İçeriğe atla

Kral Hüseyin'in federasyon planı

Kral Hüseyin'in federasyon planı Ürdün Kralı Hüseyin tarafından 15 Mart 1972'de Ürdün Meclisine yaptığı bir konuşma sırasında önerilen ve İsrail'in Doğu Kudüs'ün kontrolünü Ürdün-Filistinlilere bırakması halinde bir Ürdün-Filistin federasyonu olan "Birleşik Arap Krallığı" kurmayı amaçlayan siyasi bir programdı. Doğu Kudüs, böylece Filistin federal bölgesinin başkenti olacaktı. Hüseyin'in önerisi, ilgili tarafların çoğu tarafından planın duyurusundan kısa bir süre sonra reddedildi.

Genel bakış

15 Mart 1972 tarihinde Ürdün Kralı Hüseyin iki federal bölgeden oluşacak bir federasyon olarak "Birleşik Arap Krallığı" önerisini ortaya attı: Ürdün Haşimi Krallığı ve 1948 ile 1967 arasında Ürdün kontrolündeki Batı Şeria'da başkenti Doğu Kudüs olan bir Filistin federal bölgesi. Öneriye göre, federasyonun iki bölgesi, Amman'daki merkezi bir hükûmet tarafından yönetilecek ve askeri, dışişleri ve güvenlik konuları dışında özerk olacaktı.

Yine de Kral Hüseyin, Birleşik Arap Krallığı'nın kurulmasını İsrail ile Ürdün arasında bir barış anlaşması imzalamaya şartlandırdı.

Nihayetinde Kral Hüseyin'in önerisi İsrail ve FKÖ tarafından reddedildi ve diğer Arap devletleri plana şiddetle karşı çıktı.[1][2][3]

Tepkiler

Filistinliler

Filistin Kurtuluş Örgütü'nün (FKÖ) gözünde plan, Filistin mücadelesinin sona ermesi ve kendi hedeflerinin inkârı anlamına geliyordu. Plana olan güçlü muhalefet, FKÖ'nün yürütme komitesi tarafından planın açıklanmasının hemen ardından toplanan bir açıklamada dile getirildi:

Filistin halkı tek başına ve gerekli özgürlük atmosferinde kendi geleceği ve davasının geleceği hakkında karar verebilir... Ve şimdi Kral, Kudüs'te, Üçgen'de, gerçek egemenlik üzerinde ve tabii ki İsrail ile tanınma ve barış ve üzerinden Arap anavatanının her yerinden geçebileceği bir köprünün yaratılmasıyla ilgili olarak tavizler karşılığında İsrail'le ortak olması gerektiği konusunda sık sık pazarlık yaparak, farklı sözcüklerle de olsa, bu "küçük varlığın" doğumunu duyurarak kendisini ve gizli anlaşmasını ifşa ediyor.[4]

Filistin Ulusal Konseyi, Kral Hüseyin'in devrilmesi çağrısıyla daha da ileri gitti: "Ürdün'ü Doğu Şeria'nın etkili Siyonist egemenliği için bir maske gibi davranan ve Filistin'in Siyonist işgalinin kiralık koruyucusu gibi davranan itaatkar kralcı rejimden kurtarmak için bir mücadeleye girmeliyiz".[4]

İsrail

İsrail'in tepkisi anında ve olumsuzdu. İsrail Başbakanı Golda Meir, Hüseyin'in açıklamasının yayınlandığı aynı gün, İsrail'in planla herhangi bir ilgisi olduğunu yalanladı ve bunu "barış davasını inkar etmek" olarak nitelendirdi ve "başarı yolunda engeller yaratıyor" dedi. İsrail Savunma Bakanı Moşe Dayan, açıklamayı "herhangi bir anlaşma veya çözüme yol açmayan sadece sözler" olarak reddetti.[4]

Ertesi gün Golda Meir, planın tartışıldığı ve kararın geçtiği Knesset'e bir açıklama yaptı.[5] Knesset kararı planı reddetti:

Knesset, Başbakan'ın Ürdün Kralı'nın 11 Mart 1972'de yaptığı konuşmaya ilişkin 16 Mart 1972 tarihli açıklamasını gerektiği gibi kaydetti. Knesset, Yahudi halkının İsrail Toprağı üzerindeki tarihi hakkına itiraz edilemeyeceğini belirledi.[4]

Arap devletleri

Arap dünyasının Kral Hüseyin'in teklifine tepkisi düşmancaydı. Çoğu Arap devleti bu fikri tamamen reddetti ve Filistinlilerin çıkarlarını baltalamanın ABD ve İsrail ile birlikte planlandığını belirtti. Ayrıca planı, Hüseyin'in diğer Arap devletlerinden ayrı olarak İsrail'le tek taraflı Ürdün barış anlaşması imzalama girişimi olarak gördüler.[4]

Mısır, Suriye ve Libya en sert eleştirmenler arasındaydı, Mısır 6 Nisan 1972'de Ürdün ile diplomatik ilişkilerini koparacak boyuta gitti. Irak Cumhurbaşkanı Ahmed Hasan el-Bekir, planı kınadı ve "Arap dünyasının kitlelerinin, gerici Siyonist düşmana teslim olma planına karşı birleşik eylem için hepimizi aradıklarını" duyurdu.[4] El-Bekir, bunun yerine bir Arap Cumhuriyetleri Birliği önerdi.

Suudi Arabistan ve Kuveyt de dahil olmak üzere bazı Arap devletleri teklife hemen karşı çıkmadılar, ancak Arap dünyası tarafından reddedilmesi nihayetinde neredeyse evrensel oldu.[4]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Kamal Salibi, The Modern History of Jordan (I. B. Tauris, 2006), pp. 251–52
  2. ^ "The Milwaukee Journal – Google News Archive Search". 11 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2021. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2021. 
  4. ^ a b c d e f g Israel, Jordan, and the peace process. Syracuse University Press. 1996. ss. 120-21. ISBN 0815627203. 
  5. ^ "Statement to the Knesset by Prime Minister Meir, 16 March 1972". Israel Ministry of Foreign Affairs. 16 Mart 1972. 3 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2012. 

Diğer kaynaklar

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Batı Şeria</span> Filistinde bulunan bir bölge

Batı Şeria (Cisürdün) (Arapça: الضفة الغربية‎,, İbranice: הגדה המערבית‎,, Orta Doğu'da batı, kuzey ve güneyinde İsrail, doğusunda ise, Şeria nehri ve Lût Gölü ile çevrili bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Arap-İsrail savaşları</span> Arap ülkeleri ve İsrail Devleti arasındaki savaşlar

Arap-İsrail savaşları, Arap Birliği ülkeleri ve İsrail arasındaki politik gerilim ve askeri savaşlar dizisidir. Modern Arap-İsrail savaşlarının kökenleri, 19. yüzyıl sonlarına doğru ortaya çıkan Siyonizm ve Arap milliyetçiliğine dayanır. Yahudiler tarafından tarihi anavatan olarak adlandırılan toprakları, Pan-Arap hareketi, Filistinli Araplara ait olarak görür ve Pan-İslamist bağlamda ise, bu toprakların, Müslümanlara ait olduğuna inanılır. Filistinli Yahudiler ve Araplar arasındaki savaş; 20. yüzyılın başlarındaki Nebi Musa ayaklanması (1920), Jaffa ayaklanması, 1929 yılında Filistin ayaklanması ve 1947 yılında büyük bir sivil savaşa dönüşen ve 1948 yılında İsrail Devleti'nin kurulmasıyla bütün Arap Ligi ülkelerine sıçrayan Arap başkaldırışıyla ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">1948 Arap-İsrail Savaşı</span> İsrail ile Arap ülkeleri arasında yapılan ilk savaş

1948 Arap–İsrail Savaşı veya Birinci Arap–İsrail Savaşı, Filistin'de İngiliz manda rejiminin sona ermesinin hemen ardından 14 Mayıs 1948'de Tel-Aviv'de toplanan Yahudi Millî Konseyi'nin, İsrail Devleti’nin kurulduğunu ilan etmesinden birkaç saat sonra Arap Birliği'nin İsrail'e savaş ilanıyla başlayan savaştır. Yeni kurulan devletin sınırlarıyla ilgili, “Eretz İsrail” dışında hiçbir bildiri yoktu. Bunun hemen ardından ABD ve ertesi gün de Sovyetler Birliği İsrail'i tanıdığını açıkladı. Bu gelişmelerin öncesinde ise İngiliz birlikleri bölgeyi terk etmeye başlamışlardı.

<span class="mw-page-title-main">Yaser Arafat</span> Filistinin ilk devlet başkanı (1989–2004)

Yaser Arafat, tam adıyla Muhammed Abdurrahman Abdurrauf Arafat el-Kudva el-Hüseyni, kod adı Ebu Ammar olan Filistinli lider. Filistin Kurtuluş Örgütünün (FKÖ) lideri ve Filistin Ulusal Yönetimi'nin ilk başkanı olan Arafat, Filistin'in özerkliği için İsrail'e karşı mücadele etmiştir. Hayatının çoğunu 1958 ile 1960 yılları arasında kurduğu siyasi el-Fetih örgütünün liderliğini yaparak geçirdi. Önceleri İsrail'in varlığına karşı olmasına rağmen sonradan 1988 yılında, BM Güvenlik Konseyi'nin 242 sayılı kararını kabul ederek bu görüşünü değiştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Filistin Kurtuluş Örgütü</span> Filistinde milliyetçi paramiliter örgüt

Filistin Kurtuluş Örgütü, kısaca FKÖ veya uluslararası İngilizce kısaltmasıyla PLO olarak bilinen, bağımsız ve özgür bir Filistin kurmayı amaçlayan bir örgüttür. Temelleri 13-16 Ocak 1964'te Kahire'de toplanan Arap Birliği zirvesinde atılan örgüt, 29 Mayıs 1964 tarihinde Filistin Ulusal Konseyinin toplanmasının ardından 2 Haziran 1964 tarihinde kuruldu. Örgüt Arap devletleri arasındaki liderlik savaşı yüzünden Filistinliler tarafından değil, Arap devletleri tarafında özellikle de Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdünnasır'ın yoğun desteği ile kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İsrail-Filistin çatışması</span> Levantta devam eden askerî çatışma

İsrail-Filistin çatışması, Filistin ile İsrail Silahlı Kuvvetleri arasında Filistin topraklarında devam eden silahlı çatışmadır. Başta 1897 Birinci Siyonist Kongresi ve 1917 Balfour Deklarasyonu olmak üzere, Filistin'deki bir Yahudi vatanına ilişkin iddiaların kamuoyuna duyurulması, bölgede erken gerilim yarattı. O zamanlar, Yahudi göçü önemli ölçüde artmasına rağmen, bölgedeki Yahudi nüfusu çok azdı. İngiliz hükûmetine "Filistin'de Yahudi halkı için ulusal bir yuva kurulması" için bağlayıcı bir yükümlülük içeren Filistin Mandası'nın kurulması ardından gerilim, Yahudiler ve Araplar arasında çatışmaya dönüştü. Erken çatışmayı çözme girişimleri, 1947 Birleşmiş Milletler Filistin Bölme Planı ve daha geniş Arap-İsrail çatışmasının başlangıcı olan 1947-1949 Filistin savaşıyla sonuçlandı. İsrail-Filistin süregelen durumu, 1967 Altı Gün Savaşı'nda İsrail'in Filistin topraklarını işgal etmesiyle başladı.

<span class="mw-page-title-main">Altı Gün Savaşı</span> 1967 yılında İsrail ile Arap ülkeleri arasında yapılan savaş

Altı Gün Savaşı ; diğer adlarıyla 1967 Arap-İsrail Savaşı, Üçüncü Arap-İsrail Savaşı, Altı Günün Savaşı veya Haziran Savaşı, 5 Haziran 1967 Pazartesi, İsrail ile Arap komşuları Mısır, Ürdün ve Suriye arasında başlayan ve 6 gün süren savaşa verilen addır. Arap İttifakı'na Irak, Suudi Arabistan, Sudan, Tunus, Fas ve Cezayir de asker ve silah yardımıyla katılmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">David Ben-Gurion</span> İsrailin ilk başbakanı

David Ben-Gurion veya David Grün, İsrail'in ilk başbakanı ve İsrail Devleti'nin kurucusudur. 14 Mayıs 1948'de Tel Aviv'de İsrail Bağımsızlık Bildirgesi'ni okumuş ve 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda ülkenin liderliğini yapmıştır. 1942 yılında New York'ta düzenlenen Biltmore Konferansı'nın programını hazırlayan kişi oldu. Ayrıca Gurion, hükûmetteki görevinden ve daha sonra Knesset'ten ayrıldıktan sonra Ulusun Atası payesi ile onurlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. Abdullah</span>

I. Abdullah,, Ürdün Kralı. Arap-İsrail savaşları sırasında öldürüldü, yerine oğlu 1. Talal geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İzak Rabin</span> 5. İsrail başbakanı

İzak Rabin, İsrailli asker ve politikacı. İsrail’in 5. Başbakanı olan Rabin, 1974-77 yılları arasında ve 1992 ile 1995 yılındaki suikastına kadar olan süre olmak üzere iki dönem başbakanlık yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin (Ürdün kralı)</span> Kral Hüseyin (Ürdün)

Hüseyin bin Talal, 1952-1999 arasında Ürdün kralı.

<span class="mw-page-title-main">Filistin Devleti</span> Batı Asyada yer alan bir ülke

Filistin, resmî adıyla Filistin Devleti, Orta Doğu'da ve Batı Asya'da, Akdeniz kıyısındaki tarihî Kenan Bölgesi'nde bulunan ve Batı Şeria ile Gazze Şeridi'nde belirtilen bölgelerde de facto olarak hüküm süren bir Arap devletidir. Devletin başkenti her ne kadar Doğu Kudüs olarak belirlense de Kudüs tamamen İsrail'in kontrolünde olduğu için başkenti Ramallah'ta yani Batı Şeria'da bulunmaktadır. Filistin toprakları 1948'den 1967'ye kadar Mısır ve Ürdün tarafından ele geçirilmişken 1967'deki Altı Gün Savaşı'ndan sonra ise İsrail tarafından ele geçirilmiştir. Şubat 2020 itibarıyla 5.051.493 nüfusla dünyada en çok nüfusa sahip 121. devlet olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Faysal-Weizmann Anlaşması</span>

Faysal-Weizmann Anlaşması, Hicaz Kralı'nın oğlu Emir Faysal ile daha sonra Dünya Siyonist Teşkilatı'nın başkanlığına gelecek olan Chaim Weizmann arasında, I. Dünya Savaşı'ndan kaynaklanan anlaşmazlıkların çözüme kavuşturulması amacı ile toplanan 1919 Paris Barış Konferansı kapsamında, 3 Ocak 1919 tarihinde imzalanmıştır. Filistin'de Yahudiler için bir yurt, Orta Doğu'nun büyük bölümünde de bir Arap devleti kurulması amacıyla Arap-Yahudi işbirliğini öngören, ancak kısa ömürlü olmuş bir anlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Abba Eban</span>

Abba Eban İsrail eski dışişleri bakanı ve diplomat.

<span class="mw-page-title-main">Ürdün'deki Yahudilerin tarihi</span>

Ürdün'deki Yahudilerin tarihi, bugünkü Ürdün coğrafyasının büyük bir bölümü bir zamanlar İsrail Diyarı'ndaki Yahudilerin tarihi ile çakıştığı için antik döneme kadar uzanır.

<span class="mw-page-title-main">İsrail-Ürdün Barış Antlaşması</span>

İsrail–Ürdün Barış Antlaşması, iki ülke arasında devam eden çeşitli sorunları ve toprak anlaşmazlıkları çözmek amacıyla 1994 yılında imzalanan barış antlaşmadır. İki ülke arasında yaşanan sorunlardan dolayı toplamda 18.3 milyar dolarlık bir kayıp meydana gelmişti. Bu barış antlaşması İsrail ile Filistin Ulusal Yönetimi arasında devam eden Ortadoğu Barış Süreci'nin bir kolu olmuştur. Antlaşma, 26 Ekim'de Arava Vadisi'nin güney sınırlarında imzalanmıştır. Bu antlaşmayla Ürdün, Mısır'dan sonra İsrail ile ilişkilerini normalleştiren 2. Arap ülkesi olmuştur.

Mart 1972'de Baasçı Irak, Mısır ve Suriye'ye 1971'de parçalanan Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin yeniden kurulmasını önerdi. Irak'ın önerisi, Ürdün'ün Birleşik Arap Krallığı önerisine bir tepkiydi, ancak zaten kurulmuş olan Arap Cumhuriyetleri Federasyonu ile çakıştı ve Irak-Suriye farklılıkları nedeniyle başarısız oldu.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Rimavi</span> Ürdünlü siyasetçi

Abdullah Rimawi 1950'lerde Ürdün'deki Baas Partisi'nin başkanıydı. 1957'de Süleyman Nabulsi hükûmetinde dışişleri bakanı olarak görev yaptı. Sadık bir pan-Arabist olan Rimawi, Ürdün'deki Haşimi yönetici ailesinin en sesli muhaliflerinden biri haline geldi ve Suriye ile birleşmeyi tercih etti. 1957'de sol hükûmet ile kraliyet ailesi arasındaki kriz nedeniyle Ürdün'den kaçtı. Birleşik Arap Cumhuriyeti'ne yerleşti ve burada BAC Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'a yakınlaştı. 1959'da bu yakınlık, Nasır ile anlaşmazlığı olan Baas Partisi'nden ihraç edilmesine sebep oldu. Kısa bir süre sonra Arap Sosyalist Devrimci Baas Partisi adında ayrı bir parti kurdu. Sürgünü sırasında, Ürdün monarşisine saldırmak veya monarşiyi baltalamak için bir dizi girişimde bulunduğu iddia edildi.

<span class="mw-page-title-main">Allon Planı</span>

Allon Planı Batı Şeria'yı İsrail ile Ürdün Haşimi Krallığı arasında bölmek, İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri'nde bir Dürzi devleti kurmak ve Sina Yarımadası'nın çoğunu Arap kontrolüne geri döndürmek için bir plandı. Plan, Haziran 1967'deki Altı Gün Savaşı'ndan kısa bir süre sonra İsrail Bakanı Yigal Allon tarafından hazırlandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.