İçeriğe atla

Kral suyu

Kral suyu
Adlandırmalar
nitrik asit hidroklorür
aqua regia, nitrohidroklorik asit
Tanımlayıcılar
CAS numarası
3D model (JSmol)
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
  • [N+](=O)(O)[O-].Cl
Özellikler
Molekül formülüHNO3+3 HCl
Görünüm kırmızı, sarı ya da altın renginde dumanlı sıvı
Yoğunluk1.01–1.21 g/cm3
Erime noktası−42 °C
Kaynama noktası108 °C
Çözünürlük (su içinde) suda çözünür
Buhar basıncı21 mbar
Tehlikeler
NFPA 704
(yangın karosu)
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Resim 1. Metal tuzu artıklarını uzaklaştırmak için yeni hazırlanmış kral suyu.
Resim 2.Yeni hazırlandığında renksiz olan kral suyu hızla turuncu renge döner. Bu resimde, eser hâlde bulunan bütün organik maddeyi yok etmek için NMR tüplerinin yeni hazırlanmış kral suyuna batırılmış hâli görülmektedir.

Kral suyu (Latince: Aqua Regia), asitlerin az etki ettiği ya da etki etmediği altın ve platin gibi metallerle tepkimeye girebilen kuvvetli bir asit çözeltisidir. Hidroklorik asit ve nitrik asitin 3:1 oranında karıştırılmasıyla oluşur. Ebu Musa Câbir bin Hayyan tarafından bulunduğu tahmin edilmektedir.

3 HCl + HNO3 → NOCl (aq) + Cl2 (aq) + 2 H2O (l)

Au (s) + 3 NO-3(aq) + 6 H+ (aq) → Au3+ (aq) + 3 NO2 (g) + 3 H2O (l) ve
Au3+(aq) + 4 Cl- (aq) → [AuCl4]- (aq).

En güçlü oksidanlardan biri olan nitrik asit, altının çok ufak neredeyse ölçülemez bir miktarını çözüp altın iyonuna dönüştürür. Ortamdaki hidroklorik asit ise bu altın iyonlarıyla birleşir. Altın iyonları eksildiğinden denge hali bozulur, bu da daha fazla altının çözünmesine yol açar. Kimyager Cabir bin Hayyan, hidroklorik asidi (tuzdan) ve nitrik asidi (sodyum nitrattan) sülfürik asite damıtarak bunu başaran ilk kişi oldu.[]

Platinin Kral Suyunda çözünmesi

Altının Kral suyu ile verdiği reaksiyona benzer denklemler platin için de yazılabilir. Altında olduğu gibi yükseltgenme reaksiyonu sonunda ürün olarak azot dioksit veya azot oksit açığa çıkabilir.

Pt (s) + 4 NO-3 (sulu) + 8 H + (sulu) → Pt4 + (sulu) + 4 NO2 (g) + 4 H2O(s)

3Pt (s) + 4 NO-3 (sulu) + 16 H + (sulu) → 3Pt4 + (sulu) + 4 NO (g) + 8 H2O (s)

Yükseltgenen platin iyonu sonra klorür iyonları reaksiyona sokularak kloroplatinat iyonu oluşması sağlanır.

Pt4 + (sulu) + 6 CI (sulu) → PtCl2-6 (sulu)

Deneysel kanıtlar kral suyu ile platinin reaksiyonunun çok karmaşık olduğunu ortaya koymaktadır. İlk etapta sıvı haldeki platinden kloroplatinik asit (H2PtCl4) ve nitroplatin klorür ((NO) 2PtCl4) 'den oluşan bir karışım üretilir.

Üretilen nitroplatinklorür katı üründür. Platinin tam çözünmesi arzu edilirse, derişik hidroklorik asit ile katı kalıntıların tekrar ekstraksiyonu gerçekleştirilmelidir.

2Pt (k) + 2HNO3 (sulu) + 8 HCI (sulu) → (NO) 2PtCl4 (k) + H2PtCl4 (sulu) + 4 H2O (I)

(NO) 2PtCl4 (k) + 2 HCI (sulu) ⇌ H2PtCl4 (sulu) + 2 NOCl (g)

Kloroplatinik asit ısıtırken çözelti klorla doyurularak kloroplatinik asite yükseltgenebilir.[1]

Sonuç olarak;

Platinin genellikle asitlerle reaksiyon vermediği bilinir. Ancak sıcak kral suyu ile kloroplatinik asit oluşturur. Reaksiyon aşağıdaki gibidir.[2]

Pt + 4 HNO3 + 6 HCl → H2PtCl6 + 4 NO2 + 4 H2O Bakınız Resim 3.

Resim 3: Platin sıcak kral suyunda çözünmeye başlıyor

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel
  1. ^ George B. Kauffman; Larry A. Teter; Rhoda, Richard N. (1963). "Recovery of Platinum from Laboratory Residues". Inorg. Synth. Inorganic Syntheses. 7: 232. doi:10.1002/9780470132388.ch61. ISBN 9780470132388 
  2. ^ Kauffman, George B.; Thurner, Joseph J.; Zatko, David A. (1967). "Ammonium Hexachloroplatinate(IV)". Inorganic Syntheses. Inorganic Syntheses. 9: 182–185. doi:10.1002/9780470132401.ch51. ISBN 978-0-470-13240-1.
Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Platin</span> element

Platin, periyodik cetvelde Pt simgesi ile gösterilen kimyasal bir element olup atom numarası 78'dir. Ağır, dövülebilir, sünek, grimsi beyaz renkli, geçiş metalleri grubunda, kıymetli metallerdendir. Altından sonraki en kıymetli metaldir. Korozyona dayanıklı olup bazı bakır ve nikel cevherlerinde bulunur. Kuyumculukta, laboratuvar cihazlarında, elektrik kontaktlarında, diş hekimliğinde ve otomobil egzoz kontrol cihazlarında kullanılır.

Nitrik asit, HNO3 kimyasal formülüne sahip oldukça aşındırıcı bir inorganik asittir. Kezzap olarak da bilinir. Saf hâldeki bileşik renksizdir. Ancak uzun süre bekleyen eski asitler azot oksitleri ve suya ayrışması nedeniyle sarı renge dönebilme özelliğindedirler. Piyasada bulunan nitrik asitlerin çoğu % 68'lik bir konsantrasyona sahiptir. Çözelti, %86'dan fazla HNO3 içerdiğinde, dumanlı nitrik asit olarak adlandırılır. Mevcut azot dioksit miktarına bağlı olarak, dumanlı nitrik asit ayrıca %86’nın üzerindeki konsantrasyonlarda kırmızı dumanlı nitrik asit veya %95’in üzerindeki konsantrasyonlarda beyaz dumanlı nitrik asit olarak tanımlanır.

Kimyasal reaktiflik, bir reaksiyonun meydana gelme eğilimiyle ilişkilidir. Kimyasal tepkimelerin gerçekleşmesini belirleyen faktörler termodinamik düzeyinde incelenir. Termodinamik olarak bir reaksiyon eğer tepkimenin ürünleri reaktanlara kıyasla daha düşük serbest enerji düzeyinde ise gerçekleşir. Diğer taraftan Reaktiflik ise genel olarak bir maddenin kimyasal değişikliklere ya da kimyasal tepkimelere girme eğilimine denir. Elementlerin atomik yapısı ve elektronlarının dizilişi elementlerin ve oluşturdukları moleküllerin reaktifliğinde önemli rol oynar. Soygazların örneğin kimyasal olarak çok az reaktiflik gösterdiği belirtilir. Dolayısıyla kimyasal bileşik oluşturmaları zordur. Bu durum soygazların tam dolu olan en dış elektron kabuğundan dolayıdır.
Kimyasal denge, asit ve baz kimyası, elektron aktarımı tepkimesi ve entropi gibi konular kimyasal reaktifliğin temel kavramlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çinko nitrat</span>

Çinko nitrat, formülü Zn(NO3)2 olan bir çinko bileşiğidir. Bu beyaz, kristal katı bileşik havadan çok nem çekerek sulanır ve genellikle hekzahidrat Zn(NO3)2•6H2O formunda bulunmaktadır. Çinko nitrat su ve alkolde çözünür.

<span class="mw-page-title-main">Azot pentaoksit</span>

Azot pentaoksit N2O5 formüllü kimyasal bileşik. Diazot pentaoksit olarak da bilinir. Sadece azot ve oksijen içeren azot oksit ailesinin ikili bileşiklerinden biridir. Kararsız ve potansiyel oksitleyicidir.

<span class="mw-page-title-main">Bunsen hücresi</span> Bunsen Pili

Bunsen hücresi nitrik veya kromik asitte bir karbon katodundan gözenekli bir pota ayrılmış seyreltik sülfürik asitte bir çinko anottan oluşan bir çinko-karbon birincil hücredir.

<span class="mw-page-title-main">Kalay(II) klorür</span> kimyasal bileşik

Kalay(II) klorür ya da stanit klorür, SnCl2 formülüne sahip, beyaz kristal halinde bir katıdır. Kararlı bir dihidrat oluşturur, ancak sulu çözeltileri, özellikle sıcaksa, hidrolize uğrama eğilimindedir. SnCl2 yaygın bir şekilde indirgeyici madde (bir asit çözeltisi içinde) olarak ve kalay kaplamada elektrolitik banyolarda kullanılır. Kalay (II) klorür, diğer kalay klorür (kalay(IV) klorür (SnCl4) ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hidrojen iyodür</span> kimyasal birleşik

Hidrojen iyodür (HI) iki atomlu bir molekül ve hidrojen halojenürdür. Sulu çözeltisi, güçlü bir asit olan hidroiyodik asit veya hidriyodik asit olarak bilinir. Bununla birlikte, hidrojen iyodür ve hidroiodik asit, birincisinin standart koşullar altında bir gaz olması, diğerinin ise söz konusu gazın sulu bir çözeltisi olması bakımından farklıdır. Birbirine dönüştürülebilir. HI, organik ve inorganik sentezlerde birincil iyot kaynaklarından biri ve bir indirgeyici madde olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Hidrojen bromür</span>

Hidrojen bromür, HBr formülüne sahip iki atomlu moleküldür. Renksiz bir bileşik ve bir hidrojen halojenürdür. Hidrobromik asit, su içinde bir HBr çözeltisidir. Hem HBr'nin susuz hem de sulu çözeltileri, bromür bileşiklerinin hazırlanmasında ortak reaktiflerdir.

<span class="mw-page-title-main">Arsenöz asit</span> İnorganik bileşik

Arsenöz asit (veya arsenik oksit), H3AsO3 formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Sulu çözeltilerde meydana geldiği bilinmektedir, ancak bu gerçek As(OH)3'ün öneminden uzaklaşmasa da saf bir malzeme olarak izole edilmemiştir.

Hiponitröz asit, H2N2O2 veya HON=NOH formülüne sahip kimyasal bir bileşiktir. Bir nitramid, H2N−NO2 izomeridir.

<span class="mw-page-title-main">Nitrozilsülfürik asit</span> Kimyasal bileşik

Nitrozilsülfürik asit, NOHSO4 formülüne sahip bir kimyasal bileşiktir. Endüstriyel olarak kaprolaktam üretiminde kullanılan renksiz bir katıdır. Daha önce sülfürik asit üretmek için öncü oda işleminin bir parçasıydı. Bileşik, sülfürik asit ve nitröz asidin karışık anhidritidir.

<span class="mw-page-title-main">Kloroplatinik asit</span> inorganik bileşik

Kloroplatinik asit (hekzakloroplatinik asit olarak da bilinir), [H3O]2[PtCl6](H2O)x (0≤x≤6) formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Kırmızı bir katı, genellikle sulu bir çözelti olarak önemli bir platin kaynağıdır. Genellikle kısaca H2PtCl6 olarak yazılsa da, hekzakloroplatinat anyonunun (PtCl62-) hidronyum (H3O+) tuzudur. Hekzakloroplatinik asit oldukça higroskopiktir.

<span class="mw-page-title-main">Bromöz asit</span> HBrO2 formüllü bir inorganik bileşik

Bromöz asit, HBrO2 formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Konjugat bazının -bromitlerinin- tuzları izole edilmiş olmasına rağmen, kararsız bir bileşiktir. Asidik çözeltide, bromitler broma ayrışır.

Amonyum hidroksit, oda sıcaklığında gaz hâlde bulunan amonyağın sulu çözeltisine verilen addır. Formülü olarak NH4+.OH- gösterilir.

<span class="mw-page-title-main">Bakır(II) nitrat</span>

Bakır (II) nitrat Cu(NO3)2(H2O)x formülüne sahip inorganik bileşikler ailesinin herhangi bir üyesini tanımlar. Hidratlar mavi katılardır. Susuz bakır nitrat mavi-yeşil kristaller oluşturur ve 150-200 °C'de vakumda süblimleşir. Yaygın hidratlar hemipentahidrat ve trihidrattır.

<span class="mw-page-title-main">Bakır(II) karbonat</span>

Bakır karbonat, oda sıcaklığında katı hâlde bulunan bir inorganik bileşiktir. Havadan nem çeker. Su ile tepkimeye girerek bakır karbonat hidroksite dönüşür. Bazik özellik gösterir. Boya ve pigment olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Magnezyum nitrat</span>

Magnezyum nitrat Mg(NO3)2(H2O)x formülüne sahip inorganik bileşikleri ifade eder. Formüldeki, x = 6, 2 ve 0 olabilir. Hepsi beyaz renkli katılardır. Susuz madde higroskopiktir, havada bekletildiğinde hızlı bir şekilde hekzahidrat oluşturur. Bütün tuzları hem suda hem de etanolde çok çözünür.

Demir (III) klorür FeCl
3
formüllü inorganik bir bileşiktir. Kristal bir katı olmasının yanı sıra görüş açısına bağlı olarak farklı renklerle gözlemlenebilir; koyu yeşil, mor-kırmızı. Sulu formu da katı formu da fiziksel görünüm olarak koyu kahverengi rengindedir.

Ostwald işlemi nitrik asit (HNO3) yapmak için kullanılan bir kimyasal işlemdir. Wilhelm Ostwald işlemi geliştirdi ve 1902'de patentini aldı. Ostwald işlemi modern kimya endüstrisinin dayanak noktasıdır ve gübre üretiminde yaygın olarak kullanılan ana hammaddeyi sağlar. Tarihsel ve pratik olarak, Ostwald işlemi elzem bir hammadde olan amonyak (NH3) hammaddesini sağlayan Haber işlemi ile yakından ilişkilidir.