlayan bir kripto para birimi ağı ve açık kaynaklı bir projedir. Cardano'nun dahili kripto para birimine ADA denir. Projenin gelişimi Zug, İsviçre merkezli Cardano Vakfı tarafından denetlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">TRON (kripto para birimi)</span>

TRON, TRX olarak bilinen, sisteme özgü bir kripto para birimine dayalı, Blockchain tabanlı merkezi olmayan bir işletim sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Binance</span>

Binance, çeşitli kripto para birimlerinin alım satımı için bir platform sağlayan bir kripto para borsasıdır. Ocak 2018 itibarıyla Binance, işlem hacmi açısından dünyanın en büyük kripto para borsası oldu.

<span class="mw-page-title-main">NFT</span> benzersiz ve birbirinin yerine geçemeyen veri birimi

Nitelikli Fikri Tapu, ya da İngilizcedeki popüler ismiyle non-fungible token, dijital bir varlığın benzersiz olduğunu ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyeceğini onaylayan, blok zinciri adı verilen bir dijital defterde depolanan veri birimidir. NFT'ler, fotoğraflar, videolar ve ses gibi yeniden üretilebilir dijital dosyalarla ilişkilendirilebilir. Ancak, orijinal dosyanın herhangi bir kopyasına erişim, NFT'nin alıcısı ile sınırlı değildir. Bu dijital öğelerin kopyaları herkesin edinmesi için mevcutken, NFT'ler, sahibine telif hakkından ayrı bir sahiplik kanıtı sağlamak için blok zincirlerinde izlenir.

<span class="mw-page-title-main">Akıllı sözleşme</span>

Akıllı sözleşmeler anonim taraflar arasındaki işlemleri ve anlaşmaları güvenilir ve tutarlı bir şekilde yürütülebilen, geriye dönük değişimin mümkün olmadığı bilgisayar programlarıdır. Merkezi otoriteye, yasal sisteme veya harici icra mekanizmasına ihtiyaç duymamaktadır Akllı sözleşmeler aracı kurum ve kuruluşları ortadan kaldırdığı için hızlı ve düşük maliyetlidir. Yazılımsal algoritmalar ile şifrelenip dağıtık defterlerde tutulduğu için yüksek güvenliklidir. Akıllı sözleşmeler blok zinciri kavramından ayrı düşünülemezse de ilk olarak 1990'ların başında avukat ve kriptoloji uzmanı Nick Szabo tarafından geliştirilmiştir. Madeni veya kağıt para ile çalışan ve temelde bir takas sözleşmesi amacı üzerine kurulmuş otomat makineleri, akıllı sözleşmelerin atası olarak bilinir. Blok zincirlerine gömülü olan akıllı sözleşmeler, bir anlaşmanın sözleşme şartlarının güvenilir üçüncü tarafın müdahalesi olmadan otomatik olarak uygulanmasını sağlar. Bitcoin ilk kripto para olması dolayısıyla basit akıllı sözleşmelerin de ilk örneğidir. Fakat yapısı gereği bitcoin sadece para transferi amacıyla kullanılmaktadır. Ethereum akıllı sözleşmeleri bu noktada Bitcoinden ayrılır. Ethereum blok zinciri üzerinde daha farklı bir algoritmik yol izleyerek birçok amaca hizmet edebilecek akıllı sözleşmeler geliştirmede öncü olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Uniswap</span>

Uniswap, kripto para birimlerini takas etmek için kullanılan merkeziyetsiz finans protokolüdür. Uniswap aynı zamanda Uniswap protokolünü oluşturan şirketin de adıdır. Protokolün faaliyeti, akıllı sözleşmeler aracılığıyla Ethereum blok zincirindeki kripto para birimleri arasındaki otomasyonu kolaylaştırmaktır. Ekim 2020 itibarıyla, Uniswap, günlük işlem hacmine göre en büyük merkeziyetsiz borsa ve tüm borsalar içerisinde dördüncü en büyük kripto para borsası olduğu tahmin edilmektedir. Uniswap borsasının Eylül 2021 itibarıyla yaklaşık olarak günlük likit alım satım işlemleri karşılığında 4,7 milyon dolar ortalama işlem ücreti geliri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kripto para birimleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Kripto para, işlemleri güvenceye almak için kriptografi yani şifreleme kullanan, çalışma şekli nakite alternatif bir değişim aracı olarak tasarlanmış bir dijital varlık, bir sanal unsurdur. Kripto paralar bir nevi dijital döviz, alternatif döviz ve sanal döviz’dir. Kripto varlıklar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerin aksine tümüyle merkeziyetsizlerdir. Her bir kripto para biriminin merkeziyetsizliği, umumi işlem veri tabanı olan dağıtık muhasebe defteri (ledger) olarak işlev gören bir blok zincirinden (Blockchain) gelmektedir. Kripto para birimleri geleneksel anlamda para birimi olarak kabul edilmez ve bunlara emtia, menkul kıymetler ve para birimleri olarak sınıflandırma da dahil olmak üzere çeşitli işlemler uygulanmış olsa da, kripto para birimleri genellikle ayrı bir varlık sınıfı olarak görülür. Ancak, geleneksel para birimlerine kıyasla, kripto paralar, altın veya gümüş gibi fiziksel bir mal tarafından desteklenmez ve değerleri, kullanıcı ve yatırımcıların kabul ve kullanım seviyelerine ve piyasa koşullarına göre belirlenir.

<span class="mw-page-title-main">Ethereum Classic</span> kripto para

Ethereum Classic, akıllı sözleşme işlevselliğine sahip açık kaynaklı, blok zinciri tabanlı dağıtılmış bir bilgi işlem platformudur. Halka açık bir Ethereum Sanal Makinesi'nde (EVM) yürütülen işlem tabanlı durum geçişleri aracılığıyla Satoshi Nakamoto fikir birliğinin değiştirilmiş bir sürümünü destekler. Ethereum Classic, Ethereum ağının orijinal, değiştirilmemiş geçmişini korur.

<span class="mw-page-title-main">MetaMask</span> Yazılım kripto para cüzdanı

MetaMask Ethereum blok zinciri ile etkileşim kurmak için kullanılan bir kripto para cüzdanıdır. Kullanıcıların, daha sonra merkeziyetsiz uygulamalarla etkileşim kurmak için kullanılabilecek bir tarayıcı eklentisi veya mobil uygulama aracılığıyla Ethereum cüzdanlarına erişmelerine olanak tanır. MetaMask, Ethereum tabanlı araçlara ve altyapıya odaklanan bir blok zinciri yazılım şirketi olan ConsenSys Software Inc. tarafından geliştirilmiştir.

USD Coin (USDC), ABD dolarına sabitlenmiş; Ethereum, Stellar, Algorand, Solana, Tron ve Hedera Hashgarph sisteminde çalışan sabit kripto para birimidir. USD Coin, Circle tarafından kurulan ve kripto para borsası Coinbase ve Bitcoin madencilik şirketi Bitmain'den üyeleri içeren Centre adlı konsorsiyum tarafından yönetilmektedir.

Solana, halka açık, açık kaynak kodlu ve merkezi olmayan blok zinciri platformudur. Hisse ispatı ve geçmiş ispatının birlikteliği ile sağlanır. Dahilî kripto para birimi SOL'dur. 2018 yılında Anatoly Yakovenko ve Raj Gokal tarafından kurulan Solana Labs tarafından 2020 yılında piyasaya sürülmüştür.

Axie Infinity, Ethereum tabanlı kripto para birimi AXS ve SLP kullanan Vietnam da bulunan oyun stüdyosu Sky Mavis tarafından geliştirilen NFT tabanlı bir çevrimiçi video oyunudur. Mayıs 2021 itibarıyla en pahalı NFT koleksiyonu unvanını ele geçirmiştir.

Decentraland, 90.601 parsel araziden oluşan merkezi olmayan bir 3D sanal gerçeklik platformudur. Merkezi olmayan bölgedeki sanal emlak arazileri, Ethereum blok zincirine dayanan kripto para birimi MANA tarafından satın alınabilen NFT'lerdir. 2020 yılının Şubat ayında halka açık hale geldi ve platform kar amacı gütmeyen Decentraland Vakfı tarafından denetleniyor. Platformun yönetimi ve yapılacak olası değişikliklere ise DAO tarafından karar verilmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.